Ayşe Sayın
BBC Türkçe, Ankara
AKP'nin Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun Teklifi, TBMM Adalet Komisyonu'nda kabul edildi. Muhalefet partilerinden komisyon üyeleri, teklifin bazı maddelerine şerh koydu. Muhalefet; teklifin cumhuriyet başsavcısına, cumhuriyet savcılarının soruşturmayı sonlandıran kararları arasında oluşabilecek farklılıkların giderilmesi ve bu kararların yasalara uygunluğunu denetleme yetkisi veren maddesini eleştiriyor. Muhalefete göre teklif bu şekilde yasalaşırsa, "Cumhuriyet savcılarının bağımlı hale getirilecek ve savcı bağımsızlığı tasfiye edilecek".
TBMM Adalet Komisyonu'nda kabul edilen 11 maddelik yasa teklifi, 15 yaşından küçük çocuğu olan, 10 yıl veya daha az süreli hapis cezası alan kadın hükümlülerin infazının, eşinin de cezaevinde olması veya ölmüş olması halinde ertelenmesi, adi suçtan hüküm giyenlere e-posta yoluyla haberleşme hakkı, terör suçları ile örgüt suçlarından mahkum olan, "tehlikeli halde bulunan" ya da "dışarı ile iletişiminin kurum güvenliği açısından tehlikeli olabileceği" değerlendirilen hükümlülerin ziyaretçileriyle yapacağı görüşmelerin dinlenmesi ve elektronik cihazlarla kaydedilmesinin yolunu açıyor.
Teklifin, adli yargı ilk derece mahkemeleri ile bölge adliye mahkemelerinin soruşturmayı sonlandıran kararlarla ilgili olarak uygulamada oluşabilecek farklılıkların önlenmesi ve uygulama birliğinin sağlanmasında cumhuriyet başsavcılarına, cumhuriyet savcılarının kararlarının yasalara uygunluğunu denetleme yetkisi veren hükmü ise kamuoyunda tartışma yarattı.
Muhalefet partileri CHP, HDP ve İYİ Parti komisyondan geçen yasa teklifine muhalefet şerhi koydu.
CHP: Yargıda siyasi etkiyi artırır
CHP'li Komisyon üyeleri Zeynel Emre, Tufan Köse, Rafet Zeybek, Turan Aydoğan, Alpay Antmen, Süleyman Bülbül muhalefet şerhinde, düzenlemenin bazı hükümlerinin anayasanın eşitlik ilkesine aykırı hükümler içerdiği görüşüne yer verdi.
Muhalefet şerhinde, teklifin cumhuriyet başsavcısına, cumhuriyet savcılarının soruşturmayı sonlandıran kararları arasında oluşabilecek farklılıkların giderilmesi ile bu kararların kanuna uygunluğunun denetlenmesi konusunda görevli ve yetkili kılan maddelerinin ise yargı bağımsızlığına aykırı olduğu vurgulanarak şu eleştiriler yöneltildi:
"Düzenleme; zaten idari yönden cumhuriyet başsavcılarına bağlı olan cumhuriyet savcılarının, yargısal kararlarında da başsavcıların müdahalesiyle karşılaşmasına imkan verecektir. Cumhuriyet savcılarını 'bağımlı' hale getiren düzenleme, cumhuriyet başsavcılarına adeta uyuşmazlık mahkemesi yetkisi tanınmaktadır. Yargıda temsil ve idari işler açısından siyasi muhataplığa en fazla açık makamlardan biri olan cumhuriyet başsavcılarına tanınan bu yetkinin, yargılamalarda siyasi etkilerin artmasını beraberinde getirmesi kaçınılmazdır.
"Düzenleme ciddi bir çelişkiyi de içermektedir. Cumhuriyet savcılarının kararlarının kanunlara uygunluğunun denetimi yargı sistemi içinde halihazırda mümkündür. Cumhuriyet savcılarının kararlarının hukuki denetimi, Ceza Muhakemeleri Kanununun 172 ve devamı maddelerinde vardır. Bu açılardan düzenleme, Anayasa'da öngörülen yargı bağımsızlığına aykırılık taşımaktadır."
CHP'li üyeler 15 yaşından küçük çocuğu olan kadın hükümlülerin hapis cezasının ertelenmesine ilişkin hükmü de eksik buldu.
Kadın hükümlünün yeniden bebeğinin olması, babasının kaybolması halinde de cezanın infazının ertelenmesine ilişkin düzenlemenin yer almadığına dikkat çekildi.
