Müzik piyasası da can çekişiyor

Türkiye'de yapımcı firmalar 2003'te 40 milyondan fazla albüm bandrolü satın alırken bu rakam 2008'in ilk on ayı itibariyle 11.7 milyona düştü. 2006'da dünya müzik pazarında dönen toplam rakam 19.5 milyar dolarken bu rakam 2007'de 7.8 milyar dolara geriledi.

İnternet kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte kan kaybetmeye başlayan müzik sektörü, krizin de etkisiyle iyice darboğaza girdi. Sektör temsilcilerinin anlattıkları durumu ortaya koymaya yetiyor. MÜ-YAP (Bağlantılı Hak Sahibi Fonogram Yapımcıları Meslek Birliği) Başkanı Bülent Forta "Buna daralma demek iyimser bir tanımlama olacaktır. Gelecek yıllarda ortaya çıkacak bir sıkıntı değil bir çöküştür" derken sektörün önemli aktörlerinden Kalan Müzik'in sahibi Hasan Saltık, sektörde iki yüze yakın firma olduğunu belirttikten sonra "Yılda 15-20 firma kapanıyor. Bu kapanmalar devam edecek. Sektör yakında 100 firma etrafında dönecek" sözleriyle ifade ediyor durumu.

MESAM (Türkiye Musiki Eserleri Sahipleri Meslek Birliği)Başkanı Ali Rıza Binboğa ise müziğin internette ücretsiz dolaşımının dünya müzik sektörünü bitme noktasına getirdiğini belirterek yasal indirimlerin "denizde damla" oranında olduğuna dikkat çekiyor.

Dört yılda dörde üç eridi

Verilere bakınca görüntü daha da netleşiyor. Örneğin 2003 yılında 40 milyondan fazla albüm bandrolü satın alınırken bu rakam 2007 yılında 20 milyonun biraz üzerine; 2008'in ilk on ayı itibariyle ise 11.7 milyona düştü. Benzer bir durum dünya için de geçerli. 2006 yılında dünya müzik pazarında dönen toplam rakam 19.5 milyar dolarken bu rakam 2007 yılında 7.8 milyar dolara geriledi. İnternetten müzik indirmelerin önüne geçilemediği için özellikle Amerika'da büyük kayıplar yaşanıyor ve pek çok firma kapanıyor. MÜ-YAP'ın sitesinde yer alan verilere göre ABD'de 2006 yılında 6.4 milyar dolar olan toplam hacim bir yılda 4 milyar dolar eriyerek 2.4 milyar dolara geriledi. Öte yandan yasal satışlar içinde internetin payı da her geçen gün artıyor. 2004 yılında yüzde 2 olan internetten yasal müzik indirme oranı 2007 sonu itibariyle yüzde 15'e çıktı. Ancak, bu internetteki toplam oranın çok küçük bir bölümü.

MÜ-YAP Başkanı Bülent Forta, teknolojik gelişmelerin müziğin tüketilmesi için yarattığı yeni olanakları satışlardaki düşüşün en önemli nedeni olarak gösteriyor. "Mobil telefonlar, MP3 çalarlar ve PC kullanımının yaygınlaşması fiziki ürünlere olan talebi hızla azaltmaktadır" diyen Forta'ya göre ekonomik kriz de sektörü olumsuz etkiliyor. Forta krizin esas etkilerinin 2009 yılının ilk altı ayında görüleceğine dikkat çekerek "Tüketicilerin alım gücünde yaşanan sıkıntı nedeniyle eğlenceye yönelik harcamalarını kısmaları satışları daha da düşürecektir. Buna ek olarak dağıtılan ürünlerin bedellerinin tahsilatlarında yaşanan sorunlar üretim yapmanın maliyetini artırmaktadır. Birçok firma prodüksiyonu bitmiş albümlerini dahi çoğaltamaz durumda" sözleriyle tarif ediyor durumu.

‘Daralma' iyimser bir tanım

Sektörde yaşanan sorunları "daralma" olarak tanımlamanın iyimser olacağını düşünen Forta, gelecek yıllarda ortaya çıkacak manzaranın bir sıkıntı değil bir çöküş olacağını düşünüyor: "Bu çöküş toplumsal kültürümüzün en önemli unsurlarından olan müzik üretiminin çok sınırlı ve kalitesiz hale gelmesi anlamını taşımaktadır."

