Referandum sonucunu büyük bir isabet derecesiyle tahmin eden KONDA’nın yönetim kurulu başkanlığını yapan Tarhan Erdem, yüzde 48,59'luk 'hayır' oyuna karşılık yüzde 51,41 'evet' oyuyla 'cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi'nin kabul edildiği referandumdaki Orta Anadolu ve Karadeniz'deki geçersiz oyların ortalama altında kalmasının "olağan bir şey" olmadığını söyledi.
KONDA'nın referandum raporunda 'geçersiz oy' kuşkusu: Açıklayamadığımız bir durum var!
Yüksek Seçim Kurulu'nun (YSK) "son dakika" kararı ile mühürsüz pusula ve zarflardaki oyları da geçerli sayması muhalefetin tepkisini çekmişti.
Sedat Ergin'in Hürriyet gazetesinin bugünkü (3 Mayıs 2017) nüshasında yayımlanan "Referandum haritasında 'açıklanamayan bir durum" başlıklı yazısı şöyle:
Bugünkü yazımda 16 Nisan referandumundaki geçerli ve geçersiz oyların durumuyla ilgili olarak iki farklı raporda dikkatime takılan bazı noktaları mercek altına yatırmak istiyorum.
Bunlardan birincisi, CHP Bilgi ve İletişim Teknolojilerinden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Erdal Aksünger’in başında bulunduğu ekip tarafından hazırlanmış olan referandum raporu.
Bu çalışmanın siyasi değerlendirmelerine hiç girmeyip, yalnızca bazı istatistiki verilerini kullanacağız.
İkinci rapor ise Tarhan Erdem’in yönetim kurulu başkanı olduğu, referandum sonucunu büyük bir isabet derecesiyle tahmin eden Konda’nın hazırladığı 16 Nisan sandık ve seçmen analizi.
Hiç geçersiz oy çıkmayan sandıklar
Önce CHP raporunun “hiç geçersiz oy çıkmayan sandıklar”a ilişkin bulgularına bakalım. Rapora göre, yurtiçi oylar üzerinden incelendiğinde, 1 milyon 639 bin 366 seçmen kaydı içeren 11 bin 507 sandıkta hiç geçersiz oy çıkmamış 16 Nisan’da.
Bu sandıklarda 879 bin 229 ‘evet’ ve 574 bin 408 ‘hayır’ oyu kullanılmış. Yani geçersiz oy çıkmayan sandıklarda ‘evet’ler , ‘hayır’lara net 304 binlik bir üstünlük sağlamış. Referandumdaki evet/hayır oranının yüzde 51.41’e yüzde 48.59 olduğu hatırlandığında, hiç geçersiz oy çıkmayan sandıklardaki dağılımın Türkiye genelindeki evet/hayır dağılımıyla orantılı olmadığını objektif bir saptama olarak belirtebiliriz.
Hiç geçersiz oy çıkmayan sandıklarda ‘evet’ oylarının belirgin farkla üstün geldiği ilk 10 ili verelim: Sivas’ta 771 sandık, Şanlıurfa’da 681, Erzurum’da 549, Kastamonu 282, Malatya’da 280, Yozgat’ta 273, Elazığ’da 254, Gaziantep’te 221, Adıyaman’da 212, Kahramanmaraş’ta 183 ve Konya’da 181 sandık.
Bu noktada ilginç bir veriyle daha karşılaşıyoruz. Hiç geçersiz oy kullanılmayan bu sandıkların 727’sinde yüzde 100 ‘evet’ oyu çıkmış. Bu durumda olan sandıklarda ‘evet’ lehine oluşan fark 63 binin üstündedir.
Katılım, geçerli oy ve evet yüzde 100 çıkan sandıklar
Peki geçersiz oy kullanılmayan bu sandıklarda olduğu gibi ‘hayır’ çıkan yok mu? Sırf ‘evet’ çıkan 727 sandığa karşılık, sırf ‘hayır’ çıkan sandık sayısı 140’tır ve toplam 5 bin 183 gibi çok daha sınırlı bir seçmen sayısı içermektedir.
Bu arada, “yüzde 100 katılım” olan, “yüzde 100 geçerli oy” kullanılan ve “yüzde 100 evet” çıkan sandıklar da var mı? Rapor, 16 Nisan’da bu üç kriterin de örtüştüğü 263 sandığın bulunduğunu belirtiyor. Bu sandıklarda 60 bin 703 ‘evet’ oyu kullanılmıştır. Şanlıurfa 98 sandıkla bu kategoride ilk sırada yer alıyor.
Peki referandumda yüzde 100 katılımla, yüzde 100 geçerli oy atılıp hepsi ‘hayır’ çıkan sandık var mı? Bu durumdaki sandıkların sayısı blok evetçi sandıklara kıyasla oldukça az. Bu sandıkların sayısı 46’dır ve 613 oy gibi çok sınırlı bir oy toplamına tekabül ediyor. Bunların ağırlıklı olarak nüfusun çok düşük olduğu Tunceli’deki bazı köyler olduğu anlaşılıyor.
Olağan olmayan homojenlik
Dikkatime takılan bir başka ilginç saptamayla Konda’nın araştırmasında karşılaştım. Konda, geçersiz oyların oranlarını düşükten yükseğe doğru kategorilere bölüyor, her bir kategoriye farklı bir renk veriyor. Bu renkler Türkiye haritası üzerine işlenerek ilçe bazında geçersiz oyların hangi bölgelerde düşük, hangi bölgelerde yüksek olduğu gösteriliyor.
Bu haritada pek çok bölgede renkler iç içe geçerken, Türkiye’nin çok geniş bir bölgesi geçersiz oyların en düşük olduğu yerler olarak neredeyse kesintisiz bir bütünlük arz ediyor. Bu, çok kaba hatlarıyla kuzey aksında Çorum’dan başlayıp Yozgat, Tokat, Sivas, Erzincan ve Erzurum’a kadar uzanan ve güneyinde de Malatya ve Kayseri’yi içine alan bir bölge. Bütün bu bölge neredeyse olduğu gibi en düşük geçersiz oy oranını gösteren açık sarı renkle boyanmış.
Konda’nın raporunda bu duruma şöyle dikkat çekiliyor: “Orta Anadolu ve Karadeniz’de çok geniş bir coğrafyanın tüm ilçelerinde geçersiz oy oranları ülke ortalamasının en altında olduğu görülmektedir. Bu ilçelerde ‘evet’ oyları çok büyük çoğunlukla baskındır ve açıklayamadığımız bir durum ortaya çıkmaktadır.”
Bu kadar geniş bir coğrafya içinde geçersiz oyların düşüklüğünün aynı oransal değer içinde kalarak kusursuz, mükemmel bir homojenlik göstermesi gerçekten dikkat çekicidir.
Konda’nın Yönetim Kurulu Başkanı Tarhan Erdem’e dün rapordaki bu saptamayı hatırlatıp “Bu olağan mıdır” diye sorduğumda, kendisinden “Bu olağan bir şey değildir” yanıtını aldım.