HDP: İktidarın hoşuna gitmeyen kararların önü kesilecek
HDP'li Komisyon üyeleri Züleyha Gülüm, Abdullah Koç ve Rüştü Tiryaki de muhalefet şerhinde, cumhuriyet başsavcılarına, cumhuriyet savcılarının kararlarının yasalara uygunluğu konusunda yetki veren düzenlemenin sakıncalarına dikkat çekilerek, "karar alma mekanizmalarını tıpkı ülkedeki tek adam rejiminde yaşandığı gibi tekleştirilmeye çalışılmaktadır" görüşüne yer verildi.
Ayrıca düzenlemeyle, "cumhuriyet savcılarının, siyasi iktidarın hoşuna gitmeyen takipsizlik kararlarının önünü kesmek amacı taşıdığı" vurgulandı:
"Cumhuriyet başsavcısının Ağır Ceza Mahkemesinin yargı çevresinde görevli cumhuriyet başsavcıları, cumhuriyet başsavcı vekillikleri ve cumhuriyet savcılarıyla bağlı birimler üzerinde bir gözetim ve denetim yetkisi vardır. Ancak gözetim ve denetim yetkisi, cumhuriyet savcılarının kararları üzerindeki yetkiyi kapsamamaktadır. Bunun yanı sıra cumhuriyet savcılarının kararları arasındaki uyuşmazlığın giderilmesi takipsizlik kararlarının dışında hazırlanan iddianameler ve kovuşturma evresine geçen dosyalar hakkındaki yetkiyi de kapsayıp kapsamadığı belirsiz bırakılmıştır.
"Dolayısıyla düzenlemenin savcı kararlarının esasını denetleyen hiyerarşik bir yapılanmaya yol açması, verilen yetkinin ne şekilde kullanılacağının açık olmaması ve savcı bağımsızlığının kurumsal ve şekli olarak tasfiyesi anlamına gelmesi sebebiyle hukuka tamamen aykırı olduğu açıktır."
HDP'li üyeler, hükümlere e-posta ile haberleşme yolunu açan maddede, "terör suçları, örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçları ile örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlardan mahkûm olan veya tehlikeli halde bulunan ya da dışarı ile iletişiminin kurum güvenliği açısından tehlikeli olabileceği değerlendirilen hükümlülere gelen gönderilerin dijital ortamda kaydedilmesine ilişkin hükmün "haberleşme hakkı ve gizliliğine aykırı olduğu olduğu" ifade edildi:
"Bu durumda da siyasi mahpusların kayıt altına alınan belgelerinin ne amaç ile kullanılmak istediğinin, düşünülen amacın dışında kullanılması durumunda denetiminin sağlanıp sağlanmayacağının oldukça belirsiz olduğunu ortaya koymaktadır."
İYİ Parti: Babaya da aynı hak verilsin
İYİ Partili Komisyon üyeleri Hasan Subaşı ve Ayhan Erel ise teklifin geneli üzerinde yaptıkları değerlendirmede, Türkiye'deki en büyük sorunun uygulamadan kaynaklandığına vurgu yaparak, "Bizim mevzuatımızda, kanunlarımızda çok büyük bir sıkıntı yok, genelde uygulayan kafalarda sıkıntılar var" görüşüne yer verdi.
Muhalefet şerhinde, küçük çocuğu olan hükümlü kadınlara ceza ertelemesi yolunu açan düzenlemesinin genel olarak olumlu olduğu, ancak "cinsiyet ayrımı" yapılmaması gerektiği vurgulandı:
"İnfazına başlanmış olsa bile, toplam 10 yıl veya daha az ceza alan hükümlü annelerin bu cezasının ertelenmesi yönünde bir uygulama, çok güzel bir uygulama ama eksik bir uygulama; cinsiyet ayrımı yapmadan çocuğun babasına da bu hakkı vermek gerekiyor. Özellikle kız çocuğu olan babalar böyle bir empati yaparlarsa kızlarıyla arasında olan duygusal bağ göz önüne alındığında bu ayrımı ortadan kaldırıp bütün hükümlülere bu hakkın verilmesi daha uygun olur."
Cumhuriyet başsavcılarının uygulamada ahengi sağlamak için cumhuriyet savcılarını zaten denetleme yetkisi bulunduğunu belirten İYİ Partili üyeler, "Ayrıca bu yetkinin ne şekilde kullanılacağı açık olmayıp Cumhuriyet başsavcısının keyfiliğine bırakılmıştır" görüşüne yer verdi.
AKP, ceza infaz mevzuatında değişiklik için mini paket hazırlıyor: Anne ve baba aynı anda cezaevinde yatmayacak
