T24 - NATO’nun 61 yıllık tarihindeki en önemli zirve bugün Lizbon’da başlıyor. NATO’nun yapısı bu zirvede baştan aşağı değişecek. Zirvede Afganistan’daki savaş ve asker sayısı gibi konuların yanı sıra Türkiye’nin kilit rol oynadığı füze kalkanı da karara bağlanacak
Milliyet gazetesinde yer alan habere göre, dünyanın en başarılı savunma ittifakı konumundaki NATO, tarihinin en önemli zirvelerinden birini yapıyor. Bugün Portekiz’in başkenti Lizbon’da başlayacak olan iki günlük zirve sadece 28 üyeli NATO’yu değil genel anlamda dünyadaki savunma yaklaşımlarını da yeniden şekillendirme potansiyeline sahip. Zirvenin baş aktörlerinden biri de Türkiye olacak. Gerek füze savunma sistemi gerekse NATO-Avrupa Birliği (AB) ilişkileri başlıklarında Ankara’nın tutumu belirleyici rol oynayacak. Haftalardır füze savunma sisteminin NATO şemsiyesi altında olmasını, güvenliğin bölünmezliği ilkesi bağlamında topraklarının tam koruma altına alınmasını ve başta İran olmak üzere spesifik olarak bir ülkenin hedef gösterilmemesini sağlamak için müttefikleriyle müzakere halinde olan Türkiye’nin talepleri kağıt üstünde karşılandı. Diğer ülkelerin başka konulardaki çıkarlarını korumak amacıyla füze savunma sistemiyle ilgili siyasi manevralarda bulunmaması ya da Ankara’nın konuyla ilgili doğrudan ya da dolaylı bir son dakika hamlesi yapmaması halinde zirvede bu konuda ciddi bir sorun çıkması beklenmiyor.
200 milyon euro’luk savunma sistemiNATO devlet ve hükümet başkanlarının onay vermesi halinde hayata geçirilecek olan füze savunma sistemi, İttifak’ın bugüne kadar attığı en önemli adımlardan birini oluşturacak. İşte bu sistem hakkında bilinmesi gerekenler:
- Neden ihtiyaç duyuldu?
Dünyada 30’dan fazla ülkenin balistik füzelere sahip olmaya çalışması ya da olması NATO’yu karasal koruma imkânlarını geliştirmeye ve ortak bir sisteme sahip olmaya itti.
- Bu bir Amerikan projesi mi?
ABD kendi imkânlarıyla füze tehditlerine karşı koruma sağlayabiliyor. Ancak ABD’nin elindeki imkânlar NATO’nun Avrupa’daki tüm üyelerine karasal koruma sağlamaya yetmiyor. Bu nedenle NATO üyesi ülkelerin sistemleriyle Amerikan sistemi birbirine entegre edilecek. Böylelikle sistem bir NATO projesi halini alacak.
- Hangi NATO ülkelerinde balistik füze savunma yeteneği var?
ABD, Almanya, Fransa, Yunanistan, İtalya, Hollanda, İspanya.
- Komuta kimde olacak?
Ortak bir NATO projesi olduğundan üye ülkelerin belli angajman kurallarına verdikleri onay çerçevesinde sistemin komutası Avrupa Müttefik Kuvvetler Komutanı’nda olacak. Herhangi bir ülkenin tek başına komuta yetkisi olmayacak.
- İzmir’deki NATO Komutanlığı’nın sistemle ilgili rolü olacak mı?
Hayır. İzmir Müttefik Hava Unsur Komutanlığı’nın füze savunma sistemiyle bir ilgisi yok.
- Sistemin maliyeti ne kadar?
ABD başta olmak üzere, üye ülkeler ulusal sistemleri için toplamda milyarlarca dolarla ifade edilen düzeyde yatırım yaptı. NATO kaynakları sadece farklı sistemlerin birbirine entegre edilmesi için kullanılacak. Bunun da 10 yıllık maliyeti 200 milyon euro düzeyinde olacak.
- Türkiye’de füze konuşlandırılacak mı?
Bu konuda nihai karar verilmedi. Şu aşamada AN/TPY-2 türü radar sistemi yerleştirilmesi öngörülüyor.
- Sistem ne zaman devreye girecek?
Sistem kademeli olarak devreye sokulacak. Amerikan verilerine göre, 2011’de deniz unsurları devreye sokulurken, 2015’te Romanya’ya, 2018’de de Polonya’ya kara unsurları yerleştirecek. 2020’de ise kıtalararası balistik savunma sistemi operasyonel hale getirilecek.
- Sistem nasıl işleyecek?
NATO ülkelerine saldırı amacıyla fırlatılan bir füze fırlatma aşamasında ısıya duyarlı bir uydu tarafından tespit edilecek. Bu uydu elde ettiği verileri iletişim uydusuna aktaracak. İletişim uydusu yerdeki radar sistemini devreye sokacak. Bu radar füzeyi takibe alırken tehdidi ortadan kaldırmak için en uygun kara ya da deniz unsurundan füze fırlatılarak tehdit birkaç dakika içinde ortadan kaldırılacak.
