23 medeniyet gelip geçti bu kadim kentten, ancak hiçbiri bu kadar perişan vaziyete düşürmedi. 7 bin yıllık tarihine onlarca savaş sığdıran ve 2015’te “Dünya Kültür Mirası Listesi”ne alınan bu kent, ne yazık ki 120 günlük sokak çatışmalarına yenik düştü.
Camileri, kiliseleri, sokakları şiirlere, türkülere ve filmlere konu olmuş; Hevsel Bahçeleri, Surları ve Anzele Suyu ünlü gezgin
Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’ne girmiş bu kent, şu an bir enkazı andırıyor.
Hevsel, Sur’a mezar oldu
Hendeklerin kazıldığı, sokak çatışmaların yaşandığı ve yasağın (kısmi) 11 aydır devam ettiği 6 mahalle ise adeta bir şantiye görünümünde. Kentin damperli kamyonları yetmezmiş gibi Türkiye’nin 16 vilayetinden gelen araçlar enkazları kaldırıyor.
Acı olan şey ise Dünya Kültür Mirası Listesi’ne alınan Sur’un bağrından sökülenler, bir diğer miras kabul edilen Hevsel Bahçeleri’ne gömülüyor. Kim bilebilirdi ki 7 bin yıldır birbirine bakan Hevsel’in Sur’a mezar olacağını…
Kurdun, kuşun bileceği hal değil…
Bugünlerde en çok dinlediğim bir şiir attığı yazımın başlığını;
“Ne haldesen Diyarbekir!
Sur içi keybolmiş
Yıkılmiş viran olmiş
Baktıkça haline cigerim yani
Tarihine ağli Diyarbekir,
Ağladığın göriyem duyiyem ben
Keşke dilin olsa da dile gelesen…”
Dar sokaklarında büyüyen bir diğer şair Ahmet Arif’in “Diyarbekir Kalesi’nden Notlar”ındaki “Kurdun, kuşun bileceği hal değil, Sormayın hiç!” dizleri de kentin halini özetler gibi.
Yasak “kalktı” ise neden yasak var?
Diyarbakır Valiliği'nin "yasak kalktı" açıklamasına rağmen hala çatışmaların ve yıkımların yaşandığı mahallelere (sokakların büyük bir bölümüne) girmek mümkün değil. Dar sokaklardan ilerledikçe belirli bir mesafeden sonra "polis" yazılı bariyerlere ve beton bloklara denk geliyorsunuz. Yasağın kısmen kalktığı sokak aralarında ise yaşam eskisi gibi olmasa da devam ediyor. Sur'a açılan tüm kapılardaki güvenlik kontrolleri devam ediyor. Giriş-çıkışlarda her araç aramadan geçerken, şüpheli görülenler GBT'den geçiriliyor. Sert çatışmaların yaşandığı Dabanoğlu Mahallesi’nden daha içi kesime ilerledikçe barikatları beliriyor ve uyarı anonsu geliyor: “Yasak geçemezsiniz”
İki insanın bile yan yana yürümekte zorlandığı sokakta bir kadın karşılık veriyor: “Vali Bey yasak kalktı dedi. O zaman yasak neden var hala?”
Bu sorunun yanıtı bilinmiyor. Ancak bilinen şu gerçek var ki kuşatma altındaki sokaklar artık yerinde yok!
Daha önce de dedik. Diyarbakır yaralı, Sur kanıyor en derininden... Dört Ayaklı Minare'yi saran kollar, tank daha iyi atış yapsın diye sökülmüş yerinden. Hacı Hamit Camii'nin minaresi uçmuş. Kurşunlu Camii, adından fazla kurşunla infaz edilmiş. Surp Giragos Kilisesi çatısından vurulmuş. Paşa ve Çardaklı hamamları kül olmuş. Kentteki el arabaları (çek çek) daha çok görünür olmuş şimdi.
Dedik ya Diyarbekir yaralı...