Dijital ortamdaki yasal satışların bu çöküşü durdurmaya yetmediğini aktaran Forta, ekonomik krizin bu satışları da etkileyeceğini belirtiyor. Forta, "Ülke olarak dijital satışlar için dağıtım kanalları yaratılması konusunda dünya ile aynı seviyede olmamıza rağmen izinsiz kullanımlar nedeniyle elde edilen gelirler yeterli düzeyde değildir. Dünya ortalaması yüzde 25'lere tırmanmakta olan dijital satışla ülkemizde ancak yüzde 7'ler mertebesindedir. MÜYAP olarak yasadışı internet kullanımlarına karşı 2009 yılında yoğun bir mücadele sürdürerek bu oranı yükseltmeyi hedeflemekteyiz" diyor.

Hükümet önlemler almalı

Bu düzeyde bir satış kaybı sonrasında ayakta kalabilmenin hiçbir sektör için mümkün olmadığını belirten Forta, "Bu durum otomotiv sektöründe ortaya çıkınca hükümetler derhal önlem almakta ancak müzik endüstrisi üvey evlat konumunda kalmaktadır. Hükümetin satışları ve gelirleri artıracak önlemler alması gerekmektedir. Bu önlemlerin başında müzik ürünlerinin mobil operatörlerdeki satışlarından alınan Özel İletişim Vergisi'nin kaldırılması, KDV oranlarının indirilmesi ve özel kopyalama harcının hak sahiplerine ödenmesi gelmektedir" sözleriyle alınabilecek önlemlerden birkaçını sıraladı.

‘Sanatçılar albümünü kendi yapıyor, en çok İsmail YK satıyor’
Hasan Saltık / Kalan Müzik

Şimdi eski yapımcılık dönemi kapandı. Eskiden, geleneksel yapımcılar vardı. Unkapanı'nda o zamanlar yılda 70 milyon albüm satılıyordu. Genç kuşak kötü zamana denk geldi. Piyasada faaliyet yürüten 200 firma var. Ancak 10 firma piyasanın yüzde 80'ine hâkim. Bandrol satışlarındaki bu düşüş müzik dinlenmiyor anlamına gelmemeli. Müzik daha çok dinleniyor ancak paraya dönüşmüyor. Müzik sektörü bilgisayara yenildi. Bu aradaki para kaybı çok büyük. Sektör dijital müzik gelirlerindeki kaybının ancak yüzde 5'ini karşılayabiliyor. Artık müzik şirketlerinin geleceği belirsizleşiyor. Bizim çizgimiz biraz farklı olduğu için çok sıkıntı çekmiyoruz. Ayrıca dizi ve film sektörüne yöneldik ve bize ait şarkıları yayımlatıyoruz. Kaybımız daha az. Bir zamanlar albümlerin 1 milyon satması işten bile değildi. Örneğin, İsmail YK dinleyicisi bilgisayar kullanmıyor ve CD'leri satıyor. Ferhat Göçer de iyi sattı. Ancak 300 bini aşan albüm yok. Eskiden 300 bin komik rakamdı. Şu anda 50 bin satmak 5 yıl öncesinin 500 bini gibi.

100 bini aşan albüm sayısı 10-15 ile sınırlı kaldı. Devlet nasıl çocuk pornosunu bir haftada kapattıysa, burada da önlem alabilir. Öncelikle internette yasadışı müzik çoğaltılması şikâyete dayalı suçtan çıkartılmalı. Korsan sitelerden bedava şarkı indirilebiliyor. Çok cüzi bir rakama da verseniz, bedava almayı tercih ediyorlar. Savcıyı hâkimi ikna edene kadar canınız çıkıyor.

Bir diğer sıkıntı ise kaliteli şarkı yapılmaması. Yeni starlar da ortaya çıkmıyor. Genel bir tıkanıklık var. Ama bütün bunlara rağmen, zannediyorum yine 10 şirket aynı gücünü korur. Bunun yanı sıra yılda 15-20 firma kapanıyor. Bu kapanmalar devam edecek. Herhalde 100 firma etrafında dönecek, 10'u pazarın hâkimi olacak. Artık bu rakamlarla stüdyo, orkestra, şarkı giderleriyle albüm yapılması imkânsız. Sanatçılar kendi cebinden albümlerini yapıp firmaya bırakıyor. Bir firma artık kolay kolay bir albümü finanse edemiyor. Üç sanatçıyı finanse etse, 50 bin satış hayal olduğu için 100 bin de satsa kâr komik. Eskiden maliyet çıktıktan sonra silah kaçakçılığından ve petrolden daha çok kâr marjı vardı.

