Ukrayna ve Batılı ülkeler, Rusya'nın Mart ortasından beri Kırım'a ve Ukrayna'nın doğusundaki Donbas bölgesine askeri sevkiyat yaptığına dair uyarılarda bulunuyor. Bu gelişmeler, Rusya'nın 2014'te Kırım'ı ilhakını hatırlatıyor; Kremlin'in güç gösterisi mi yoksa savaş hazırlığı mı yaptığı sorusunu gündeme getiriyor.
ABD Başkanı Joe Biden, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e ikili zirve teklifinde bulundu. Kremlin teklifi düşüneceklerini açıkladı.
Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov, "Bu toplantı ile ilgili ayrıntılardan söz etmek için erken" dedi.
Beyaz Saray'dan yapılan açıklamada ise Rusya'nın Ukrayna sınırına askeri sevkiyatının endişe yarattığı ve Biden'ın bu teklifi Putin'e telefonda ilettiği belirtildi.
Biden ayrıca Rusya ile "istikrarlı ve öngörülebilir" bir ilişki inşa etmekten söz etti.
Salı gecesi geç saatlerde yapılan telefon görüşmesi, Biden'ın Ocak'ta başkanlığı devraldıktan sonra Putin ile yaptığı ikinci görüşme oldu.
Biden'ın Putin için "katil" ifadesini kullanması nedeniyle iki ülke arasındaki ilişkiler geçen ay gerilmiş, Moskova Washington'daki büyükelçisini geri çağırmıştı.
Finlandiya Cumhurbaşkanı Sauli Niinisto'nun zirveye ev sahipliği yapmak istediği belirtiliyor. Salı akşamı Cumhurbaşkanlığı ofisinden yapılan açıklamada, Niinisto'nun Rusya lideri Putin ile uzun bir telefon görüşmesi yaptığı ve Rusya'nın sınırdaki askeri sevkiyatına dair endişeleri dile getirdiği belirtildi.
Peskov ise Çarşamba günü yaptığı açıklamada, "İkili ilişkiler şüphesiz önemli" dedi.
Rusya Kırım'ın yanı sıra Ukrayna sınırında da askeri tatbikatlar yapıyor
Rusya, Ukrayna'yı işgale mi hazırlanıyor?
Birçok kaynaktan alınan haberlere göre, Rusya, Ukrayna'nın doğu sınırında ve 2014'te bu ülkeden ilhak ettiği Kırım'da askeri yığınak yapıyor. Jane's Intelligence gibi askeri istihbarat kaynakları, Rusya'nın kısa menzilli İskender füzelerini de konuşlandırdığından söz ediyor.
Kremlin ise bu konuda ayrıntılı bilgi vermiyor. Kremlin Sözcüsü Peskov, Rusya'nın kendi topraklarında askeri birliklerini ne şekilde hareket ettireceğinin kendi içişleri ile ilgili bir konu olduğunu ifade etti. Kırım'dakiler de dahil olmak üzere bazı askeri birliklerin tatbikat yaptığı belirtildi. Ancak Peskov, Ukrayna'yı da "provokasyon" ile suçladı.
Ukrayna istihbarat kaynaklarının BBC'ye yaptığı açıklamaya göre, Rusya 14 bin askerden oluşan ekstra birlikler sevk etmiş durumda.
Ukrayna Cumhurbaşkanlığı kaynakları, ülkenin doğu sınırında ve Kırım'da Rusya'nın 40'ar binden toplam 80 bin askerinin olduğunu söylüyor.
Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu, 13 Nisan'daki konuşmasında "tehdit" eylemlerinden dolayı NATO'yu suçladı ve Rusya'nın buna cevaben tatbikat amacıyla batı sınırlarına askeri birlikler ve hava indirme kıtaları gönderdiğini söyledi. Ancak bu birliklerin sayısı ve konumlarına ilişkin ayrıntılı bilgi vermedi.
Peki bunlar istila güçleri olarak görülebilir mi? Olabilir, ama uzmanlar büyük bir istilanın olası olmadığı görüşünde. Ama Rusya daha önce yaptığı türden sızma yöntemine başvurabilir. 2014'te Kırım'ın ilhakında Rusya "yeşil adamlar" diye adlandırılan rütbesiz özel kuvvetler kullanmıştı.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Rusya'nın yeni askeri yığınaklarını "gayrimeşru ve endişe verici" olarak değerlendirdi ve "Kırım'ın yasa dışı bir şekilde ilhakından bu yana en büyük Rus yığınağı" ifadesini kullandı.
Ukrayna, NATO ve Batılı ülkeler Rusya'yı ayrıca Ukrayna'nın doğusundaki Rus yanlısı ayrılıkçıların kontrolündeki Donbas bölgesine düzenli birlikler ve ağır silahlar göndermekle suçluyor. Kremlin ise bunu inkar ediyor ve bu bölgedeki Rus birliklerinin "gönüllülerden" oluştuğunu söylüyor.
Brüksel'deki NATO toplantısında konuşan Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba, Rusya'nın "Ukrayna'yı açıktan savaş ve yıkımla tehdit ettiğini" ancak 2014'teki gibi "kimseyi hazırlıksız yakalayamayacağını" söyledi.
Rusya ile Ukrayna savaş halinde mi?
Rusya ile Ukrayna arasında bir düşmanlıktan söz edilebilir ama buna savaş denemez. Sınırda zaman zaman baş gösteren çatışmalar oluyor.
1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasından bu yana Rus ordusu, başta Çeçenistan ve Kafkasya bölgesi olmak üzere birçok eski Sovyet topraklarında müdahalelerde bulundu.
