Krizle altüst olan makroekonomik verilerde nisan ayı sonuçları umut verdi. Sürekli azalma trendinde olan işe yerleştirme verileri nisanda yüzde 21,94 yükseldi, imalatta kapasite kullanım oranı yüzde 66,8 ile 5 ayın zirvesine çıktı, tüketici güven endeksinde 80'e yükselerek kriz döneminin en iyi verisi yakalandı. Üretimlerini artırmayı planlayan sanayicilerin oranı yüzde 50'yi aştı, siparişlerde iyileşme bekleyenlerin oranı da 40 seviyesine yaklaştı. Üçüncü çeyrekten itibaren gerçekleşmesi beklenen toparlanma öncesi gelen bu sonuçlar iyimserliği artırdı.
İstihdam Krizle birlikte veri açık işler ve işe yerleştirmelerde gözlendi. Türkiye İş Kurumu'nun verilerine göre nisanda özel sektörde iş yerleştirmeler yüzde 21,94 arttı. İmalat sanayiinde bu artış yüzde 23,06'ya çıktı. Martta da özel sektörde istihdam için hafif de olsa kıpırdanma sinyali alınmıştı. Özel sektörde işe yerleştirmeler yüzde 0,77 artış göstermiş, imalat sanayiinde ise yüzde 7,87'lik yükseliş yakalanmıştı. 2009 yılı istihdam için oldukça kötü başladı. Ocakta özel sektör imalat sanayiinde işe yerleştirmeler yüzde 39,49 azaldı, şubatta azalma oranı yüzde 9,24 olarak gerçekleşti. Nitekim istihdam verileri de bu rakamları doğrular nitelikte çıktı. Ocakta işsizlik oranı yüzde 15,5'e, şubatta ise yüzde 16,1'e yükselerek rekor kırdı. Mart ve nisan aylarında yaşanan küçük kıpırdanmalar ise istihdam için de umut oldu.
Kapasite kullanım oranı Umut veren diğer bir veri imalat sanayii kapasite kullanım oranından geldi. Kapasite kullanım oranı şubatta yüzde 63,8 ile tarihinin en kötü oranına ulaşmıştı. Martta kapasite kullanımı 64,7'ye çıktı ve mart ayı sanayi üretimi de beklentilerden daha iyimser yüzde 20,9 oranında daraldı. Şubatta sanayi üretimindeki daralma yüzde 23,8 ile rekor kırmıştı. Martta kapasite kullanımındaki bu artış sanayi üretimine de olumlu yansıyacak ve daralma yüzde 20 seviyelerinden aşağıya inecek. Nisanda ise kapasite kullanım oranı yüzde 66,8'e yükseldi. Sanayi üretiminin öncü göstergesi kapasite kullanımındaki artış üretimde de kıpırdanma yaşanacağının habercisi.
Üretim ve iç talep
Ayrıca imalat sanayicilerinin de üretim ve iç talepte artış beklentilerinin yükselmesi bu iyimserliği destekliyor. Nisanda mart ayına göre üretiminin arttığını söyleyen sanayicilerin oranı yüzde 42,5'e yükseldi. Martta şubata göre üretim artışı gözlendiğini belirten sanayicilerin oranı yüzde 41,6 idi. Şubatta sanayicilerin sadece yüzde 31,6'sı üretiminin arttığını belirtmiş bu oran ocakta yüzde 26,1'di. Üretim artışı ise iç satışlardaki artışla bağlantılı. Yine sanayicilerin yüzde 51,4'ü nisanda iç satışlarının arttığını gözlemledi. Martta yüzde 46,3'ü, şubatta yüzde 31,3'ü, ocakta ise sadece yüzde 27,5'i iç satışlarda canlanma yaşamıştı.
Reel kesimin beklentisi Reel kesimin ekonomiye ilişkin beklentileri ekimden beri olumsuzdu. Kriz nedeniyle önlerini göremeyen sanayicinin gelecek üç aylık satış, üretim ve istihdam beklentilerinin tümü bozulmuştu. Aralıkta her on sanayiciden yedisi ekonominin genel gidişatının bir ay öncesine göre kötü olduğunu düşünüyordu. Nisana gelindiğinde ise artık sadece on sanayiciden üçü geçen aydan daha kötü günler yaşandığını düşünüyor. Ekonominin gidişatında düzelme görenlerin oranı da yüzde 1,8'lerden yüzde 15,2'ye yükseldi.
