İzmir’de pandemi sürecinde toplu ulaşımdaki biniş sayıları ortalama yüzde 50 düşerken, 20 ayda 734 milyon TL’lik hasılat kaybı ortaya çıktı. İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer, toplu ulaşım hizmetlerine KDV ve ÖTV muafiyeti getirilmesi çağrısı yaptı.
Türkiye’yi Mart 2020’den itibaren etkisi altına alan Covid-19 salgınıyla birlikte sokağa çıkma kısıtlılıklarının da uygulanmasıyla İzmir’de toplu ulaşım araçlarına biniş sayıları aylar boyunca yüzde 80 oranında düşük gerçekleşti
Pandemi öncesi dönemde günlük ortalama 1 milyon 900 bin olan biniş sayısı, 200 binlere kadar geriledi. Aşılamaların başlaması, 1 Temmuz’dan itibaren kısıtlılık uygulamalarının sona ermesi ile günlük ortalama biniş sayıları yeniden artmaya başladı ve son haftalarda 1 milyon 600 binleri gördü. 1 Mart 2020-31 Ekim 2021 arası 20 aylık dönemde pandemi öncesine göre ortalama biniş kaybı yüzde 49,93 olarak gerçekleşti. Tüm toplu ulaşım araçlarına önceki 20 ayda yapılan biniş sayısı yaklaşık 894 milyon iken, bu dönemde yaklaşık 447 milyona düştü. Aynı süreçte hasılat kaybındaki düşüş ise yüzde 49,12 ile 734 milyon 268 bin TL oldu. Önceki 20 ayda toplam hasılat 1 milyar 494 milyon 757 bin TL olarak gerçekleşmişti.
Denizdeki ÖTV muafiyeti de bitti
Öte yandan İZDENİZ’in yararlanabildiği, akaryakıtta ÖTV muafiyeti avantajı ise eylül ayında sona erdi. Türk denizciliğinin gelişmesi ve karayolu ağırlıklı dahili taşımacılığın denizyoluna kaydırılması amacıyla 2003’ten bu yana uygulanan muafiyet kapsamında deniz taşımacılığı kuruluşlarından ÖTV alınmıyordu. Mayıs 2018’de devreye giren EŞEL Mobil Sistemi (EMS) kapsamında akaryakıta gelen zamların vatandaşa yansıtılmaması için ÖTV’de zam oranı kadar indirim yapılmaya başlandı. Üst üste gelen zamlar sonrası ÖTV miktarı tamamen eriyerek sıfıra indi. Böylece İZDENİZ de açıklanan pompa fiyatları üzerinden motorin almaya başladı.
ÖTV avantajının ortadan kalkması ve 2021 Ocak-Kasım döneminde motorine yapılan art arda zamlar sonrası İZDENİZ’in akaryakıt maliyeti bir anda yüzde 85 artmış oldu. 2021’de 10 milyon litre motorin için KDV, ÖTV ve fiyat farkı hariç 23 milyon 800 bin TL bedelle sözleşme yapılmıştı. Aynı miktarda akaryakıtın 2022’deki alımı için yapılan ihalenin sözleşmesinde ise KDV ve ÖTV hariç 61 milyon 594 milyon TL’ye imza atıldı.
"Kamu menfaati bunu gerektiriyor"
İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer, pandemi sürecinin neden olduğu olumsuzlukların yanı sıra akaryakıt zamlarının toplu ulaşım hizmetlerini sürdürülebilir olmaktan çıkarma noktasına yaklaştırdığını vurguladı. “Bıçak kemiğe dayandı” diyen Soyer, ortaya çıkan olağanüstü yükün taşınabilmesi için hükümetin de mutlaka taşın altına elini koyması gerektiğini söyledi. Soyer, şöyle konuştu:
“Toplu ulaşımda pandemiyle mücadelenin tüm mali yükleri belediyelerin sırtına yüklendi. Yolcu biniş kısıtlamalarına ve biniş sayılarındaki düşüşlere rağmen halk sağlığını korumak adına tüm toplu ulaşım araçlarımız aylarca tam kapasite çalıştı. Sayın Cumhurbaşkanına, ilgili bakanlıklara birkaç kez yaptığım çağrıyı bir kez daha tekrarlamak istiyorum. Yerel yönetimler bünyesinde kamusal toplu ulaşım hizmeti veren kurum ve kuruluşların kullandığı elektrik ve akaryakıt bedellerindeki KDV ve ÖTV tutarlarının mutlaka sıfırlanması gerekiyor. Devleti yönetenler toplumun en geniş kesimini oluşturan dar gelirli ve çalışanları düşünüyorsa bu kararları almak zorundadır. Kamu menfaati bunu gerektiriyor.”
