T24 - Zengin olmak isteyenlerin umudu haline gelen Milli Piyango’nun 19’uncu yüzyılın ortalarında başlayan hikâyesi “Türkiye’de Milli Piyango Tarihi ve Milli Piyango İdaresi” ismiyle Prof. Mete Tunçay’ın kitabında ayrıntılarıyla yeralıyor.
Osmanlı topraklarında başlayan piyango macerasının anlatıldığı kitapta, yıllar içinde düzenlenen piyangolar ve devletin piyangoya bakışına yer veriliyor.
Radikal gazetesinden Can Mumay'ın, İstanbul Bilgi Üniversitesi Tarih Bölümü Başkanı Profesör Doktor Mete Tunçay’a söyleşisi şöyle: Piyango tarihi boyunca yasaklar ve sınırlamalarla mücadele etti. 19’uncu yüzyılın ikinci yarısından itibaren yabancı ülkelerde düzenlenen piyango biletleri özel izinlerle Osmanlı sınırlarında da satılmaya başladı. O dönemde en popüler olan piyangolar Bulgar, Macar ve Avusturya piyangolarıydı. Gayrimüslimler arasında yaygınlaşan piyangoya uzunca bir süre devlet tarafından sıcak bakılmadı ve sadece yardım amaçlı düzenlenenlere izin verildi.
Tunçay, 1897 yılında Osmanlı-Yunan savaşı sonrasında dul ve asker yakınlarına yardım etmek amacı ile bir ‘iane’ (yardım) piyangosu düzenlendiğini söyledi. Tunçay, “Girit Savaşı’ndan sonra ölen askerlerin ailelerine yardım amacı ile bir müzayede düzenlenir. Müzayedede eşyaların hepsi satılamaz. Elde kalan eşyaları satmak için II. Abdülhamit de ikna edilerek bir eşya piyangosu düzenlenir. Düzenlenen piyangonun biletlerinde hiç boş yoktur. Yani bütün biletlere ödül çıkar” dedi.
Yasaklı dönem başladı
Osmanlı Arşivi’ndeki belgelere göre Abdülmecit döneminde ilk kez piyango yasakla karşılaşıyor. 1855 yılındaki yasak 1857 yılındaki Danıştay kararı ile ‘külliyen men’ uygulamasına dönüştü. 300 kadar ruhsatlı piyangocu mağdur duruma düştü ve hükümetten tazminat talep etti.
1861’de tahta çıkan Abdülaziz’in ilk icraatlarından biri ise piyangoyu serbest bırakmak oldu. 1865’e gelindiğinde kolera salgını gerekçe gösterilerek piyango tekrar yasaklandı. Genç Türkiye Cumhuriyeti de ilk yıllarında piyangonun milli savunma üzerindeki etkisini kullanmak istedi ve 1926’dan 1939’a kadar devletin düzenlediği Tayyare Cemiyeti Piyango’larının geliri ile uçak alımı yapıldı. 1939’dan sonra ise Cemiyet’e ağır maddi yükler getirdiğinden Milli Piyango İdaresi kuruldu.
Her çekiliş için izin şart
Türkiye’de düzenlenen her çekiliş ve ödül için Milli Piyango İdaresi’nden izin almak gerekiyor. Bu çekilişlerin karşılığı olan nakit para veya eşya ödüllerinde ise çeşitli vergi kesintileri uygulanıyor. Fakat Milli Piyango İdaresi’nin düzenlediği piyango çekilişleri sonrasında çıkan ödüllere herhangi bir kesinti uygulanmıyor.
