Türkiye'deki Suriyeli mülteciler sorunu giderek ağırlaşıyor. Birleşmiş Milletler (BM) Mülteciler Yüksek Komiserliği'ne göre savaş nedeniyle ülkesini terk eden yaklaşık 4 milyon Suriyeli mültecinin yüzde 42'si Türkiye'de bulunuyor. Bugün itibariyle dünyanın en fazla sığınmacı ağırlayan ülkesi haline gelen Türkiye'de Suriyelilerin yoğunlukta olduğu kentlerdeki tansiyon ise giderek yükseliyor.
İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü verilerine göre, Nisan 2015 itibariyle Türkiye’de kayıtlı 1 milyon 757 bin 262 Suriyeli mülteci bulunuyor. Bu sayı 2012’de yalnızca 14 bin 237’ydi. Türkiye’deki Suriyeliler içerisinde okuma yazma bilenlerin oranı yüzde 10’u geçmezken, 18 yaş altındaki Suriyelilerin oranı ise yüzde 54,2. Mültecilerin 254 bin 681’i sınıra yakın 10 ilde kurulan 25 geçici barınma merkezinde yaşamını sürdürürken, 1 milyon 502 bin 581’ini ise barınak merkezileri dışında hayata tutunmaya çalışıyor. Ancak Suriye’de patlak veren iç savaş sonrasında yurtdışına kaçan Suriyelilere en fazla kucak açan ülke olan Türkiye’de, ilk zamanlar ‘din kardeşliği’ ve ‘akrabalık’ bağlarıyla sahip çıkılan Suriyeli mültecilere olan bakış giderek olumsuzlaşıyor.
'Suriyelileri İstemiyoruz' mitingi
En son geçen hafta 500 bine yakın Suriyelinin yaşadığı Şanlıurfa'da düzenlenmek istenen "Suriyelileri İstemiyoruz" mitingine izin verilmemesi sonrasında çıkan olaylarda 3 kişi yaralandı, 15 kişi gözaltına alındı. Suriyeli mülteciler sorunu, seçim mitinglerinin de ilk sıralardaki gündem başlıklarından biri olmuş durumda. İktidarından ana muhalefet partisine kadar tüm siyasi parti liderleri, yaptıkları konuşmalarda mülteci sorununa ilişkin farklı çözüm önerilerini ortaya koyuyor. Bu öneriler arasında Suriyeli mültecilere vatandaşlık verilmesi de var, mültecilerin bir an önce ülkelerine geri yollanması da.
Hacettepe Üniversitesi Göç ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (HUGO) tarafından gerçekleştirilen “Türkiye’deki Suriyeliler: Toplumsal Kabul ve Uyum” araştırmasına göre, Türkiye toplumunda Suriyeli mültecilere bakışta ciddi sorunlar var. Araştırma verilerini Deutsche Welle Türkçe Servisi ile paylaşan HUGO Merkezi Başkanı Doç. Dr. Murat Erdoğan, Türkiye’ye kaçan Suriyeli mültecilerin büyük oranda yoksul ve eğitimsiz olduğuna dikkat çekiyor. Eğitimli Suriyelilerin ilk önce Türkiye’ye gelse de daha sonra başka ülkelere yerleşmeyi tercih ettiğine işaret eden Erdoğan, “Bu da Türkiye’yi ileride topluma uyum konusunda köprü olabilecek bir kesimden mahrum bırakıyor” değerlendirmesinde bulunuyor.
'Toplumun yarısı Suriyeli komşu istemiyor'
“Türkiye’deki Suriyeliler: Toplumsal Kabul ve Uyum” araştırması, 2011’den itibaren giderek artan Suriyeli göçünün geldiği noktaya ilişkin çarpıcı bilgilere yer veriyor. Sınır kentlerindeki mülteci sayısındaki dramatik yükseliş dikkat çekiyor. Örneğin 80 bin nüfusa sahip Osmaniye'de toplam 25 bin Suriyeli bulunuyor. Nüfusu 128 bin olan Kilis'te 86 bin Suriyeli yaşıyor. Suriyeli mültecilerin en fazla olduğu il 467 bin ile Şanlıurfa olurken, Urfa'yı 330 bin ile İstanbul, 253 bin ile Gaziantep, 204 bin ile Hatay ve 190 bin ile Şırnak takip ediyor. 15 ilde gerçekleştirilen görüşmeler sonucunda ortaya çıkan tabloya göre, Türkiye halkı Suriyeli mültecilerin Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığına geçirilmesini istemiyor.
Araştırmaya göre, "Suriyeliler ülkelerine gönderilsin mi?" sorusuna katılımcıların yüzde 30,6'sı "Savaş devam ediyor da olsa, Suriyeliler gönderilmelidir" yanıtını veriyor. Katılımcıların yüzde 49,8'i ise Suriyelilerle komşuluk yapmanın ‘kendisini rahatsız edeceğini' belirtiyor. Suriyelilerin hırsızlık, şiddet ve fuhuş nedeniyle toplumun huzurunu bozabileceğini düşünenlerin oranı yüzde 62,3 olurken, Suriyeliler nedeniyle işini kaybedebileceği endişesi yaşayanların oranı ise yüzde 56,1 olarak belirlendi. Suriyelilere vatandaşlık hakkı verilmesine ilişkin olarak ise, katılımcıların yüzde 84,5 gibi ezici bir çoğunluğu “kesinlikle vatandaşlık verilmemeli” görüşünde birleşiyor.
“Toplumu hazırlamak gerekiyor”
Şanlıurfa’daki “Suriyelileri İstemiyorum” mitingi ve sonrasında yaşananları DW Türkçe’ye değerlendiren HUGO Merkezi Başkanı Doç. Dr. Murat Erdoğan, Türkiye'nin 2 milyon göçmene ev sahipliği yapmasının azımsanmayacak bir başarı olduğuna vurgu yapıyor. Her şeye rağmen Suriyeli mültecilere yönelik toplumsal kabulün birçok ülkeye göre hala çok yüksek olduğunu dile getiren Erdoğan, “Fransa 4 bin 800, İngiltere 5 bin 400 Suriyeliyi kabul etti. Çünkü bu ülkelerde Suriyeli mültecilerin varlığı rahatsızlık yarattı. Türkiye’de ise 2 milyonluk Suriyeli nüfusuna rağmen Şanlıurfa’da ya da başka kentlerde yaşanan olaylar hala minimal düzeyde kalıyor” diyor.
Ancak Türkiye'deki mülteci sorununun gün geçtikçe arttığının altını çizen Erdoğan, şöyle konuşuyor: “Toplum Suriyelileri hala yabancı olarak görüyor ve kesinlikle vatandaş olmalarını istemiyor. Seçim sonrasında mutlaka daha geniş kapsamlı bir mülteci hakları uygulaması ortaya konması gerekiyor. Belki şimdi değil ama birkaç yıl içinde Suriyelilerin vatandaşlığa kabulüne toplumu hazırlanmazsa, daha derin ve büyük sıkıntılar ortaya çıkabilir.”
