TBMM’de Etik Komisyonu’na gizlilik zırhı; toplantılar basına kapalı yapılacak

TBMM Anayasa Alt Komisyonu’nda iki günlük maratonu tamamlayan AKP’nin Siyasi Etik Kanun Teklifi muhalefetin milletvekili mal beyanının TBMM Web sayfasında yayınlanması,  yurt dışı ve yurt içi hediyeler konusunda şeffaflık önerileri dikkate alınmadan kabul edildi. Alt komisyonda kanun teklifinin adı “Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeliği Etik Kanunu Teklifi” olarak geçti.

Kanun kapsamında partiler kendi bünyesinde etik kurullar oluştururken  TBMM’de “Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeliği Etik Komisyonu” oluşturulacak.  Kurullar ve Komisyon ilgili madde kapsamına giren başvuru incelemelerini gizlilik ilkesi çerçevesinde yürütecek. Başvurulara ilişkin toplantılara,  Komisyonda ve Karma Etik Kurulunda görevlendirilenler hariç, kurullar ve Komisyonca çağırılmayan hiç kimse katılamayacak, dosya ve belgeleri inceleyemeyecek ve bilgi alamayacak. Kurullar ve Komisyon adına veya şahsen, üyeler ya da toplantılara katılan görevli personel ve diğer kişiler tarafından, başvuru dosyaları hakkında yazılı ve görsel basına veya kamuoyuna açıklama yapılmayacak, bilgi ve belge verilmeyecek. Komisyon ve kurulların tutanakları ile bilgi ve belgeleri basına ve kamuoyuna kapalı olacak. Tutanaklar yazıldıktan sonra sadece Komisyon ve kurullarla paylaşılacak,  gizlilik esasları çerçevesinde arşiv birimine teslim edilecek.

Anayasa alt Komisyonu’nun kabul ettiği “Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeliği Etik Kanunu Teklifi”nde yer alan düzenlemeler şöyle:

Bu Kanunun amacı, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği ile bağdaşmayan görev ve işler ile etik davranış ilkelerinin belirlenmesi ve Türkiye Büyük Millet Meclisinde bu amaçla oluşturulacak Komisyon ve kurulların görev, yetki, çalışma usul ve esaslarının düzenlenmesidir.

Bakanlar Kurulu üyeleri, milletvekilliği görevinden kaynaklanan haller bakımından bu Kanun hükümlerine tabidir.

Etik davranış ilkeleri

TBMM üyeleri görevlerini yerine getirirken;

TBMM üyesi sıfatını kullanarak kendilerine, yakınlarına veya üçüncü kişilere haksız menfaat sağlamaya yönelik davranışlarda bulunamazlar,

Adalet, eşitlik, dürüstlük ve objektiflik ilkelerini gözetirler,

Kendilerine tahsis olunan kamu imkânlarını amacına uygun olarak kullanmaya özen gösterirler,

 Açık, şeffaf ve erişilebilir olurlar,

Hesap verebilirliği ve genel yararı gözetirler,

Kişisel çıkarlarıyla genel yarar arasında bir çatışma olduğunda genel yarara uygun davranırlar,

Yasama faaliyetlerini etkilemek amacıyla, kendileri nezdinde yapılan girişimler hususunda açıklığa ve şeffaflığa uygun hareket ederler.

Beyan yükümlülüğü

 TBMM üyeleri, 19/4/1990 tarihli ve 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu hükümlerine göre mal bildiriminde bulunurlar. Bu bildirim takip eden ikinci yılın sonunda yenilenir.

TBMM üyeleri, aşağıdaki hususları TBMM Başkanlığına beyan ederler:

Bu Kanunun 11 inci maddesinin kapsamı dışında kalan görev ve işler.

Yasama faaliyetleriyle ilgili olarak kendileri açısından çıkar çatışması oluşturan veya oluşturma ihtimali bulunan durumlar.

Hediye kabul etme

 TBMM üyeleri; gerçek veya tüzel kişilerden TBMM Başkanlığı tarafından Komisyonun görüşü alınarak çıkarılan yönetmelikte belirlenen usul ve esaslara aykırı hediye veya menfaati kabul edemez.

Siyasi parti grubu etik kurulları

 Siyasi parti grupları, kendi milletvekilleri arasından en az beş, en fazla dokuz olmak üzere kurul üyelerini belirler ve TBMM Başkanlığına bildirirler. Kurullar için, bir yasama döneminde iki seçim yapılır. İlk devre için seçilenlerin görev süresi iki yıldır. İkinci devre için seçilenlerin görev süresi yasama döneminin sonuna kadar devam eder.

