Yeni tip koronavirüs (Covid-19) salgınının ekonomiler üzerindeki olumsuz etkilerinin azalmaya başlaması ve buna bağlı olarak kış aylarında yaşanacak enerji tedarik sıkıntısı endişeleri, piyasalarda enerji fiyatlarının hızla yükselmesine yol açıyor.
Covid-19 salgınına yönelik kısıtların dünya çapında gevşetilmeye başlaması, aşırı sıcak ve soğuk hava nedeniyle elektrik ve doğal gaz tüketiminin artması önce Asya, sonra Avrupa piyasalarında fiyatlardaki yukarı yönlü ivmelenmeyi hızlandırdı.
Asya'da sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) gösterge fiyatı Japan/Korea Marker (JKM), salgın nedeniyle talebin düştüğü ve arz fazlalığının oluştuğu geçen yılın ilk yarısında milyon BTU (İngiliz ısı birimi) başına 1,8 dolara kadar gerilemişti. Yıl sonuna doğru ise havanın beklenenden daha soğuk olması ve elektrik üretiminde diğer kaynakların yetersiz kalması nedeniyle doğal gazda talep hızla arttı. Bu dönemde spot LNG kargolarının sevkiyatının gecikmesi ve arzın yetersiz kalmasının da etkisiyle JKM, milyon BTU başına 32,5 dolara yükselerek rekor kırdı.
Bu yıl içinde milyon BTU başına 5 dolara kadar gerileyen JKM, tüm dünyada doğal gaz talebinde görülen artış ve tedarik kısıtları nedeniyle kasım vadeli kontratlarda milyon BTU başına 30 dolara kadar yükseldi.
Avrupa'da gaz fiyatları rekor kırmaya devam ediyor
Avrupa'da derinliği en fazla olan Hollanda merkezli sanal doğal gaz ticaret noktası TTF'de işlem gören vadeli doğal gaz kontratlarında, fiyatlar salgın nedeniyle talebin düştüğü geçen yıl megavatsaat başına 3,75 Euroya kadar gerilemişti.
Geçen yıl eylülde TTF'de megavatsaat başına 12 Euro olan doğal gaz fiyatı, bu yıl 27 Eylül'de 85 Euroya yükselerek tüm zamanların rekorunu kırdı. Böylece, Avrupa'da aylık vadeli kontratlarda doğal gaz fiyatı son bir yılda yüzde 600'ün üzerinde arttı.
Bu yükselişte, talepteki artışa rağmen Rusya'dan geçen yıllara göre daha az gaz gelmesi ve kıtanın yer altı depolama tesislerindeki doluluk oranlarının son 10 yıl ortalamasının altında kalması etkili oldu.
Ayrıca, elektrik üretiminin yüzde 20'sinin doğal gazdan karşılandığı Avrupa'da, kuraklık nedeniyle hidroelektrik santrallerinde üretimin düşmesi ve rüzgar enerjisinden elektrik üretiminin de azalması üretimde gazın payını yükseltti.
Öte yandan ABD'de Henry Hub'daki ekim vadeli kontratlarda doğal gaz fiyatı milyon BTU başına 6 doları aşarak son 7 yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Böylece Henry Hub'da gaz fiyatlarında son bir yıldaki artış yüzde 150'yi aşmış oldu.
Avrupa'da elektrik fiyatlarının en fazla arttığı ülke İngiltere
Enerji sektöründe arz-talep dengesizliği nedeniyle Avrupa'da elektrik fiyatlarının en fazla arttığı ülke İngiltere oldu.
Avrupa merkezli Nord Pool enerji borsası verilerine göre, İngiltere'de bu ay elektrik fiyatları geçen yılın aynı ayına göre yüzde 340 artarak megavatsaat başına 221 Euroya (191 İngiliz sterlini) kadar yükseldi.
Ülkede elektrik fiyatlarındaki artış son bir ayda ise yüzde 80'i aştı. İngiltere'de yüksek fiyatlar nedeniyle maliyetlerini karşılamayan birçok firma faaliyetini durdurmak zorunda kaldı.
Almanya'da ise geçen yıl eylülde megavatsaat başı ortalama 43 Euro seviyesinde olan elektrik fiyatı, bu ay yüzde 200 artışla 129 Euroya çıktı. Bu dönemde fiyatlar İspanya'da yüzde 266, İtalya'da yüzde 220, Fransa'da ise yüzde 185 arttı.
Kömüre talep arttı
Piyasalardaki yüksek karbon fiyatlarına rağmen artan enerji talebini karşılamak amacıyla Avrupa'da kömüre talep artış gösterdi.
API2 Rotterdam Kömürü Vadeli İşlemler Piyasası'nda ton başı kömür fiyatı son bir yılda yüzde 265 artışla 200 dolara çıktı.
Dünyanın en büyük kömür tüketicisi olan Çin'de ise özellikle enerji yoğun sektörlerde artan talep karşısında kömür fiyatları hızla yükseldi. Kömür fiyatlarının yükselmesi ve tedarik sıkıntısı nedeniyle ülkede elektrik kesintileri uygulandı.
Bu ay ülkenin kuzeydoğusundaki bazı eyaletlerde yaşanan uzun süreli elektrik kesintileri nedeniyle 100 milyona yakın kişinin hayatı olumsuz etkilenirken, Apple ve Tesla'ya üretim yapan fabrikaların da aralarında bulunduğu çok sayıda tesiste üretim durma noktasına geldi.
Öte yandan küresel piyasalarda artan enerji fiyatlarının Türkiye'ye de yansımalarının olacağı öngörülüyor. Küresel piyasada dolar ve Euro üzerinden fiyatlanan petrol, gaz, LNG ve kömür ithalatının ekonomi üzerinde yük oluşturacağı tahmin ediliyor.
Türkiye'de Enerji Piyasaları İşletme AŞ (EPİAŞ) bünyesindeki spot piyasada 1000 metreküp gazın referans fiyatı bu ay içinde rekor kırarak 2 bin 320 lira 3 kuruşa yükselmişti.