Rusya'nın Kırım'ı ilhakından hemen sonra, Nisan 2014'te, Rusya yanlısı ayrılıkçılar, Ukrayna'nın doğusundaki Donbas olarak da bilinen Donetsk ve Lugansk bölgelerinde geniş toprakların kontrolünü ele geçirdi.
Bunun öncesinde ise Ukrayna'nın başkenti Kiev'de aylarca süren Batı yanlısı gösteriler sonucunda, Ukrayna'nın Rusya destekli Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç devrilmişti.
Ukrayna Dışişleri Bakanı Kuleba, 2014'te Rusya'nın Ukrayna'yı bölerek "Yeni Rusya" adıyla yeni bir yapılanma kurmaya çalıştığını hatırlattı. Ancak Ukrayna ordusu Rusya'nın bu planını bozmuştu.
Çatışma bölgesi Donbas'ta Rusya kökenliler çoğunlukta ve bunların Rus pasaportu var. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, yurt dışındaki Rus vatandaşlarının tehdit altında görülmesi halinde Rusya'nın onları koruyacağını söylüyor.
Rusya'nın bu ve benzeri sorunlu bölgelerde sıcak savaştan ziyade, özel timler, siber savaş ve propagandadan oluşan "hibrit savaş" yöntemlerine başvurduğu biliniyor. Geçen yıl ABD Kongresi için hazırlanan özel bir raporda, Rus askeri istihbarat örgütü GRU'nun rolüne vurgu yapılmıştı. 2015'teki ateşkes öncesinde 2014'te geniş çaplı çatışmalar olmuş, daha sonra tutuklu değişimine gidilmişti.
Bu çatışmalarda 13 bin kişi öldü. Ukrayna bu yıl başından beri bölgede 26 askerinin öldüğünü söylüyor. 2020 yılında bu sayı toplam 50 idi. Ayrılıkçılar da bu yıl 20'yi aşkın kayıp verdiklerini belirtiyor.
Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenski (önde solda) 8-9 Nisan'da Ukrayna ordusunu ziyaret etmişti
Rusya neden yine Ukrayna'yı tehdit ediyor?
Pavel Felgengauer ve James Sherr gibi Rusya-Ukrayna ilişkileri uzmanları, gerilimin artmasında birçok etmene dikkat çekiyor.
Ukrayna Cumhurbaşkanı Vladimir Zelenski, Ukrayna'nın güçlü oligarklarından biri olan ve Putin'in dostu olan Viktor Medvedçuk'a Şubat ayında yaptırım uygulamıştı. Ukrayna ayrıca Rusya yanlısı üç televizyon kanalına yasak getirdi.
Eski çatışmalara son vermek amacıyla 2015'te imzalanan Minsk anlaşmasının uygulandığı söylenemez. Örneğin ayrılıkçı bölgelerde bağımsız gözlemciler tarafından denetlenecek seçimlerin yapılması için herhangi bir düzenlemeye gidilemedi.
Daha önceki çatışma bölgelerinde Rusya "yakın yurt dışı" olarak adlandırdığı bölgelere "barış gücü" sıfatıyla asker göndermiş ve o bölgelerde kalıcı olmuştu. Moldova ve Güney Osetya bölgeleri buna örnek verilebilir. James Sherr'e göre Rusya aynı yönteme Ukrayna'da da başvurup oradaki durumu Rusya lehine kalıcılaştırabilir.
Bazıları ise Putin'in aynı zamanda ABD Başkanı Joe Biden'ı da test ettiğine inanıyor. Biden'ın Rusya'ya karşı, eski başkan Donald Trump'tan daha sert tutum aldığı biliniyor.
Putin'i Eylül'de parlamento seçimleri bekliyor; hapisteki muhalifi Aleksey Navalni'ye kitlesel destek devam ediyor. Birçok seçmen açısından Ukrayna'daki Rusların "korunması" Kremlin'in lehine olabilir.
Ukrayna NATO koruması altında mı?
Ukrayna NATO üyesi değil. Ancak bu Batılı askeri oluşumun Ukrayna ile yakın ilişkileri var. Ukrayna'ya tanksavar füzeleri de dahil olmak üzere birçok Batı silahları satılıyor. Yani Rusya, Batı'nın Ukrayna'ya daha fazla askeri destek sağlayacağının farkında.
Cumhurbaşkanı Zelenski, Ukrayna'nın NATO üyeliği için başvurusunun hızla sonuçlandırılmasını istiyor. Ancak Rusya ile sorunları, 30 üyesi olan birliğe kabul koşulları açısından sıkıntı yaratıyor.
NATO Genel Sekreteri Stoltenberg, "Ukrayna'nın ne zaman NATO'ya kabul için hazır olacağına 30 üyesi karar verecek" dedi. Ancak İsveç, Finlandiya ve Gürcistan'ın yanı sıra Ukrayna'nın da NATO ile özel ortaklık ilişkisine sahip olduğunu vurguladı.
Kremlin ise Ukrayna'yı NATO üyeliği konusunda uyarıyor. Üç Baltık ülkesinin NATO'ya katılmasından hoşnutsuzluğu biliniyor.
Stoltenberg buna cevaben, "Rusya'nın diğer ülkelerin izleyecekleri yol konusunda bir tür veto hakkının olduğu fikrini reddediyoruz" dedi ve NATO'nun Ukrayna'ya askeri eğitim ve modernizasyon konusunda yardım ettiğini ve ortak tatbikatlar düzenlediğini hatırlattı.
