HÜLYA KARABAĞLI T24 / ANKARA
Başbakanlık İnsan Hakları eski Başkanı, ceza hukuku öğretim üyesi Prof. Vahit Bıçak, “Elektronik kelepçe” uygulamasının devlet kontrolü dışına çıkması durumunda kötü amaçlarla kullanılabileceğini belirterek, “Tasarıda, bilezik takma, çıkarma işleminin hakim kararıyla yani devlet organları tarafından yapılacağına ilişkin hüküm konulmalı. Bu gözden kaçırılırsa, elektronik bilezik piyasaya düşer. Toplum kendini bir anda takibin ortasında bulur. Kıskanç eşler, sevgililer, büyük şirketler, kelepçe ile takip sistemi kurabilir” dedi.
Prof. Bıçak, devletin kadın cinayetlerine karşı seferber olduğu düzenlemede öne çıkan ‘elektronik kelepçeli takip sistemi’ ile, şiddet uygulayanın insan haklarının ihlal edilmemesi noktalarını T24’e değerlendirdi.
EVİNE İŞ YERİNE MONİTÖR ALIR: Tasarıda, elektronik bilezik uygulamasını ‘devlet kurar ve devlet söker’ maddesi yer almalı. Devlet, kötüye kullanımların önünü kapatacak şekilde tasarıyı şekillendirmeli. Eğer, bu olmazsa, bilezik piyasaya düşer. Evine, işyerine monitör alan herkes takip etmek istediği kişiye elektronik kelepçe takması baskısında bulunabilir. Kıskanç bir eş, uyurken koluna takar. Kilitli olduğu için çıkaramaz. Kişinin elinde anahtar olduğu sürece kilidi açamaz.
YETKİ DEVLETTE OLMALI: Telefon dinlemeler nasıl hakim kararıyla devlet tarafından yapılıyorsa, bilezik için de böyle olmalı. Yoksa dediğim gibi, eşler uyurken ya da karşı tarafa zor kullanarak bilezik takabilir. Bu nedenle düzenlemeye, ‘Devlet dışındaki kişiler bu bileziği takamaz’ ve ‘Devlet organları çıkarır’ ibaresi mutlaka konulmalı.
KAFAYA, OMUZUNA TAKILAMAZ: Uygulama insan hakları açısından önem taşıyor. Bilezik, kişiyi damgalı gibi göstermemeli. Yani, şiddet uygulayanı ‘alnın ortasına ‘ gibi damgalı yapamazsınız. Görünür yerlere bilezik takılamaz. Ayak bileğine takılmasının mantığı budur. Başkalarının gözü önünde damgalanmasının önüne geçmek içindir. Pantolon giyiyorsa görünmeyecektir.
BİLEZİK İNSAN HAKLARI İHLALİ DEĞİL: Özgürlük ile güvenlik arasında hassas bir denge var. Dolayısıyla kişilerin yaşama hakkını korumak için aile içi şiddet mağdurunu korumak için şiddete başvuran kişi bu bileziği takma yükümlülüğüne katlanmalı. Bu insan haklarını ihlal etmez.
GÜNLÜK YAŞAMINI OLUMSUZ: Bilezik takan kişinin hareket serbestisini kısıtlıyoruz. Nasıl ve nerede olduğunu görüyoruz. Buna karşın, bileziğin kişinin yaşamını olumsuz etkilememesi lazım. Banyo yapmalı, rahatlıkla yüzmeli. Bu özellikle karşı dizayn edilmesi lazım.
EVE YAKLAŞIRSA EŞE HABER VEREN SİSTEM: Bilezik, mağdurun yaşadığı mekandan uzak tutmak için kurulan bir sistem. Hakim, sınırı 500 metre ya da bir kilometre diye çizebilir. Yaklaşmama kararının takip edilmesi lazım. Poliste, ‘elektronik izleme birimi’ oluşturulmalı. İhlal ettiği anda bilezikten sinyal gönderir. Bu tür, sinyaller geldiği anda, tehdit altındaki eşin de uyarılması gerekir. Çünkü, eşin bulunduğu yerde yakın bir karakol olmayabilir. O zaman, kendisini korumak için önlem alması gerekir. Bulunduğu yerden kaçabilir, uzaklaşabilir. Bunun için şiddet mağdurunun anında haberdar olması önemli.