Ankara’nın talepleri kabul edildiNATO şemsiyesi: Proje, ABD’nin füze savunma sisteminin NATO’nun olanaklarına ve Avrupa’daki müttefiklerin sistemlerine entegre edilmesine dayanıyor. Bu nedenle füze savunma sisteminin NATO şemsiyesi altında olması konusunda ilk etaptan beri ciddi bir sorun yaşanmadı.
Tam kapsama: Ankara’nın daha ilk aşamada tam kapsama sorununu dile getirmesinde, hazırlanan simülasyonlarda Türkiye’nin güneydoğusunun kapsam dışında bırakılması etkili oldu. Türkiye, “vatandaşlarının bir bölümünün korumadan mahrum bırakılmasının kabul edilemez olduğu” tezini işledi. Müzakereler sonucunda bu konudaki talepler karşılandı.
Hedef göstermeme: Kendi projesini NATO projesi haline dönüştürme çabasındaki ABD, müttefikleri ikna edebilmek için sürekli olarak İran’ı hedef gösteriyordu. Türkiye ise spesifik atıfa geçit vermedi. NATO sonunda tehditten ülke adı vermeksizin genel ifadelerle bahsedilmesi yaklaşımı benimsendi.
Lizbon’daki zirve için dev güvenlik önlemleri alındı
- Tarihi zirvenin yapılacağı Lizbon’da hazırlıklar başladı. 50 devlet liderinin katılacağı zirve için hava sahası kapatıldı, son 24 saatte en az 50 kişinin ülkeye girişi engellendi.
- Zirvede Türkiye’yi Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ve Savunma Bakanı Vecdi Gönül temsil edecek. ABD Başkanı Barack Obama, Rusya lideri Dmitriy Medvedev ve Afganistan lideri Hamid Karzai de zirvede yer alacak.
- ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Philip Gordon: Hiç kimse bu zirveden olası bir füze savunma yapılanmasının spesifik detayları üzerinde anlaşmaya varılmasını beklememeli. Füze savunma kapasitesi onaylanırsa, konuşlanma, radar, komuta ve kontrol gibi konulara bir sonraki aşamada karar verilecek.
- İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinecad: Füze kalkanlarıyla düşüncelerin önü alınamaz. İran NATO’yu tehlike olarak görmüyor.
Rusya'yla barışıyor
1- Stratejik Konsept
Son olarak 1999’da yayımlanan Stratejik Konsept yenilenerek NATO’nun 21. yüzyılın şartlarına uygun hale gelmesi sağlanacak. İnternet kaynaklı tehditler, füze savunma sistemi, sivil aktörlerle yakın işbirliği ve optimum olanakla maksimum faaliyet yeni konseptte öne çıkan unsurlar.
2- Moskova’yla yeni sayfa
Lizbon Zirvesi’nde eski düşman Rusya’ya yeni ortak olarak yaklaşılacak. NATO ile Rusya arasında füze savunma sistemi alanında işbirliği yapılması, geçiş sürecine girecek olan Afganistan’da Rusya’yla aktif işbirliğine gidilmesi ve kurumsal ilişkilerin geliştirilmesi yönünde karar alınacak.
3- NATO-AB ilişkileri
NATO’yla Avrupa Birliği arasındaki ilişkilerin geliştirilmesi öncelikli gündem maddesi. Bunun önündeki en önemli engel ise Türkiye’nin Rum Kesimi’ni NATO’da, Rum Kesimi’nin de Türkiye’yi AB’de veto etmesi. Türkiye zirve bildirisinde “stratejik ortaklık” ifadesinin kullanılmasına karşı çıkıyor.
4- Yeni komuta yapısı
NATO, “yağlarından kurtulup kaslarını güçlendirme” peşinde. Bu çerçevede de bugün 13 bin olan personel sayısı 8 bin 950’ye düşürülecek. Bu da bazı komutanlıkların kapatılması anlamına gelecek. Türkiye, İzmir’deki komutanlığı korumak istiyor. Bu konudaki karar gelecek yıl alınacak.
5- Afganistan’dan çıkış
NATO, Afganistan’daki muharip gücünü azaltıp yetkiyi 2011’den itibaren kademeli olarak Afgan güvenlik birimlerine devretmek istiyor. Şu an Afganistan’da NATO üyeleri de dahil 48 ülkeden 130 bin 400 asker görev yapıyor. Türkiye’nin bölgedeki asker sayısı ise bin 790.
NATO (Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü) 1949 yılında İkinci Dünya Savaşı sonrasında Sovyetler Birliği’nin komünist fikirleri ve yönetim şeklini Avrupa’ya genişletmesine karşı mücadele etmek amacı ile kuruldu. ABD, Kanada, İngiltere, Fransa, İtalya, Portekiz, Norveç, Danimarka, İzlanda, Hollanda, Belçika ve Lüksemburg’un kurucu üyeleri olduğu NATO, “üye ülkelerden birine yapılacak olan silahlı saldırının tümüne yapılmış bir saldırı olarak kabul edileceği ve birbirlerine yardım edecekleri” prensibini temel alıyor. 1952 yılında Türkiye ve Yunanistan İttifak’a dahil oldu.
