Suriye’deki çatışmaların durdurulması amacıyla askeri muhalefet, Beşşar Esed rejimi, Türkiye, Rusya, İran ve ABD'nin katılımıyla Kazakistan’ın başkenti Astana’daki toplantı başladı.
Türkiye ile Rusya’nın öncülüğünde düzenlenen ve yoğun bir hazırlık sürecinin ardından gerçekleşen toplantı için taraflar saat 13.00’e doğru Rixos Otel’e geldi.
Muhalifler adına masaya 14 kişilik askeri heyet oturdu. Heyette, Şam Kolordusu (Feylaku’ş Şam), İzzet Ordusu (Ceyşü’l İzza), Zafer Ordusu (Ceyşü’l Nasır), İslam Şehitleri (Şüheda el-İslam), Mücahitler Ordusu (Ceyşü’l Mücahidin), Birinci Sahil Tümeni, Şam Askerleri (Ecnadü'l Şam), Festakim Birliği (Tecemmu Festakim), Sultan Murat Tugayı, Şam Cephesi (Ec-Cephe eş-Şamiye), Özgür İdlib Ordusu (Ceyşü’l İdlib el-Hur), İslam Ordusu (Ceyşü’l İslam), Güney Cephesi (Ec-Cephe ec-Cenubiye) temsilcileri bulunuyor.
Astana’da bulunan ancak toplantıya katılmayan yaklaşık 40 kişilik danışman grubu ise heyete arka planda destek veriyor.
Toplantıya Suriye, Türkiye, Rusya, İran, ABD ve BM Genel Sekreteri Suriye Özel Temsilcisi Staffan de Mistura katılıyor.
Türkiye ve Rusya, görüşmelerin verimli geçmesi için katılımcı ülke sayısını sınırlı tutmuştu.
Türkiye’yi Dışişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Sedat Önal’ın, İran’ı Dışişleri Bakan Yardımcısı Hüseyin Cabiri Ensari’nin temsil ettiği toplantıda, ABD heyetine Astana Büyükelçisi George Krol başkanlık ediyor.
Rus tarafı adına ise Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Suriye Özel Temsilcisi Alexander Lavrentiev ile Dışişleri Bakan Yardımcısı Mikhail Bogdanov görüşmelerde yer alacak.
Müzakerelerde Esed rejimi adına masada Birleşmiş Milletler’deki temsilcisi Beşar el-Caferi bulunuyor.
Kazakistan Dışişleri Bakanlığı, toplantının yarın akşam saatlerine kadar sürmesinin beklendiğini duyurmuştu. Astana görüşmelerini 320 yabancı, 120 yerel basın mensubu takip ediyor.
İlk gündem maddesi ateşkes ihlalleri
Toplantıda ilk olarak, 30 Aralık’ta ilan edilen ateşkesten sonraki ihlaller masaya yatırılacak.
Muhalifler, Beşşar Esed ordusu ve rejim yanlısı yabancı terörist grupların ateşkes ihlallerini, yerleri harita üzerinde işaretlenmiş bir rapor şeklinde, toplantıya katılan taraflara sunacaklar.
İhlallerin durdurulmasını isteyen muhalifler, 30 Aralık’ta yürürlüğe giren ateşkesten sonra Esed ordusu ve İran destekli Hizbullah’ın başkent Şam’ın Doğu Guta bölgesi ile batı kırsalındaki Barada Vadisi’nde ele geçirdiği bölgelerden geri çekilmesini isteyecek.
Esed ordusu ve bilhassa Hizbullah şu ana kadar, Halep ilinin güney ve batı kırsalını, Lazkiye ili kırsalını, İdlib ili merkezi ve kırsalını, Şam'ın Doğu Guta bölgesindeki ilçe ve beldeleri, Madaya ve Zebadani ilçelerini, Hama ve Humus illerinin kuzeyinde muhaliflerin kontrolündeki yerleşimleri, ülkenin güneyindeki Deraa ilinde yüzlerce kez ateşkes ihlalinde bulundu.
Rejimin ve garantörü Rusya’nın, ateşkes ihlalleriyle ilgili adım atması halinde, muhalifler güven artırıcı önlemlerin de hayata geçirilmesini önerecek. Bu tedbirlerden ilki, Şam ve Humus’ta rejim kuşatması altında insani krizin derinleştiği çok sayıda bölgeye insani koridor açılması olacak.
Muhalifler ayrıca rejim hapishanelerindeki binlerce siyasi tutuklunun serbest bırakılmasını isteyecek.
Astana’daki ilkler
Suriye’de 30 Aralık’ta ilan edilen ateşkeste muhalifler adına garantör olan Türkiye, Rusya ile Astana toplantısının öncülüğünü yapıyor.
Astana’daki toplantının en önemli yönlerinden biri, Suriye askeri muhalefetinin, iç savaşın başından bu yana görüşmelere en geniş katılımı sağlaması. Diğer taraftan Astana’ya gelmeyen Ahraru’ş Şam gibi bazı gruplar ise ateşkes sürecine tam olarak uyuyor.
Muhalifler Ankara’daki hazırlık toplantılarında yıllar sonra ilk kez büyük bir görüş birliği sağladı.
Batı başkentlerinde yapılan diğer toplantılardan farklı olarak, masada bulunanların tamamı bu sefer ilk kez, sahada savaşan askeri gruplardan oluşuyor.
Türkiye ve Rusya’nın öncülüğünde sağlanan bir diğer “ilk” de askeri muhalefet ile Esed rejiminin 6 yıllık iç savaşta aynı masada doğrudan görüşmeler yapacak olması. Daha önce Cenevre’de esir değişimi ve bazı güven artırıcı tedbirler için oldukça kısa ve dar kapsamlı bir temas olmuştu.
Rusya ve İran da ilk kez askeri muhalefeti bir araya gelmiş haliyle toplantı masasında karşılarında görecek.
Türkiye’nin çabaları
Türkiye ve Rusya’nın doğu Halep’teki sivil nüfus ve savaşçıların tahliye edildiği operasyonun ardından iç savaşı sona erdirecek yeni bir inisiyatif üstlenmesi, Batı başkentlerini rahatsız etmişti.
Batı yönetimlerinden Kazakistan’daki buluşma için destek açıklaması gelmesine karşılık görüşmelerin Astana’dan hemen sonra tümüyle Cenevre’ye taşınması gerektiği mesajı veriliyor.
Diğer taraftan görevi sona eren Başkan Barack Obama yönetiminin Suriye sahasında görevli uzantıları, çok sayıda muhalif gruba Astana’ya gitmemeleri yönünde baskı yapmıştı.
Suriye askeri muhalefetinin, gerek ateşkes sürecine sadık kalması gerek geniş bir katılımla Astana'ya gelmesi Türkiye’nin tek başına başarısı olarak görülüyor. AA muhabirine bilgi veren Türk yetkililer, Ankara’nın başarısının Rusya’nın beklentilerinin dahi üzerinde olduğuna dikkati çekti.
Diplomatik kaynaklar, Türkiye’nin 30 Aralık’ta başlayan ateşkes ve sonrasında garantörlük görevini başarıyla yerine getirmesine paralel biçimde, Rusya’nın da garantör devlet olarak rejim güçlerinin ateşkes ihlallerine engel olması gerektiğini vurguluyor.
