Candan Yıldız
Türkiye’de sendikalı işçi sayısı Çalışma Genel Müdürlüğü’nün 2018 rakamlarına göre 1 milyon 802 bin 155. Bu rakam 2003 yılında ise daha yüksek: 2 milyon 751 bin 670. Yıllar içerisinde sendikalı işçi sayısı düşmüş.
Genel müdürlüğün 2018 Temmuz verilerinde sendikalı işçilerin konfedarasyonlara dağılımı da şöyle: Türk-İş’in üye sayısı 958 bin 618, Hak-İş’in 654 bin 722, DİSK’in 160 bin 658, Bağımsız sendikaların üye sayısı da 28 bin civarında.
Sendikal örgütlenmenin zor olduğu Türkiye’de, sendikalar, grev yasakları gibi kısıtlamaların yanı sıra yöneticilerinin aldığı ücretlerle de gündeme geliyor.
Yurtdışı seyahatlerde yüzbinlerce dolar harcama yaptığı ortaya çıkan Türk-İş’e bağlı Tarım-İş Başkanı’nın açıklamaları, yine Türk-İş’e bağlı Şeker-İş Başkanı’na alınan lüks makam aracı, son dönemdeki tartışmalardan bazılarıydı.
İşçinin aldığı ücrete göre belirlenen aidatlar hesaplandığında, sendika bütçelerinde önemli meblağların biriktiği biliniyor.
Umut-Sen Örgütlenme Koodrinatörü Başaran Aksu, sendika yöneticilerinin aldığı ücretleri uzun zamandır gündemde tutuyor. Harcırahlar üzerinden (yurtdışı toplantıları, örgütlenme faaliyetleri için gidilen illerdeki toplantılar) sendika kasalarının boşaltıldığını savunuyor.
Sendikaların yönetici maaşları konusunda yaklaşımları farklı… Örneğin DİSK’e bağlı Nakliyat İş tüzüğünde şöyle deniyor:
a-) Sendika yöneticilerinin alacakları ücretler, Merkez Genel Kurulu tarafından belirlenir.
c-) Yönetici ve personelin ücretleri sendikanın kurulu bulunduğu iş kolundaki ortalama işçi ücretinden fazla olamaz.
DİSK şeffaf davrandı
Konfederasyon genel sekreterlerinin ücretleriyle ilgili yaptığımız araştırmada tek şeffaf davranan sendika DİSK oldu. T24’ün ulaştığı Hak-İş Genel Sekreteri Osman Yıldız, “30 yılldır Hak-İş’liyim. Ücret politikasını söylemeyi doğru bulmuyorum” diyerek sorularımıza yanıt vermeyeceğini söyledi.
Sosyal medyada Türk-İş Genel Sekreteri Pevrul Kavrak’a ait olduğu iddia edilen ücret bordrosu ile ilgili sorularımız da yanıtsız kaldı. Kavrak’a sekreteri üzerinden ulaştırılan görüşme talepleri yanıtlanmadı.
Nakliyat –İş Başkanı Ali Rıza Küçükosmaoğlu, “Sendikalar genel kurul öncesi kurul delegesi işçilere 15 gün öncesinden bütçeyi, harcamaları rapor olarak sunmak zorunda. Ama bu tam işlemiyor” diyor. Nakliyat–İş Başkanı’nın aylık net ücreti 2 bin 989 TL. İlave olarak da yılda 4 maaş tutarında ikramiye alıyor.
DİSK Metal-İş Genel Sekreteri Özkan Atar’a göre de sendika yöneticilerinin ücretleriyle işçi ücretleri arasında uçurum olmaması gerekiyor. “Çünkü onlar da işçi, seçilmediklerinde yeniden fabrikalarına dönmek zorundalar” diyor. Atar, 9 bin 600 TL ücret aldığını açıklıyor. Yüksek ücretlerin sendikalarda bürokratikleşmeye ve kayırmacılığa yol açtığını savunuyor.
T24’le maaş bordrosunu paylaşan Birleşik Metal-İş Genel Başkanı Adnan Serdaroğlu ayda 9 bin 739 TL ücret alıyor.
DİSK Genel İş Genel Sekreteri Cafer Konca da aldığı ücreti T24’e açıkladı. Konca 10 bin TL’ye yakın ücret alıyor.
Sendika ve konfederasyonların gelir ve giderlerine ilişkin mali denetimler 2013’te yayımlanan yönetmelikle yeminli mali müşavirlere veriliyor. Aynı yeminli mali müşavirler arka arkaya en fazla iki defa mali denetim faaliyetinde bulunabiliyor.
DİSK Metal-İş Genel Sekreteri Özkan Atar, yeminli mali müşavirlerin denetlemesinden çok sendikası üyesi işçilerin denge ve denetleme mekanizmalarına dahil olmasının önemli olduğunu belirtiyor. Sendika olgusunun “ücret”ler üzerinden yıpratılmaması gerektiğini savunan Atar, “Çünkü işçilerin, demokrasinin sendikaları ihtiyacı var” ifadesini kullanıyor.
'Harcırah' tartışması
Bir diğer sorun da harcırahlar, yani sendikaların çeşitli faaliyetleri nedeniyle yaptığı harcamalar için aldığı ödenekler. Zira bu alandaki denetlemenin tek ölçüsü harcamaları faturalandırmak. Bunların da sendika yöneticilerine ‘ek’ gelir olduğunu ilişkin iddialar var.
DİSK Metal İş Genel Sekreteri Özkan Atar, sendika olarak sadece yemek ve barınma/konaklama masraflarının karşılandığını vurguluyor. “Alkol bizde karşılanmaz mesela” diyor
Nakliyat-İş Başkanı Ali Rıza Küçükosmaoğlu da, bu konudaki sendikal yaklaşımlarını şöyle açıklıyor: “Genel yaklaşımımız masraf yapmamak. Örneğin yurtdışındaki sendikalar davet ettiğinde yemek ve konaklamayı onlar karşılıyor. Biz uçak paralarını ödüyoruz.”
Sendika ve konfederasyonların Denetim Esasları Yönetmeliği, “Genel kurul kararlarıyla uygun vasıtaların belirlenmediği durumlarda; faaliyet, dış denetim ve denetleme kurulu raporları ile genel kurul kararları, sendika ve konfederasyonların kurumsal resmi internet sitelerinin ana sayfasında veya ülke genelinde dağıtımı yapılan günlük bir gazetede derhal yayımlanır” diyor. İnternet sitelerinde bu bilgilere ulaşılamıyor.
Ovacık Belediyesi’nin ‘şeffaflık’ için 2015 gelir-gider tablosunu halkla paylaşması gibi örnekler düşünüldüğünde sendikaların ‘ilkelerimiz’ bölümünde yer alan ‘şeffaflık’ ilkesinin yeniden tanımlanmasına, uygulama esaslarının belirlenmesine ihtiyaç olduğu anlaşılıyor.
