TMMOB Makina Mühendisleri Odası (MMO), her ay iktisatçı-yazar Mustafa Sönmez’in katkısıyla hazırladığı sanayinin sorunları bülteninin 54’üncüsünü, sanayi ve tüketici kesimindeki enflasyon sorununa ayırdı. Araştırmada tek haneye düştüğü iddia edilen enflasyonun yanıltıcı olduğu, yine TÜİK’in ürettiği 12 aylık ortalama fiyat artışlarının, hissedilen enflasyon olduğu görüşüne yer verildi.
TÜİK, Merkez Bankası, Hazine Bakanlığı verileri kullanılarak yapılan MMO analizinde, 12 aylık ortalama fiyat artışlarının birçok üründe yüzde 30-40’ları bulduğu örneklerle sergilendi ve özellikle ücret pazarlıklarında enflasyonda yıllık artışların değil, 12 aylık ortalama artışların dikkate alınması gerektiği vurgulandı.
Araştırmadaki önemli bulgular şöyle özetlendi:
"Eylül ve Ekim aylarında Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) hem tüketici fiyatlarının (TÜFE) hem de sanayici fiyatlarının (Yurt İçi Üretici Fiyatları Yİ-ÜFE) yıllık artışlarının tek haneye indiğini açıklaması, birçok kesimde itirazlarla karşılaştı. Tüketicinin fiilen yaşadığı enflasyon ile TÜİK’in açıkladığı verilerin uyumsuzluğundan söz edildi. Hissedilen enflasyonu anlamak, yıllık artışlarla değil, 12 ay boyunca ödenen zamlı fiyatların ortalamasının, bir önceki 12 ayın artış ortalaması ile kıyaslanarak ifade edilebilir. Bunu, TÜİK açıklamıyor değil, açıklıyor, ama hem aylık bültenlerinde takdim ederken arkaya atıyor hem de kamuoyuna sunduğu enflasyon açıklamalarında bu veri setinin ifade ettiği gerçekliği olduğu gibi anlatmıyor.
Oysa tek haneye düştü denilen tüketicideki yıllık fiyatlara, 12 ayın ortalama artışları dikkate alınarak bakıldığında, Eylül enflasyonunun yüzde 18,3, Ekim enflasyonunun ise yüzde 17’ye yakın olduğu görülecektir.
Tüketici fiyatlarına sektörel olarak bakıldığında 12 ay ortalama artışlarda Ekim’de mobilya ve ev aletlerinden sonra gıda-içecek sektörü yüzde 22 dolayındaki artışla başı çekmektedir. Tüketici, Ekim itibariyle son 1 ayda gıda, mobilya ve ev eşyalarını ortalama yüzde 22 zamlı almıştır.
Bu sektörleri otel ve lokanta hizmet dalındaki yüzde 19’a yakın artışlar izlemiştir. Sağlıkta son 12 ayda yüzde 17 dolayında zamlı fiyat ödeyen tüketici için alkol ve tütünde de son 12 ayda ödemeler aylık ortalama yüzde 17’nin üstünde olmuştur.
Yıllık artışlar ile 12 ay ortalamasında artışlar farkı, tüketici fiyatları kadar, sanayici ya da Yurt İçi Üretici Fiyatları için de geçerli. Sanayicinin ürününe yaptığı yıllık zam, 2019 Eylül ayında önceki Eylül’e göre yüzde 2,5, 2019 Ekim’de yüzde 1,7 oranında artmış görünüyor. Oysa bu iki tarih arasında kalan aylarda etiketler sürekli değişti ve 12 ayın fiyat artışlarının ortalaması, önceki 12 ayın ortalaması ile kıyaslandığında sanayici fiyatlarının Eylül’de yüzde 26,4 oranında, Ekim ayında ise yüzde 22,6 oranında arttığı görülecektir. Alt sektörler itibariyle bakıldığında 12 aylık ortalamalara göre fiyatı en çok artan, yüzde 48,5 ile elektrik ve gaz alt sektörüdür. Yani elektrik ve doğal gaz kullananlar Ekim 2018’den bu yana her ay yüzde 48,5 daha fazla ödeyerek bu ürünleri kullanmışlardır.
Ham petrol ve doğal gazdaki 12 aylık ortalama artış yüzde 31’e yakındır. İthalata bağımlı kağıt ve otomotiv sektörlerindeki 12 aylık ortalama artışlar yüzde 27’nin üzerindedir. İthalata bağımlı öteki iki sektör kimya ve elektrikli teçhizatta da 12 aylık ortalama artışlar yüzde 25’in üzerindedir. İlginç olan alkolsüz içecekteki artışın yüzde 23’ü, gıdadaki artışın da yüzde 22’yi bulmasıdır.
12 ay ortalamalarının ortaya koyduğu enflasyon, aynı zamanda ücretler, maaşlar, emekli gelirleri, asgari ücret tespiti söz konusu olduğunda da dikkate alınması gereken orandır. Bu yapılmaz da gelir artış oranları, yıllık artışlar dikkate alınarak yapılırsa, bundan başta asgari ücretliler, kamu çalışanları, emekliler zarar görecektir. Çünkü yıllık artışlar, 12 aylık artışların altında seyretmektedir. Müzakerelerde mutlaka, 12 aylık ortalamaların ortaya koyduğu TÜFE üzerinden pazarlıklar yapılmalıdır."
