Ekonomi

'Sigortalı yaşam' en karlı yatırım

Ekonomik krize karşın gelişen sektörlerden olan "bireysel emeklilik" sistemi, 6. yılında fon büyüklüğünü 8.6 milyar liraya taşıdı.

26 Ekim 2009 02:00

T24 - Türkiye'de ekonomik krize karşın gelişen en önemli sektörlerden birisi "bireysel emeklilik" sistemi, Türkiye'deki 6. yılında katılımcı sayısını 2 milyona, fon büyüklüğü rakamını da 8.6 milyar liraya taşıdı.

Garanti Emeklilik ve Hayat Genel Müdürü Erhan Adalı, faizlerin yüzde 8-9'lara düştüğü bir ortamda bireysel emeklilik sisteminde katılımcıların sağladığı getirimin yüzde 37'lere ulaştığına dikkat çekti.


Adalı, katılımcıların bireysel emeklilik sisteminde elde ettiği getirinin diğer yatırım araçlarına göre daha yüksek olduğuna işaret etti.

Dün (26 Ekim 2009) Hürriyet gazetesinde Garanti Emeklilik ve Hayat Genel Müdürü Erhan Adalı ile bireysel emeklilik üzerine yapılan söyleiş şu şekildedir:

Adalı: Bireysel emeklilik dışında yüzde 37 kazanç sağlayan başka yatırım yok

Garanti Emeklilik Genel Müdürü Erhan Adalı, geçen yıl ortalama getirisi yüzde 11 olan emeklilik fonlarının kriz döneminde bile yatırımcısına bu yıl ortalama yüzde 22 kazandırdığını belirterek, “Vergi avantajını da katarsanız bu oran yüzde 37’ye kadar çıkıyor” dedi.

EKONOMİK krize rağmen beklentilerin çok üzerinde gelişme gösteren bireysel emeklilik sistemi, Türkiye’de altıncı yılını doldururken, sistemdeki katılımcı sayısı 1 milyon 933 bine, fon büyüklüğü ise 8 milyar 616 milyon TL’ye ulaştı. Bu gelişme ise geleceğe yönelik beklentileri artırdı. Bu çerçevede emeklilik şirketleri yöneticileri, sistemin 2020 yılında 5.5 milyon katılımcıya ve 115 milyar TL fon büyüklüğüne ulaşacağını tahmin ediyor.

Yıllık yüzde 37 getiri

Garanti Emeklilik ve Hayat Genel Müdürü Erhan Adalı, katılımcı sayısındaki hızlı artışın, sistemin katılımcısına sağladığı önemli avantajlardan kaynaklandığını söyledi. Adalı, “Basit ama çarpıcı bir örnek vermek gerekirse, sistemin sağladığı vergi avantajıyla tasarruf edilen her 100 TL için katılımcılara, vergi dilimlerine göre 27 TL’lik bir tutar iade ediliyor. Bu da aslında yıllık yüzde 37 oranında bir getiri anlamına geliyor. Faizlerin yüzde 8-9’lara düştüğü bir ortamda bunun inanılmaz bir avantaj olduğu yadsınamaz” dedi.

Erhan Adalı, piyasaların ekonomik çalkantıların etkisiyle savaş verdiği kriz döneminde bile 2008 yıllık ortalama getirisinin yüzde 11 olan emeklilik fonlarının, yatırımcısına 2009 yılında bugüne kadar ortalama yüzde 22 kazandırdığını ifade ederek, sistemin ekonomik krizle rüştünü ispat ettiğini vurguladı.

Çıkış nedenleri

Erhan Adalı, “Fonlar büyüyor, katılımcı sayısı artıyor. Ancak bir türlü sistemden çıkışlardan kimse bahsetmek istemiyor. Ayrılmaların oranı yüksek mi?” sorusunu ise şöyle yanıtladı:

