Uluslararası piyasalarda petrol, kömür ve doğalgaz fiyatlarında hızlı artışlar gözleniyor. Bu artışlar, ekonominin tüm alanlarını doğrudan etkiliyor. Uluslararası yönetim danışmanlığı şirketi Kearney’in Türkiye Direktörü Onur Okutur, son aylarda hızla artan küresel kömür ve doğalgaz fiyatlarının kışa doğru girerken bir miktar gevşeyeceğini fakat eski seviyelerine dönmeyeceğini belirtti. Fiyat artışlarının pandemiden sonra ekonomilerin açılmasıyla talepte yaşanan büyük artıştan kaynaklandığını belirten Kearney Türkiye Direktörü Onur Okutur, dünya ekonomisinde yaşananları şöyle anlattı:
“İnsanlar daha rahat tüketmeye geri döndüler ve bu tüketime ürün yetiştirmek için fabrikalar çok daha hızlı çalışmak zorunda kaldı. Ortaya çıkan yeni talebi karşılamak için Çin üretimi artırmak üzere harekete geçti. Bu nedenle dünyanın her yerinden çok ciddi girdi talep etmeye başladı. Doğal olarak çok ciddi bir ilave enerji ihtiyacı ile karşı karşıya kaldı. Bu da ister istemez Asya’ya doğru hızlı bir kömür, petrol, doğalgaz akışına yol açtı. Çin’in enerji talebinin çok hızlı artmasıyla, toparlamanın bu kadar hızlı olacağını öngörmeyen diğer piyasa aktörleri ellerindeki stokları eritmeye başladı. Gerek Avrupa’da gerekse Amerika’da doğalgaz depolarındaki stok seviyeleri düştü. LNG gemileri filolar halinde Çine gaz yetiştirmeye başladılar.”
Türkiye’ye de yansıdı
Okutur, talep artışı nedeniyle enerji fiyatlarında sert yükselişler olduğuna dikkat çekerek, bu gelişmenin Türkiye’ye de yansıdığını belirtti:
“Avrupa şu anda bir enerji krizinin ortasında. Eylül ayında olmamıza rağmen, inanılmaz ölçüde yüksek elektrik ve doğalgaz fiyatları oluşmaya başladı. Geçtiğimiz günlerde İspanya’da elektriğin megavatsaati (MWh) 150 Euro’nun üzerini gördü. İngiltere’de 200-220 Euro’yu görmeye başladık.
Tüm bu gelişmeler Türkiye’yi de etkiledi elbette. Enerji Piyasaları İşletme AŞ’nin (EPİAŞ) verilerinde de bunları gördük. Gün Öncesi Piyasası’ndaki elektrik fiyat ortalamamız genelde 35 Euro civarındayken son iki ayda yaklaşık 50-55 Euro seviyelerine çıktı. Tabii bunların arkasında fiyat oluşumunu etkileyen farklı mekanizmalar da var.”
Fiyatlar bir miktar geri gelir
Kömür fiyatlarının da pandemi öncesinin 3.5 katı seviyeleri gördüğünü ifade eden Okutur, mevcut yüksek fiyat seviyelerinin kalıcı olup olmadığını bazıları müşterileri olan piyasa aktörleri ile konuştuklarını belirterek şu bilgileri verdi:
“Yakın vadede hem doğalgaz, hem elektrik ve hem de kömür fiyatları geçen seneki seviyelerin üzerinde olacak. Bununla birlikte bütün sektörün beklentisi, önümüzdeki dönemde bir miktar da olsa fiyatlarda bir geri çekilme yaşanacağı yönünde. Bunun da kışa girildikçe görüleceğini düşünüyorum. Kışın beklenildiği kadar soğuk geçmeyeceği görüldükçe, belki ekonomilerin planlandığı ya da beklendiği ölçüde büyümeyeceği anlaşıldıkça… Beyaz eşya, elektrikli ev aletleri ya da başka ürünlere talebin çok çok artmadığını gördükçe piyasanın normale döneceğini düşünüyorum.”
Şirketler ve dernekler enerji verimliliğine odaklanmalı
Onur Okutur enerjide arz talep dengesini sağlamanın yolunun uzun vadede enerji verimliliğinden geçtiğini belirterek, “Enerji yetmiyor diye yeni bir santral yapmaktansa var olanı daha verimli çalıştırmak, üretileni de daha verimli tüketmek en uygun çözüm. Aslında şirketler, üreticiler, demir çelik, çimento gibi sektörlerdeki birlikler, dernekler ve odalar bu konularda çalışmalar yapıyor ama bunlar daha da derinleştirilebilir” dedi.
Demir çelik, çimento ve otomotiv gibi enerji yoğun sektörlerdeki aktörlerin enerji harcamalarını iyi yönetmelerini öneren Onur Okutur, “Büyük tüketiciler çok dikkat etsinler. Çünkü enerji maliyetlerinde artış bekleniyor. Sanayicilere bu maliyet artışlarını da düşünerek pozisyon almalarını öneririz. Sanayiciler, elektrik tedarikçileriyle yakın iletişimde kalsınlar. Kontratların yenilenmesinde, iki tarafı da mutsuz etmeyecek şekilde yeni fiyat uygulamasına gidebilirler” diye konuştu.
Tüketici, üretici ve kamu diyaloğu şart
Onur Okutur, geçtiğimiz günlerde İngiltere’deki en büyük gaz tedarikçilerinin bir araya gelerek “gaz fiyatları kötüye gidiyor, tüketiciye de yansıyacak” diye hükümeti uyardıklarını da hatırlatarak “Türkiye’de de enerji yoğun sektör temsilcilerinin, elektrik piyasası oyuncularının ve düzenleyici kurumun şeffaf bir şekilde konuşup bu maliyetin en az zararla nasıl yansıtabileceğini konuşması gerekiyor. Yani üretici, tedarikçi ve kamu diyaloğu büyük fayda sağlar” değerlendirmesi yaptı.