Üretiminde artış bekleyen sanayici sayısında da artış yaşanıyor. Sanayicilerin yüzde 41,7'si gelecek üç ayda üretim hacminin artacağı görüşünde. Bu oran aralık ayında yüzde 8,5'lere kadar gerilemişti. İstihdam için de sanayiciler daha ılımlı. Kasım ve aralık aylarında sanayicilerin yarısı işçi atma planları yaparken nisana gelindiğinde sanayicilerin sadece yüzde 18,4'ü istihdamını azaltmayı öngörüyor.
Stok ve siparişler İç piyasa için alınan önlemlerin etkisiyle sanayicinin ihracattan önce iç piyasaya ilişkin beklentileri iyileşiyor. İç piyasada siparişlerinde artış bekleyen sanayicilerin sayısı yüzde 39,7'ye çıktı. Yine kasım ve aralıkta bu oran yüzde 7'ler civarındaydı. Ve sanayicilerin yarısından fazlası iç piyasa siparişlerinin azalacağını söylüyordu.
Ayrıca, son birkaç aydır toparlanan mamul mal stoku nisanda dip yaparak stokların bugüne kadarki en düşük seviyesine indi. Bu durum ellerindeki stokları eriten sanayicinin yeniden üretime başlayacağının da habercisi oldu.
Tüketici güveni 7 ayın zirvesinde Reel kesimin yanı sıra tüketicinin de ekonomiye ilişkin beklentilerinde iyileşme sinyalleri alındı. Tüketici güven endeksi kasım ayında yaptığı tarihi dip seviyesinden sonra yönünü yukarıya döndü. Endeksin 100'den büyük olmasının tüketici güveninde iyimser, 100'den küçük olması kötümser, 100 olması ise tüketici güveninde ne iyimser ne de kötümser durum olduğunu gösteren endeks rakamı kasımda 68.8'e gerilemişti. Nisanda ise endeks 80.75'e çıkarak 100'e biraz daha yakınlaştı.
Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) dün açıkladığı nisan verilerine göre emlak, otomotiv, beyaz eşya, mobilya ve bilgi işlem makinelerinde martta başlayan vergi indirimlerinin etkisi tüketicinin elini cebine atmasını sağladı. Tüketicinin harcama kalıplarını ve ekonomiye bakışını gösteren ankete göre tüketicilerin otomobil alma planları nisanda yüzde 12,93 arttı. Tüketici ayrıca gelecek üç ayı dayanıklı tüketim malı ve konut satın alması için de uygun buluyor. Tüketici iş bulma olanaklarının bile gelecek üç aylık süreçte bugünden daha iyi olduğunu düşünüyor ki bu düşüncedeki tüketicilerin oranı yüzde 9 arttı. Alım gücü ve genel ekonomik durumun daha iyi olacağını da düşünen tüketiciye göre bu dönem beyaz eşya almanın tam zamanı. Bunu da endekse 100'ü geçen tek kalemin mevcut dönemin dayanıklı tüketim malı almak için uygunluğu olması gösterdi.
TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ 2009 |
Ocak |
71,55 |
Şubat |
74,00 |
Mart |
74,77 |
Nisan |
80,75 |
Kapasite kullanım oranı |
|
Ocak |
Şubat |
Mart |
Nisan |
İmalat sanayi |
63,8 |
63,8 |
64,7 |
66,8 |
Gıda |
66,9 |
66,3 |
65,8 |
67,7 |
Tekstil |
67,5 |
66,5 |
66,8 |
70,7 |
Deri |
58,4 |
57,6 |
57,8 |
59,9 |
Büro, bil.işl. |
40,7 |
44,1 |
41,9 |
45 |
Radyo, TV hab. |
64,4 |
70,5 |
81,7 |
83,7 |
Otomotiv |
41,6 |
47,5 |
54 |
58,4 |
Mobilya |
59,3 |
59,2 |
60,3 |
66,6 |
