Monir Ghaedi
Moskova oblastına bağlı Krasnogorsk kentindeki "Crocus City Hall" konser salonuna düzenlenen terör saldırısı, gözleri yeniden IŞİD'e çevirdi. IŞİD'in Horasan kolunun üstlendiği saldırıda sivillerin üzerine otomatik silahlarla ateş açan ve ardından yangın çıkaran dört saldırgan, 137 kişinin ölümüne ve 180'den fazla kişinin yaralanmasına yol açmıştı. Rus medyasında, saldırıyla ilgili Rusya'nın Bryansk bölgesinde yakalanan dört zanlının Tacikistan vatandaşı olduğu bilgisi yer alıyor.
Saldırının hemen sonrasında Rusya'da gözler Ukrayna'ya çevrilirken ABD, olayla Ukrayna'nın bağlantılı olduğuna dair ellerinde bir işaret bulunmadığını açıkladı. Bu açıklamaya Rusya'dan tepki gelirken birkaç saat içinde IŞİD'in Horasan kolu (IŞİD-H), IŞİD'e yakın Amaq haber ajansının Telegram kanalı üzerinden bir açıklama yaparak saldırıyı üstlendi.
ABD açıklamanın doğru olduğuna inandığını bildirdi, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ise saldırganlarla ilgili kamuoyuna yansıyan açıklamalarında IŞİD'in adını ağzına almadı. Putin, olay sonrasında saldırganların Ukrayna'ya kaçmaya çalıştıklarını ve Ukrayna tarafında kendilerini saklamak için bekleyenler olduğunu iddia etti. Rusya Dışişleri Bakanı Maria Zakharova ise ABD'yi, "Kiev'de vesayeti altındakilerin rolünü gizlemek için öcü IŞİD hikayesine başvurmakla" suçladı. Zakharova, ABD'nin 1980'lerde Sovyet ordusuna karşı savaşmak için bölgede mücahitleri desteklediğini hatırlattı. Ukrayna ise olayla bağlantısı olduğu iddialarını reddediyor.
IŞİD-H nasıl kuruldu, kimlerden oluşuyor?
Peki saldırıyı üstlenen IŞİD'in Afganistan merkezli Horasan kolu kim, hakkında neler biliniyor? Horasan, IŞİD'in en kanlı kolu olarak görülüyor. Horasan, Antik Çağ'da İran, Türkmenistan ve Afganistan'ın bazı bölgelerini de içeren bölgeye verilen addı. Faaliyetleri bu bölge dışına da yayılan IŞİD-H, 2015'ten bu yana Afganistan ve Pakistan'da binlerce kişinin ölümüne yol açtı.
2014 yılında Taliban ve El Kaide üyeleri tarafından Pakistan ve Afganistan'da kurulan örgüt, 2015 yılında kendini resmi olarak IŞİD'in Horasan kolu ilan etti. IŞİD gibi IŞİD-H da sınırlar ötesi bir halifelik kurma hedefi güdüyor.
Diğer cihatçı gruplarla teması var mı?
Analistler, IŞİD-H üyeleriyle diğer radikal İslamcı örgütler arasında yakın temas bulunduğunu ve El Kaide, Taliban gibi örgütlerin savaşçılarından sık sık IŞİD-H'ya geçişler olduğunu belirtiyor.
Taliban'ın Afganistan'da iktidarı 2021 yılı Ağustos ayında yeniden ele geçirmesi öncesinde ülkede bulunan ABD askerleri ve Afgan hükümet güçleri, IŞİD-H'nın çok sayıda üst ve orta düzeyde yetkilisine operasyon düzenleyerek öldürmüştü.
ABD askerlerinin ülkeden çekilmesiyle güvenlik alanında oluşan boşluğun örgüte yeni bir ivme kazandırdığı düşünülüyor. Örgüt Afganistan'da yeni eğitim kampları açarken uluslararası ağlarla bağlarını da geliştirdi.
Taliban'la ilişkileri ne durumda?
Afganistan'da iktidardaki Taliban, IŞİD-H'nın ülkedeki faaliyetlerini engellemeye çalıştığını belirtiyor ve iktidara gelişinden bu yana örgütün binlerce üyesini yakalayıp hapse attığını iddia ediyor.
Ancak örgütün ülkedeki etnik ve dini azınlıklara yönelik saldırılarındaki artış, Taliban'ın imkanlarının, örgütü zayıflatmak için yeterli ve etkili olmadığını gösteriyor.
Birleşmiş Milletler de El Kaide ve IŞİD-H gibi örgütlerin, Taliban üyeleriyle olan bağlantıları yoluyla ülkede kalan gelişmiş NATO silahlarına erişebilecekleri endişesini defalarca dile getirmişti.
IŞİD-H'nın son faaliyetleri
IŞİD-H, 3 Ocak 2024'te İran'ın Kirman kentinde 95 kişinin öldüğü bombalı saldırıyı üstlenmişti. İran'ın Devrim Muhafızları ordusunun eski komutanı General Kasım Süleymani'nin 2020'de bir Amerikan operasyonuyla öldürülmesinin yıldönümünde, kabrinde toplanan kalabalığın yakınlarında iki bomba patlamıştı. Haber ajanslarına yansıyan bilgilere göre ABD istihbaratı, Tahran yönetimini saldırı planları konusunda uyarmıştı. ABD'nin Moskova Büyükelçiliği, 7 Mart'taki duyurusunda, aşırılıkçıların Moskova'da saldırı hazırlığı içinde bulunduğu uyarısı yaparak ABD vatandaşlarına kalabalık gruplardan uzak durmaları çağrısında bulunmuştu.
Rusya iç istihbarat teşkilatı FSB de 7 Mart'ta Moskova yakınlarındaki Kaluga bölgesinde bir sinagoga silahlı saldırı planlarını engellediğini duyurmuştu.
Esad'a destek ve Sovyet işgali
Uzmanlar, IŞİD-H'nın Rusya'ya yönelik terör saldırısının arkasında Rusya'nın Suriye iç savaşındaki müdahil rolünün etkili olabileceği görüşünü dile getiriyor. Moskova, iç savaşta Beşar Esad rejimine destek vererek IŞİD mevzilerine hava saldırıları düzenlemişti.
Rusya lideri Putin, IŞİD yöneticilerinin propagandalarında "elinde Müslüman kanı olan bir kişi" olarak görülüyor. IŞİD-H'nın Rusya karşıtı propagandalarında Afganistan'daki Sovyet işgali dönemine de sıklıkla atıfta bulunuluyor. Afghanistan, 1979-1989 arasındaki dönemde Sovyetler Birliği'nin işgali altında kalmıştı.
Ancak IŞİD-H'nın terör hedefleri arasında Avrupa da bulunuyor. Alman polisi de son yıllarda çok sayıda IŞİD-H taraftarını gözaltına almıştı. Son olarak Mart ayında Almanya'nın Kuzey Ren-Vestfalya eyaletinde IŞİD üyesi oldukları şüphesiyle iki kişi gözaltına alınmıştı. Şüpheliler İsveç Parlamentosuna saldırı planı yapmakla suçlanıyor. IŞİD-H liderleri, bu ülkelerde gerçekleşen Kur'an yakma eylemleri nedeniyle İsveç, Hollanda ve Danimarka'yı misilleme saldırılarıyla tehdit etmişti.
