İkinci Dünya Savaşı sırasında Almanya'nın Aşağı Saksonya Eyaleti Lohheide beldesindeki Bergen-Belsen toplama kampında öldürülen 8 Türk vatandaşı için yaptırılan anıt, törenle açıldı. Türkiye tarafından 1944-1945 yıllarında hayatını kaybeden beşi Yahudi, ikisi Müslüman, biri de Ortodoks Ermeni kökenli olan 8 Türk vatandaşının anısına yaptırılan bronz anıt levhanın açılışı, Türkiye'nin Berlin Büyükelçisi Hüseyin Avni Karslıoğlu tarafından gerçekleştirildi.
8 Türk vatandaşın anmak üzere yapılan anıtın açılış törenine Hannover Başkonsolosu Tunca Özçuhadar, Aşağı Saksonya Sosyal İşler, Kadın, Aile, Sağlık ve Uyum Bakanı Aygül Özkan, Eyalet Kültür Bakanlığı Müsteşarı Stefan Powol, Hannover ve Celle Belediye Başkanları, Eyalet Emniyet Müdürü, Aşağı Saksonya Liberal Yahudi Toplumu Başkanı, Türk Musevi Cemaati temsilcisi Daniel Altaras, Protestan ve Katolik Kilisesi temsilcileri, Türk sivil toplum örgütleri başkanları ve çok sayıda davetli katıldı. Tören, yapımcı Güneş Çelikcan’ın 2. Dünya Savaşı sırasında Türk diplomatlarının fedakarca girişimleri sonucu Nazi zulmünden kaçarak Türkiye’ye sığınan Yahudileri konu alan "Türk Pasaportu" filminden özet görüntülerle başladı.
Türkiye’nin Berlin Büyükelçisi Karslıoğlu, kamp kayıtlarına göre çeşitli Avrupa ülkelerinden getirilmiş 126 Türk vatandaşının Bergen-Belsen toplama kampında kaldığının öğrenildiğini söyledi. Kampta 120 bin Yahudi'nin öldürüldüğünü ancak Nazi döneminde bilgilerin yok edilmesiyle sadece 50 bin kişinin isimlerine ulaşılabildiğini kaydeden Karslıoğlu, "Anıtı açmakla, vatandaşlarımızın burada yaşadığı acının hiçbir zaman unutulmamasına dikkati çekmek istedik" dedi. Anma programlarının ve anıtların geçmişi hatırlatmaktan ziyade, gelecekte olabilecek tehlikelere de işaret etmek açısından önemli olduğunu vurgulayan Karslıoğlu, ırkçılık ve ayrımcılığın getirdiği felaketleri hatırlatarak farklı din ve kültürlere karşı toleranslı olunması gerektiğini belirtti. Büyükelçi Karslıoğlu, özellikle Bergen-Belsen toplama kampında öldürülen 8 Türk vatandaşının nihai bilgilerine birkaç yıl önce ulaştıklarını belirterek, "Avrupa’da birçok büyükelçiliğimiz ve başkonsolosluğumuzun Nazilerin baskılarına ve tehditlerine rağmen burada Türk pasaportu taşıyan Musevi kökenli vatandaşlarımızı dünya tarihinde emsali görülmeyen büyük fedekarlıkla kurtardıklarını biliyoruz. Bu bölgeye Avrupa’nın çeşitli ülkelerinden Türk vatandaşları habersiz olarak aileleriyle birlikte getirilip tutulmuşlardır" değerlendirmesinde bulundu.
Üzerinde Türkçe, Almanca ve İngilizce “Bergen-Belsen’de katledilen Yahudi ve Yahudi olmayan Türk vatandaşlarının aziz hatırasına” yazılı bronz levhanın açılışı Yahudi, Müslüman ve Hristiyan din adamlarının okuduğu dualar eşliğinde gerçekleştirildi.
Anıtın, 60 yıl önce kurulan Bergen-Belsen Müzesi’nde açılan 4. anıt olduğunu belirten müze müdürü Thomas Rehe, "Tüm gruplar adına 1999 yılında ilk anıtın açıldığı müzemizde 2003’te Polonya, 2005'te Hollanda ve bugün de Türkiye, Musevi vatandaşları adına anıt açmıştır" diye konuştu. Aşağı Saksonya Uyum Bakanı Aygül Özkan da anıtın açılmasına destek olanlara mensubu olduğu bakanlık adına teşekkür etti ve "Anıtın açılışı, ırkçılık ve ayrımcılığa karşı bir bütünleşmedir" diye konuştu.
Öldürülenler kimdi?
Perla Behar-Behar 21 Mart 1872 Edirne doğumlu. Hollanda’daki Nasyonal Sosyalistlerin Westerbork’taki merkezi kampından getirildi ve 11 Ekim 1944’de Bergen-Belsen’de öldürüldü.
Iso Cory 7 Kasım 1920’de İzmir’de doğdu. Hangi kamptan getirildiği belli değil. 27 Aralık 1944’de Bergen-Belsen’de öldürüldü.
Jacques Nahoum 21 Eylül 1894’de İstanbul’da doğdu. Çek Cumhiriyeti’ndeki Theresientstadt kentindeki toplama kampından getirildi. 15 Aralık 1944’de Bergen-Belsen’de öldürüldü.
Dr. Jakob Jekutiel Neubauer 29 Ocak 1895’te Almanya’nın Leipzig kentinde doğdu. Hollanda’daki Westerbork kampından getirildi. 22 Mart 1945’te Bergen-Belsen’de öldürüldü.
Max Neumann 29 Ocak 1892’de Viyana’da doğdu. Belgrad’dan getirildi ve 8 Mart 1945’te Bergen-Belsen’de öldürüldü.
Marco Ojalvo 26 Kasım 1886’da İstanbul’da doğdu. Fossoli di Capri’den (İtalya) getirildi ve 13 Şubat 1945’te Bergen Belsen’de öldürüldü.
Elyo Sarfati 3 Ocak 1921’de İstanbul’da doğdu. Almanya’nın Buchenwald kentindeki toplama kampından getirildi ve 11 Kasım 1944’de Bergen-Belsen’de öldürüldü.
Gabared Tachdijan 15 Ağustos 1906’da Urfa’da doğdu. Bavyera eyalet sınırları içinde kalan Flossenbürg kampından getirildi ve 11 Aralık 1944’de Bergen Belsen’de öldürüldü.