“Erken çıkışlardan bahsetmekten çekinmiyoruz. Erken çıkışların nedenlerini anlamak amacıyla katılımcılarımıza anket çalışmaları yaptığımızda yüzde 75’i sebep olarak nakit sıkıntısını gösteriyor. Biz bu noktada büyük bir problem görmüyoruz. Çünkü bireysel emeklilikteki uzun soluklu tasarrufun mantığına aykırı olmakla beraber, anlık ihtiyaçları için birikimlerini kullandıklarını biliyoruz. Bizim katılımcılara tavsiyemiz, herhangi bir finansal zorlukla karşılaştıklarında ellerindeki banka kredisi ya da diğer likit kaynakları tercih etmeleri ve sistemdeki birikimlerini en son can simidi olarak kullanmalarıdır.”
Erhan Adalı, giriş ve çıkışın serbest olduğu gönüllülük esaslı her sistemde bu gibi durumlarla karşılaşmanın son derece normal olduğunu da belirterek, “Çıkışlar için tek caydırıcı olarak devletin erken çıkışlarda katılımcıdan alınmak üzere belirlediği yüzde 15’lik bir stopaj oranı mevcut. Bu da aslında verilen vergi avantajının bir kısmının geri alınması anlamına geliyor. O nedenle çok güçlü bir caydırıcılıktan bahsedemeyiz” dedi.

'Bireysel Emeklilik Sistemi' nedir?

Bireysel emeklilik sistemi, mevcut kamu sosyal güvenlik sisteminin tamamlayıcısı olarak kurulmuştur. Temel amacı, bireylerin çalışma yaşamları boyunca yaptıkları düzenli tasarrufların yatırıma yönlendirilmesini sağlayarak, oluşacak birikimlerle, tasarruf yaptıkları dönemde sahip oldukları refah seviyesinin emeklilik döneminde de devam etmesini sağlamaktır. Sistem gönüllü katılım esasına dayanmaktadır.

Bireysel emeklilik sistemine medeni hakları kullanma ehliyetine haiz kişiler katılabilir. Sisteme katılım için bir emeklilik şirketi ile emeklilik sözleşmesi imzalamak yeterlidir.

Kişi bir emeklilik şirketine başvurduktan sonra, risk ve getiri profili belirlenir. Buna göre kişiye uygun bir emeklilik planı ve fon dağılımı teklifi sunulur. Emeklilik sözleşmesine sahip olmak isteyen kişi, giriş bilgi formunu ve emeklilik planı, plan kapsamında sunulan fonlar, yapılan kesintiler, katkı payı tutarı ile emeklilik sözleşmesinin taraflarına ilişkin bilgileri içeren “teklif formu”nu usulüne uygun olarak doldurup imzalar. Emeklilik sözleşmesi, teklif formunun imzalandığı tarihi takip eden 30. günde yürürlüğe girer. Katılımcı emeklilik sözleşmesi yürürlüğe girmeden önce cayma hakkına sahiptir. Cayma halinde, giriş aidatı dahil hiçbir kesinti yapılamaz ve varsa fon getirileri de eklenerek katılımcıya iade edilir.

Asgari katkı payı yüzde 5'ten az olamaz

Katılımcılar, şirket tarafından tercih ettiği plan için belirlenen asgari katkı payının altında olmamak kaydıyla mevcut gelir düzeyleri ve emeklilik dönemine ait beklentilerini de göz önüne alarak katkı payı tutarını belirler. Asgari katkı payı aylık brüt asgari ücretin %5’inden az olamaz.

Katılımcının, bireysel emeklilik sistemine ilk defa katılması sırasında veya yeni bir bireysel emeklilik hesabı açtırması halinde, katılımcıdan veya sponsor kuruluştan, teklif formunun imzalandığı tarihte geçerli aylık brüt asgari ücretin yarısını aşmamak üzere giriş aidatı alınabilir.

Emeklilik şirketi, katılımcının bireysel emeklilik hesabına yapılan katkı payları üzerinden azami yüzde sekiz oranında yönetim gideri kesintisi, fon net varlık değeri üzerinden günlük azami yüz binde on oranında fon işletim gideri kesintisi yapabilir.

Emeklilik şirketi tarafından tahsil edilen katkı payları, varsa kesintiler yapıldıktan sonra emeklilik yatırım fonlarında değerlendirilir. Katılımcı, birikiminin hangi fon veya fonlarda değerlendireceğine risk ve beklenti tercihine göre kendisi karar verir. Fonlar uzman portföy yöneticileri tarafından yönetilir. Sistemde katılımcılara herhangi bir getiri garantisi verilmemektedir.