‘İnternette yasal şarkı indirimi denizde damla kadar’
Ali Rıza Binboğa / MESAM Başkanı

Şu anda bandrol satışlarında görüldüğü gibi reel satışlar büyük oranda düştü. Müziğe ulaşmak çok kolaylaştı. İnsanlar ipod'larına, bilgisayarlarına internetten şarkı yüklediler, o yüzden de yeni bir albümü almak külfet oldu. Albüm yapmak artık parasal anlamda işlevsel olmaktan çıktı. Yeni birtakım cazibeli ürünler çıkarmayı dayatıyor piyasa artık.

Ancak 2008'de meslek birlikleri telif anlamında önemli yollar kat ettiler. Besteciler, yapımcılar ve yorumcular adına yapılan toplusözleşmeler bir nebze reel kayıpları karşılıyor.

TTNet anlaşmamız var, ADSL kullanıcıları yasal müzik indirebilirler. Ancak Türkiye'de 160 bin site var, bunun yarısı bile böyle bir satış yapsa önünü almak olanaksız. Yasal anlamdaki indirimlerin koskoca bir deniz içerisinde bir avuç su olduğunu söylemek gerek. İnternette yasal zemin dünya için de hayati bir konu. Türkiye bu konuda iyi durumda sayılır. Yasal kullanım için bir referans oluşturduk. Bu nedenle dijital ortamda dünyanın üç beş puan üstündeyiz.

Dijital gelir olarak MESAM, Kuzey ve Doğu Avrupa'da birinci sırada. Bütün Avrupa'nın içerisinde ise 5. sırada. Doğru işler yaptık. Ancak Avrupa ve dünya gafil avlandı.

İnternet aracılığıyla olan müzik kullanımını engellemekten çok, sektöre gelir getirmesini sağlayacak iş modelleri bulmamız lazım. İnternetten şarkı indiren kişi harcamalarının belirli bir yüzdesinin eser sahiplerine gitmesi gerektiğini bilmeli.

İlahi şirketi 5. sırada

2007 yılında en çok bandrol alan firmalar arasında 473 bin 500 adet ile 5. sırada yer alan Berekat Yayınevi dikkat çekiyor. 1971 yılında Reşit Avanoğlu tarafından kurulan şirketin, kaset, cd, vcd sektöründe 400'e yakın kendi yapımı ürünü var. Firma, ilahiler ve İslami bilgileri yer aldığı albümlerin satışını yapıyor. Firma ayrıca, islami içerikli konuların anlatıldığı vcd ürünlerine de yer veriyor.

TÜRKİYE MÜZİK PAZARI
2008 BANDROL SATIŞLARI*
Yabancı CD		1.467.587
Yabancı DVD		53.860
Yabancı MC		6.600
Yabancı LP		628
Yerli CD		8.342.436
Yerli MC		1.611.000
Yerli DVD		43.300
Yerli VCD		238.699
Blu Ray		1.800
TOPLAM		11.765.910
* Ekim ayı itibariyle
YILLARA GÖRE TOPLAM BANDROL SAYILARI
2008		11.765.910*
2007		20.272.489
2006		25.801.106
2005		34.886.138
2004		43.934.467
2003		40.832.279
2002		37.221.449
* İlk on aylık rakam
ADSL Aboneliği VS Fiziki satış
	Fiziki satış	ADSL Aboneliği
2004	43.927.887	450.000
2005	31.413.374	1.520.000
2006	25.801.106	2.800.000
2007	20.272.489	4.500.000
2008*	10.903.061	5.600.000
* Eylül ayı itibariyle
2007'DE EN ÇOK BANDROL ALAN ON FİRMA*
1- Doğan Müzik		1.058.400
2- Seyhan Müzik		826.500
3- Arma Müzik		528.000
4- Üçüncü Göz Müzik		495.300
5- Berekat Yayınevi		473.500
6- Avrupa Müzik		456.800
7- Divan Müzik		423.000
8- İdobay Müzik		417.600
9- Emre Grafson Müzik		349.000
10- Kalan Müzik		339.000
* 1 Ocak-30 Eylül arası
KAYNAK: MÜYAP

DÜNYA MÜZİK PAZARI 2007 Toplam Müzik Satışları (Fiziki-dijital, Ticari Satış Değerleri)
	Hasılat (milyon $)	Pazar Payı (%)
Amerika	2.486	32
Japonya	1.611	21
İngiltere	740	9
Almanya	608	8
Fransa	446	6
Kanada	170	2
Avustralya	158	2
İtalya	136	2
Rusya	130	2
İspanya	122	2
Diğer	1.247	17
TOPLAM	7.854	-
Kaynak: IFPI 2007 Dijital Müzik Raporu 2004-2007 IFPI: International Federation of the Phonographic Industry