On binlerce kişinin katıldığı kurada "şanslı kişiler" arasında yer alıp Toplu Konut İdaresi'nden (TOKİ) konut alan binlerce vatandaş, ekonomik kriz nedeniyle taksitleri ödeyemeyince, "hayallerindeki eve sahip olamadan" bunları iade etmek zorunda kaldı.
TOKİ'nin sattığı konutlarda iade miktarı, 2008 yılından itibaren arttı. İadelerin daha çok sosyal konut projelerinde yoğunlaşması dikkat çekerken, iade edenlerin yüzde 70'ten fazlası, "ödeme güçlüğünü" gerekçe gösterdi.
Edinilen bilgiye göre, TOKİ, 2008 yılı başından itibaren 55 bin 338 adet sosyal konut sattı. Bu konutları alanların yüzde 3,9'u, 2 bin 166'sı konutlarını iade etmek için TOKİ'ye başvurdu.
Aynı dönemde, hasılat paylaşımı yöntemi ile üst gelir grubuna yönelik 3 bin 454 konut satılırken, bu konutlarda iade oranı sadece yüzde 0,4 oldu ve 16 kişi konutunu iade etti.
TOKİ yetkilileri, konut iade oranının önceki dönemlere göre kıyaslanamayacak kadar arttığına dikkat çekerken, konutlarını iade edenlerin yüzde 72'sinin "ekonomik nedenleri" gerekçe göstermesi, "ekonomik krizin insanların konut sahibi olma hayallerini akamete uğrattığı" yorumlarına neden oluyor.
TOKİ'nin verilerine göre, konutunu iade edenlerin yüzde 72'si ekonomik problemleri gerekçe gösterirken, yüzde 6'sı konutun teslimat süresinin gecikmesi veya geç teslim edilmesi nedeniyle konutunu geri verdi. İade edenlerin yüzde 4'ü konutun imalatı aşamasında yapılan işçiliği beğenmediğini, yüzde 2'si kullanılan malzemeyi beğenmediğini, yine yüzde 2'si proje ile uygulama arasında fark olduğunu belirtti. Depreme dayanıklı olmadığını düşündüğü için konutu iade edenlerin oranı yüzde 1 düzeyinde. Şehir merkezine uzak olduğu gerekçesiyle konutunu iade edenlerin oranı yüzde 2 olurken, konutunu iade edenlerin yüzde 2'si aynı projeden farklı bir konut aldı.
TOKİ'den konut alıp iade edenlerin yüzde 1'i ise "beklediği yatırım amacına ulaşamamasını" gerekçe gösterdi. İade nedenleri arasında, "konutun projesini beğenmeme, daha uygun şartlarda konut almak isteği, konutun çevresindeki yapılaşmayı beğenmeme, site yönetiminden kaynaklanan sorunlar" da sayılırken, iade edenlerin yüzde 1'i, "başkasına devir imkanı olmadığından dolayı TOKİ'ye iade ettiğini" belirtti.
İade edilen konutların hepsi satıldı
Yetkililerin verdiği bilgiye göre, genellikle konut alıcıları, konutlarını teslim almadan veya ilk 1 yıl içinde iade etmek istiyor. Teslim almadan iade edilen konutlar, aynı proje içinde satışlar devam ediyorsa yeni satılacak konutlar arasına dahil edilerek mevcut satış şartlarında satılıyor. Teslim alınan konutların iadesi halinde, eğer konut kullanılmışsa, idarenin taşınmazların satışı amacıyla belli aralıklarla düzenlediği açık artırmaya dahil edilerek açık artırma yöntemi ile satılıyor.
İade edilen konutların hemen hepsinin anında satıldığını belirten yetkililer, vatandaşlara ödedikleri paraların hemen verildiğini söyledi. Teslim alınmayan evlerde, vatandaş ödediği paranın tamamını alıyor. Teslim alınıp oturulan evlerde ise öncelikle evin durumu belirleniyor. Oturulan süre için kira bedeli belirleniyor. Vatandaşın ödediği para, kira bedeli düşülerek iade ediliyor.
İade nedeniyle vatandaşın ekonomik kayba uğramadığını belirten yetkililer, "TOKİ'nin taksitleri 6 ayda bir memur maaşına endeksli olarak arttığı için, ödenen para, piyasa faizine göre değil, memur maaş artışı oranında değerlenmiş oluyor" dedi.
Özellikle yoksul konutu projelerinde içinde oturma şartı bulunduğu için, projeden konut aldığı halde içinde oturmak istemeyen vatandaşların, başka kişilere satamadıkları için TOKİ'ye konutu iade ettiği belirtiliyor.
TOKİ verilerine göre, 2008 yılı başından bugüne kadar en çok iade yapılan projeler ve konutlarını iade eden kişiler şöyle:
PROJE İADE EDEN KİŞİ
------------ ---------------
Adana Seyhan Zincirlibağları 96
Adana Karkakekeç 10
Mersin Erdemli projesi 59
Balıkesir Merkez 2. Etap 72
Balıkesir Merkez Alt Gelir 6
Balıkesir Merkez Yoksul 60
Bayburt Merkez İşyeri 45
Bursa Orhangazi 3. etap alt gelir 38
Edirne İpsala 29
Eskişehir Tepebaşı Söğütönü projesi 31
Eskişehir Vadişehir 2-3 etap alt gelir 30
Eskişehir Vadişehir alt gelir projesi 54
Gaziantep Şahinbey alt gelir 46
Isparta Merkez Aliköy alt gelir 18
Isparta Merkez Aliköy 24
Burdur Bucak 10
Manisa Merkez 3. Etap Alt gelir 30
Manisa Turgutlu 32
Uşak Karaağaç alt gelir 31
İzmir Buca 2. etap projesi 15
İzmir Çiğli 22
İzmir Aliağa 14
Kahramanmaraş Elbistan 14
Kahramanmaraş Serintepe 21
Ankara Altındağ Doğantepe 13
Ankara Altındağ Gültepe 21
Afyon Merkez alt gelir 10
Afyon merkez 12
Tekirdağ merkez 16
Trabzon Akçaabat 18
Sinop Merkez 12
Niğde Bor 5. etap alt gelir 11
Kütahya Merkez İnköy alt gelir 10
Kocaeli Gündoğdu 11
Amasya Merzifon 11
