Sayıştay, Devlet İç Borçlanma Senedi ihalelerinde bilgi korunması ve gizliliğin ihlali konusunda yaptırımların yeterli olmadığını belirtti
Sayıştay'dan Hazine'ye, "piyasa yapıcılığı sistemi"nde kriterleri belirlemediği, gelen her başvuruyu kabul ettiği eleştirisi geldi. Devlet İç Borçlanma Senedi (DİBS) ihalelerinde bilgi korunması ve gizliliğin ihlali konusunda yaptırımların yeterli olmadığına dikkat çeken Sayıştay, DİBS ihalelerinde görev alan Hazine personeli için daha kapsamlı yasak ve yaptırımlar getirilmesini istedi.
Sayıştay, 2008 yılı Hazine İşlemleri Raporu'nda "Piyasa Yapıcılığı Sistemi"ni değerlendirdi. Hazine işlemlerinin değerlendirildiği Sayıştay raporunda; Hazine, piyasa yapıcısı bankaların seçiminde kanunen önceden belirlenmesi gereken kriterler olmasına rağmen, bunları dikkate almadığı için eleştirildi. Sayıştay, ilgili yasaya (4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun) piyasa yapıcısı bankalar için kriterler konulduğunu belirterek "Uygulamada ise 2000 yılında belirlenmiş olan kriterler güncellenmemiş, 2008 yılı için ise söz konusu kriterler Hazine Müsteşarlığı tarafından belirlenmemiş ve başvuru yapan tüm bankalar piyasa yapıcısı olarak kabul edilmişlerdir. Hazine Müsteşarlığı'na piyasa yapıcısı olmak için yapılan başvurular belli bir kontrole tabi tutulmasına rağmen, bu kontrollerin önceden yapılmaması objektiflik ve şeffaflık açısından uygun değildir" görüşünü dile getirdi.
'Kesim çizgisi' belli değil
İhale aşamasında tekliflerin Nakit ve İç Borç Yönetimi Genel Müdür Yardımcısı ile Kamu Finansmanı Genel Müdürü tarafından incelendiğinin, daha sonra müsteşar ile görüşüldüğünün anlatıldığı raporda, "kabul edilen son teklifin altına çizilen çizgi" anlamına gelen "kesim çizgisi"nin stratejik bir ölçüsü olmadığı vurgulandı. Her ihale için hangi stratejiyle ve hangi kriterle kesim çizgisinin yerinin tespit edildiğine ilişkin ispatlayıcı belge olmadığının belirtildiği raporda, bunun da hesap verilebilirlik açısından Hazine yetkililerinin denetlenememesine neden olduğu kaydedildi. Raporda, "İhale öncesinde bir borçlanma tutarı veya aralığının tespit edilmemesi, ihalede borçlanılan tutarın ne kadar doğru ve tutarlı bir şekilde belirlendiği konusunda tereddütler uyandırmaktadır" denildi. Sayıştay ayrıca bankaların DİBS ihalelerinde ortak hareket etmesinin de engellenmesi gerektiğini kaydetti.
İhalelerde çalışan personele yasak getirilsin
Sayıştay, raporunda DİBS ihalelerinde çalışan Hazine yetkililerini de eleştirdi. DİBS ihalelerinde tekliflerin alınması, stratejilerin ortaya konması, borçlanılacak rakamın netleşmesi, rekabetçi olmayan teklif (ROT) oranlarının kabulü, kesim çizgisinin çekilmesi ve ihale sonrası satışlarda DİBS'lerin seçilmesine kadar tüm işlemlerin görev alan personel tarafından gerçekleştirildiğine dikkat çeken Sayıştay, bu görevlilerin gizlilik ilkesini ihlali halinde mevzuatta özel bir hüküm bulunmadığına dikkat çekti.
Konuya ilişkin tek düzenlemenin 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nda yer alan bir genel düzenleme olduğu kaydedildi. 657 sayılı yasada, "Devlet memurlarının kamu hizmetleri ile ilgili gizli bilgileri görevlerinden ayrılmış olsalar bile yetkili bakanın yazılı izni olmadıkça açıklamaları yasaktır" hükmü var. İhalelere konu olan tutarların çok yüksek olması nedeniyle ihalelerde görev alan personelin belli yasaklara tabi olması gerektiğine dikkat çeken Sayıştay, "İhale sisteminin bilginin korunması ve gizlenmesi konusunda daha kapsamlı bir yaptırıma ihtiyaç olduğu düşünülmektedir. DİBS ihalelerinde görev alan personel için daha kapsamlı yasak ve yaptırımlar getirilmelidir" görüşünü dile getirdi.
Türkiye'de piyasa yapıcılığı sistemi
* Piyasa yapıcılığı sistemi 1999 yılı sonunda IMF ile yapılan stand-by nedeniyle hayata geçirildi.
* DİBS'lerin likiditesini artırmak amacıyla 8 Mayıs 2000 tarihinde uygulamasına başlandı.
* İlk piyasa yapıcılığı dönemi 1 Mayıs 2000-30 Nisan 2001 tarihleri arasında 19 banka ile başladı.
* 2000 yılında başlayan kriz nedeniyle sisteme ara verildi.
* Sistem 2 Eylül 2002'de yeniden uygulanmaya başlandı. Her yıl yenilenen sözleşmelerle sistem sürdürülüyor.
Sayıştay'ın Hazine'ye eleştirileri
* Piyasa yapıcısı bankaların seçiminde Hazine kriterleri dikkate almıyor.
* Uygulamada 2000 yılında belirlenmiş olan kriterler güncellenmedi.
* Hazine Müsteşarlığı, söz konusu kriterleri 2008 yılı için belirlemedi
* Başvuru yapan tüm bankalar piyasa yapıcısı olarak kabul edildi.
* Hazine Müsteşarlığı'na başvurularda kontrollerin önceden yapılmaması objektiflik ve şeffaflık açısından uygun değil.
* İhale öncesinde borçlanma tutarı ve aralığı tespit edilmiyor.
* Personelin gizlilik ilkesini ihlali halinde mevzuatta özel bir hüküm bulunmuyor.
Raporda yer alan önlem önerileri
* Bankaların DİBS ihalelerinde ortak hareket etmesi engellenmeli.
* Personel için daha kapsamlı yasak ve yaptırımlar getirilmelidir.