Karma Etik Kurulu

Başvuru tarihi itibarıyla TBMM’de grubu bulunan bir siyasi partiye mensup olmayan TBMM üyeleri hakkındaki başvurular, TBMM Başkanının bildirimi üzerine, Komisyon, Dilekçe Komisyonu, Plan ve Bütçe Komisyonu, Bakanlar Kurulu ve TBMM Başkanlık Divanı üyesi olmayan TBMM üyeleri arasından Genel Kurulda ad çekme suretiyle belirlenecek beş üyeden oluşan Karma Etik Kurulu tarafından incelenir ve karara bağlanır. Karma Etik Kurulu için bir yasama döneminde iki defa ad çekimi yapılır. İlk devre için belirlenen üyelerin görev süresi iki yıldır. İkinci devre için belirlenenlerin görev süresi ise yasama döneminin sonuna kadar devam eder.

Karma Etik Kurulu Başkanı toplantıya katılan üyelerin salt çoğunluğuyla seçilir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeliği Etik Komisyonu

 Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeliği Etik Komisyonu, siyasi parti gruplarının kendi etik kurullarının üyeleri arasından bildirdiği on bir üyeden oluşur. Üyeliklerin partilere göre dağılımı, TBMM Başkanı tarafından TBMM İçtüzüğünün 11 inci maddesinin birinci fıkrasına göre belirlenir.

Mensubu olduğu siyasi parti ile üyelik bağı sona eren, TBMM’de grup kurma hakkını kaybeden bir siyasi partiye mensup olan veya kendiliğinden ayrılma isteminde bulunan TBMM üyesinin Komisyon üyeliği kendiliğinden sona erer. Boşalan üyelikler, birinci fıkrada belirtilen usule göre tamamlanır.

Komisyon üyelikleri için, bir yasama döneminde iki seçim yapılır. İlk devre için seçilenlerin görev süresi iki yıldır. İkinci devre için seçilenlerin görev süresi yasama döneminin sonuna kadar devam eder.

Komisyon başkanı ve başkanvekili, üyeler tarafından Komisyon üye tamsayısının salt çoğunluğuyla seçilir.

Komisyonun görev ve yetkileri şunlardır:

Bu Kanunun 10 uncu maddesi kapsamında yetkisine giren konuları incelemek ve bu Kanunda düzenlenen etik davranış ilkeleri çerçevesinde bunları karara bağlamak.

Siyasi etik konusuna ilişkin uluslararası gelişmeleri izlemek ve ilgili uluslararası kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapmak.

TBMM üyeleri için etik rehber hazırlanması ve yenilenmesi ile benzeri bilgilendirici çalışmaları yapmak.

TBMM üyelerine talepleri halinde gizlilik ilkesi çerçevesinde etik davranış ilkelerinin uygulanmasına ilişkin danışma hizmeti vermek.

Etik davranış ilkelerinin uygulanmasına ilişkin TBMM üyelerine yapılacak bilgilendirmelerin kapsamı ve yöntemleri ile talep halinde TBMM üyelerine gizlilik ilkesi çerçevesinde danışma hizmeti verilmesine ilişkin usul ve esasları karara bağlamak.

Başvuru

 TBMM üyelerinin bu Kanunun 3 üncü maddesi kapsamındaki etik davranış ilkelerine aykırı olduğu iddia edilen eylem ve işlemleri hakkındaki başvurular, TBMM Başkanlığına yapılır.

Başvurunun, 1/11/1984 tarihli ve 3071 sayılı Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanunda belirlenen esaslara uygun olması zorunludur.

Başvuruların soyut ve genel nitelikte olmaması, kişi ve olay belirtilmesi, bulgu ve belgelere dayanması zorunludur. Daha önce bu Kanun kapsamında incelenmiş olan konular, yeni deliller gösterilmedikçe başvuru konusu yapılamaz. Bu şartları taşımayan başvurular incelenemez.

İnceleme usulü

 Bu Kanunun 9 uncu maddesinde belirtilen şartları taşıyan başvurular, TBMM Başkanı tarafından ilgili milletvekilinin mensubu olduğu siyasi parti grubunun etik kuruluna iletilir.

Kurul, kendisine intikal eden başvuruyu inceler, ilgili milletvekilinin görüş ve cevaplarını aldıktan sonra etik davranış ilkelerine aykırılık bulunup bulunmadığı hususunda kararını verir. Kurul, kararını ilgili milletvekiline ve TBMM Başkanlığına bildirir.

Kurulun aldığı kararlara karşı ilgili milletvekili, kararın kendisine tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde Komisyona itirazda bulunabilir. TBMM Başkanı da gerek görmesi halinde aynı süre içinde Kurul kararını incelenmek üzere Komisyona gönderebilir.

Komisyon, kendisine intikal eden Kurul kararları hakkında incelemesini yapar ve etik davranış ilkelerine aykırılık bulunup bulunmadığı hususundaki kararını verir. Komisyon, kararını ilgili milletvekiline ve TBMM Başkanlığına bildirir.

Kurulun ilgili milletvekili tarafından süresi içinde itiraz edilmeyen veya TBMM Başkanı tarafından Komisyona gönderilmesine gerek görülmeyen kararları ile Komisyonun itiraz incelemesi sonucu verdiği kararlar kesindir.

