Merkez Bankası, dolaşımdaki banknotların daha az yıpratılması amacıyla 'temizlik operasyonu' başlatıyor. Kâğıt paraların daha kaliteli ve temiz kupürlü olması için, eskiyenler yazılı değerinin yarısı üzerinden değiştirilecek. Ancak temiz kullanılmayan ve yıpranmış paralar, yazılı değerinin yarısı üzerinden değiştirilecek. 21 şube ve 13 ilde bulunan banknot deposunun yanı sıra turistik bölgelere kurulacak gezici veznelerle de yıpranmış banknot değişimi yapılacak. Dolaşımdaki kâğıt paraların kullanımına ilişkin soruları cevaplayan Merkez Bankası yetkilileri, vatandaşa "Paraları yırtmayın, zımbalamayın ve üzerini yazmayın." uyarısında bulundu.
Yeni Türk lirası tanıtıldı1 Ocak 2009'dan itibaren yenilenen tasarımları, değişen boyutları ve gelişmiş güvenlik özellikleriyle yeni banknot ve madeni paralar, "Türk Lirası (TL)" ve "Kuruş (Kr)" adıyla kullanıma girecek. Ancak dolaşımdaki paranın kısa sürede yıpranması ve eskimesi Merkez Bankası'nı kara kara düşündürüyor. Yılbaşından itibaren kullanıma girecek Türk Lirası tanıtım kampanyasında banknot kullanımına özen gösterilmesine ağırlık vereceklerini aktaran yetkililer, kirlenme hızını etkileyen en temel faktörleri şöyle sıraladı: "Banknotların satın alma gücü, halkın banknot kullanım alışkanlığı ve iklim koşulları." Merkez Bankası eskimiş ve yıpranmış banknotların değişimini gerçekleştiriyor. Buna göre yazıları okunmayacak şekilde kirlenmiş, yıkanmış, boyanmış, yanmış, yırtılmış veya farklı sebeplerle eskiyip yıpranmış, değeri belirlenebilen tam banknotlar ile yüzeyindeki eksiklik yüzde 50'den az olan banknotlar, yazılı değeri üzerinden başa baş olarak değiştiriliyor. Tek parçadan oluşan; ancak yüzeyindeki eksiklik yüzde 50 olan banknotlar yazılı değerinin yarısı üzerinden yenileriyle değiştiriliyor. Yüzeyinin yarısından fazlası eksik olan banknotlar ise değiştirilmiyor.
YTL'den 'Y'nin atılma operasyonu kapsamında 200 TL'lik banknot ilk kez piyasaya sürülecek. YTL'den TL'ye dönüşüm süreci bir yıl olacak. Bu süre boyunca para değişimi tüm banka şubelerinden yapılabilecek. 31 Aralık 2009'dan itibaren ise banknotlar 10 yıl, madeni paralar ise bir yıllık zamanaşımı süresi boyunca Merkez Bankası ve Ziraat Bankası şubelerinde kabul edilecek. YTL'ye geçiş kapsamında uyum kolaylığı açısından basılan 1 YTL, bu dönemde sadece madeni para olarak tedavüle verilecek.
Eskimiş ve yıpranmış paranın değerinin altında alınacağı uygulaması vatandaşların cüzdan kullanmasını teşvik ederken dolar ve Euro'ya gösterilen titizliğin TL'ye de verilmesini sağlayacak. Para sayım cihazlarının çalışmalarını da olumsuz etkileyen yırtılmış banknotların, bantlarla yapıştırılması da bu sayede tarih olacak. Paraların yıpratılmaması için cüzdan alışkanlığı kazandıracak uygulama en çok deri sektörünü heyacanlandırdı. Ege Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Deri Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Özcan Sarı, Merkez Bankası'nın TL'yi korumaya yönelik yaptığı değişikliğin deri sektörünü canlandıracağını belirtti. Sarı, banknotların yıpratılmaması için cüzdan kullanılmasının faydalı olacağını söyledi. Çantasan Yönetim Kurulu Başkanı Fatih Doğan, deride yüzde 100 hareketlilik olacağını söyledi. Doğan, 70 milyon insana kazandırılması beklenen cüzdan alışkanlığının dericilerin yüzünü güldüreceğini kaydetti.
Parayı en çok pazarcılar kirletiyor Merkez Bankası, kâğıt parayı cüzdanda taşıyanların oranının yüzde 67,9'da kaldığını belirledi. Banka, vatandaşların paralarını cüzdanda taşımalarını isterken yaptırılan bir çalışmaya göre parasını cüzdanda taşıyanların oranı metropolde yüzde 66, kentsel alanda yüzde 72,3, kırsal alanda ise yüzde 65,4. Merkez Bankası yetkililerine göre paranın yıpranmasında fiziksel temas etkili oluyor. Parayı en çok yıpratanların başında ise alışveriş esnasında herhangi bir cüzdan ve kasa kullanmayan pazarcı esnafı geliyor. Pazarcıları dolmuşçu, bakkal, taksici, manav ve lokanta gibi iş kolları takip ediyor.
Banknot kullanımında nelere dikkat edilmeli? Banknotların yıpratılmaması için özen gösterilmeli.
Üzerine yazı yazılmamalı, buruşturulmamalı ve delinmemeli.
Yırtılan para bantla yapıştırılmamalı.
Cüzdan kullanma alışkanlığı edinilmeli.
Eskiyen ve yıpranan banknotlar değiştirilmeli.