Şeffaf ve güvenli

Fon portföyündeki varlıklar Takasbank nezdinde ve şirket varlıklardan ayrı şekilde saklanır. Katılımcıların sahip oldukları pay adedi Takasbank nezdinde katılımcı bazında ve katılımcıların erişebileceği şekilde izlenir.

Sistemin şeffaflığının ve  güvenliğinin sağlanması amacıyla emeklilik şirketlerinin denetimi için detaylı denetim ve gözetim mekanizmaları kurulmuştur. Sistem, Hazine Müsteşarlığı, Sermaye Piyasası Kurulu, Emeklilik Gözetim Merkezi, Takasbank ve bağımsız denetim şirketleri gibi çeşitli kurum ve kuruluşların denetim, gözetim ve kontrolü altındadır. Fonların ve portföy yöneticilerinin faaliyetleri yılda en az bir kere Sermaye Piyasası Kurulu tarafından denetlenir. Fonların hesap ve işlemleri de üçer aylık dönemler itibarıyla bağımsız dış denetime tabidir.

Katılımcı,

* Emeklilik sözleşmesi süresi içinde katkı payı tutarını, emeklilik planında tanımlı asgari katkı payından daha az olmamak üzere değiştirebilir.

* Şirkette en az 1 yıl kalmak şartıyla, bireysel emeklilik hesabındaki birikimlerini başka bir emeklilik şirketine aktarabilir.  

* Aynı veya farklı şirketlerde açılmış olan bireysel emeklilik hesaplarının birleştirilmesini talep edebilir.

* Emeklilik sözleşmesi süresi içinde katkı payı ödemeye ara verebilir. Ancak katkı payı ödenmeyen süre emekliliğe hak kazanılması için gereken sürenin hesabında dikkate alınmaz.

* Yılda en fazla 6 kez fon dağılım oranını ve yılda en fazla 4 kez emeklilik planını değiştirebilir.
 
Bireysel emeklilik sisteminde katılımcılar ve çalışanları için katkı payı ödeyen işverenler için vergi avantajları sunulmuştur. Ücretliler ve beyannameye tabi mükellefler, kendileri ve eşleri adına ödedikleri katkı payı tutarının, aylık brüt ücretin veya yıllık gelirin % 10’unu ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmayan bölümünü gelir vergisi matrahlarında indirim konusu yapabilirler. İşverenler, çalışanları adına ödedikleri katkı paylarını doğrudan gider yazabilmektedirler.

Bireysel emeklilik sisteminde emekli olmak için katılımcının, sisteme ilk giriş tarihinden itibaren 10 yıl süreyle sistemde kalarak katkı payı ödemesi ve 56 yaşını tamamlaması gerekir. Katılımcı isterse, emeklilik hakkını ileri bir tarihte kullanabilir.

Katılımcının birden fazla emeklilik sözleşmesi bulunması halinde, tüm sözleşmelerden emekliliğe hak kazanması için en az birinden bu hakkı kazanması ve tüm sözleşmelerinden emeklilik hakkını kazanmayı talep etmesi yeterlidir.

Emekliliğe hak kazanan katılımcı, bireysel emeklilik hesabındaki birikimlerinin bir kısmının veya tamamının defaten ödenmesini talep edebilir. Bunun dışında birikimlerinin bir kısmının veya tamamının yıllık gelir sigortasına aktarılmasını talep ederek yapılacak sözleşme çerçevesinde, kendisine belirli bir süre veya ömür boyu maaş bağlanmasını talep edebilir. Ayrıca, belirlenen geri ödeme programına göre birikimlerini kısım kısım şirketten almayı da tercih edebilir.

Katılımcı, emeklilik sözleşmesi süresi içinde istediği anda sistemden birikimlerini alarak ayrılabilir. Bununla beraber; sistemden emekli olarak ayrılan katılımcıların birikimleri üzerinden %3,75 oranında stopaj kesintisi yapılırken, 10 yıl boyunca katkı payı ödemeden ayrılanların birikimleri üzerinden % 15, 10 yıl boyunca katkı payı ödemekle birlikte sistemden emeklilik hakkı elde etmeden ayrılanların birikimleri üzerinden %10 kesintisi yapılır.