Başvuru tarihi itibarıyla TBMM’de grubu bulunan bir siyasi partiye mensup olmayan milletvekilleri hakkındaki başvurular Karma Etik Kuruluna gönderilir. Karma Etik Kurulu, yaptığı değerlendirme sonucu etik davranış ilkelerine aykırılık bulunup bulunmadığı yönündeki kararını ilgili TBMM üyesine ve TBMM Başkanlığına bildirir. İlgili TBMM üyesi veya gerek görmesi halinde TBMM Başkanı, Karma Etik Kurulu kararını, kararın kendisine bildirilmesinden itibaren on beş gün içinde itiraz yoluyla Komisyona götürebilir. Komisyonun itiraz üzerine verdiği kararlar ile Karma Etik Kurulunun süresi içinde itiraz edilmeyen kararları kesindir.

Kurullar ve Komisyon bu madde kapsamındaki başvuru incelemelerini gizlilik ilkesi çerçevesinde yürütür. Kurullar ve Komisyonun başvurulara ilişkin toplantılarına; Komisyonda ve Karma Etik Kurulunda görevlendirilenler hariç, kurullar ve Komisyonca çağırılmayan hiç kimse katılamaz, dosya ve belgeleri inceleyemez ve bilgi alamaz. Kurullar ve Komisyon adına veya şahsen, üyeler ya da toplantılara katılan görevli personel ve diğer kişiler tarafından, başvuru dosyaları hakkında yazılı ve görsel basına veya kamuoyuna açıklama yapılamaz, bilgi ve belge verilemez. Komisyon ve kurulların tutanakları ile bilgi ve belgeleri basına ve kamuoyuna kapalıdır. Tutanaklar yazıldıktan sonra sadece Komisyon ve kurullarla paylaşılır ve gizlilik esasları çerçevesinde arşiv birimine teslim edilir.

Üyelikle bağdaşmayan işler ile üyelik sonrası görev alma yasağı

 TBMM üyeleri görevleri devam ettiği sürece;

Devlet ve diğer kamu tüzel kişilerinde ve bunlara bağlı kuruluşlarda; Devletin veya diğer

kamu tüzel kişilerinin doğrudan doğruya ya da dolaylı olarak katıldığı teşebbüs ve ortaklıklarda; özel gelir kaynakları ve özel imkânları kanunla sağlanmış kamu yararına çalışan derneklerin ve Devletten yardım sağlayan ve vergi muafiyeti olan vakıfların, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları teşebbüs veya ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında görev alamazlar, vekili olamazlar, herhangi bir taahhüt işini doğrudan veyadolaylı olarak kabul edemezler, temsilcilik, hakemlik, iş takipçiliği, komisyonculuk veya danışmanlık yapamazlar, genel sekreter, sekreter veya benzeri herhangi bir isim altında hiçbir yönetim görevi alamazlar.

Serbest mesleklerini icrada, ferdi işletmelerini idarede milletvekilliği unvanlarını kullanamazlar.

Yürütme organının teklif, inha, atama veya onamasına bağlı resmi veya özel herhangi bir işle görevlendirilemezler. Bir üyenin belli konuda ve altı ayı aşmamak üzere Bakanlar Kurulunca verilecek geçici bir görevi kabul etmesi, TBMM’nin kararına bağlıdır.

Yabancı bir devlet veya milletlerarası bir kuruluş tarafından verilen idari ve siyasi, ücretli herhangi bir işi veya görevi TBMM’nin kararı olmadıkça kabul edemezler.

TBMM üyelerinin yapamayacakları işlere ilişkin diğer kanunlarda yer alan hükümler saklıdır.

TBMM üyeleri, üyeliklerinin sona ermesinden itibaren üç yıl süreyle TBMM’ye karşı 2/10/1981 tarihli ve 2531 sayılı Kamu Görevlerinden Ayrılanların Yapamayacakları İşler Hakkında Kanunun 2 nci maddesinde belirtilen işleri yapamazlar.

Geçiş hükümleri

GEÇİCİ MADDE 1- (1) Bu Kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren bir ay içinde siyasi parti grupları etik kurullarını oluştururlar ve kendilerine düşen Komisyon üyelikleri için TBMM Başkanlığına gerekli bildirimde bulunurlar.

Karma Etik Kurulu üyeleri, bu Kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren bir ay içinde TBMM üyeleri içinden ad çekme suretiyle belirlenir.

 Bu madde kapsamında belirlenen kurul ve Komisyon üyeleri, Türkiye Büyük Millet Meclisinin 26. Yasama Döneminin birinci devresinin sonuna kadar görev yapar.

 Bu Kanunun 14 üncü maddesinde belirtilen yönetmelik bu Kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren altı ay içinde çıkarılır.

Yürürlük

Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

Bu Kanun hükümlerini Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı yürütür.