Körfez sermayesi rotasını Türkiye’ye çevirdi

Petrol fiyatlarının rekor düzeyde artmasının rüzgârını arkasına alan Körfez sermayesinin büyüklüğü 2 trilyon doları buldu. ABD'de 11 Eylül 2001 tarihinde İkiz Kuleler'e gerçekleştirilen saldırının ardından Amerika ve Batı'da rahatsız olan ve tüm dünyada yatırım avına çıkan körfez sermayesinin son dönemde yatırım için en gözde bölgesi ise Türkiye. Finanstan sağlığa, gayrimenkulden medyaya kadar birçok sektöre giren Arap sermayesinin Türkiye'de yaptığı yatırımların miktarı 30 milyar dolara ulaştı.

Hazine'nin verilerine göre son 8 yılda Türkiye'ye gelen Körfez merkezli şirket sayısı ise 2 bini aştı. Türk-Arap Ülkeleri İş Adamları Derneği (TURAB) Genel Başkanı Doğan Narin, Türkiye'nin körfez ülkeleri için cazibe noktası haline geldiğini belirterek özellikle tarım alanında ciddi arayışların başladığını açıklıyor.

2003'ün Haziran ayında bin 14 olan Türkiye'de faaliyet gösteren Körfez sermayesi bu yılın haziran ayı sonunda 2 bin 430'a kadar çıktı. Özellikle 2004'deki Türk Telekom özelleştirmesinde Lübnanlı Oger Telekom'un Türkiye'ye gelmesinin ardından Arap şirketlerinin girişi hızlandı. Son 5 yılda Türkiye'de faaliyet gösteren Arap sermayeli şirketlerin sayısında yüzde 140'lık bir artış oldu. Haziran 2008 itibariyle Türkiye'ye 959 İranlı, 542 Iraklı, 247 İsrailli, 157 Suudi Arabistanlı, 121 Lübnanlı, 52 Kuveytli şirket faaliyet gösterirken, Birleşik Arap Emirlikleri'nden gelenlerin sayısı 60, Ürdün'den gelenlerin ise 7'yi buldu.

2003 yılında hiç körfez sermayesi Türkiye'ye giriş yapmazken, 2004'ten itibaren ilgi arttı. Hazine'nin verilerine göre 2004 yılında Körfez'den Türkiye'ye 43 milyon dolarlık giriş yaşanırken, 2005'te bu rakam 1 milyar 675 milyon dolara, 2006'da 1 milyar 783 bin dolara çıktı. 2008 yılı ilk 6 aylık verilerde AB ve ABD sermayesinin Türkiye'den çıkış yaptığı gözlenirken, yabancı sermaye girişinde yüzleri güldüren tek kalem de Körfez ile Yakın ve Ortadoğu sermayesi oldu. Temmuzda bu ülkelerden gelen artış rakamları yüzde 3 bin 500'e vardı.

BAE, Katar ve Bahreyn

Öte yandan son bir yılda dünya gıda fiyatlarında yaşanan rekor artışlar, tüm körfez ülkelerinin tarım sektöründeki yatırım arayışlarını hızlandırırken bu süreçte BAE, Katar ve Bahreyn'in yanı sıra Suudi Arabistan da Türkiye'ye yönelik projelerine hız verdi.

Gıda konusunda stratejik rezerv oluşturmayı hedefleyen Suudiler, bu amaçla Türkiye, Ukrayna, Pakistan, Sudan ve Mısır ile görüşmeler yaptığını açıkladı. Buğday, mısır, pirinç, soya fasulyesi ve yonca başta olmak üzere stratejik gıda ürünlerine yatırım yapmak isteyen Suudi Arabistan, en az 100 bin hektarlık tarım yatırımları için düğmeye bastı. Böylece 2 trilyon dolarlık sermayeyi yöneten Arap ülkeleri, tarımla Türkiye'deki yatırımlarına bir yenisini daha eklemiş olacak.

Petrol fiyatlarındaki artış nedeniyle Arap ülkelerinin ciddi sermaye birikimi olduğunu kaydeden Türk-Arap Ülkeleri İş Adamları Derneği (TURAB) Genel Başkanı Doğan Narin, Körfez ülkelerinin özellikle tarım alanında Türkiye'de ciddi arayışlar içinde olduğunu söylüyor.

Yeni gözdeleri tarım

Bu ülkelerin Türkiye'ye bakış açılarının çok olumlu olduğunu anlatan Narin, "Enerji ve inşaat gibi tarım da çok önemli bir sektör. Körfez ülkelerinin Türkiye'de birçok alanda yatırımları oldu. Tarım ürünlerinde yaşanan sıkıntı, aşırı derecede fiyat artışları ürünlerin azlığı, Körfez sermayesini tarım yatırımları için bize çekti" diye konuşuyor. Narin, sadece Türkiye'nin değil birçok ülkenin Körfez sermayesinin hedefinde olduğunu da ifade ediyor.

Suudi Arabistan Tarım Bakan Yardımcısı Abdullah El Obaid'in gıda temini güvencesi için Türkiye başta olmak üzere birkaç ülkede büyük çapta tarım projelerini planladıklarını açıklamasının ardından, Körfez merkezli 3 büyük yatırımcı Türkiye, Filipinler, Hindistan, Sudan ve Mali'de 1 milyar dolarlık tarım yatırımı için düğmeye bastı. Katar'daki büyük enerji yatırımlarına imza atan Gulf Finance House, İstanbul ve Antalya'da yazlık konut projeleriyle ilgilenen Bahreyn merkezli Ithmaar Grubu ve BAE'den Abu Dhabi Investment House (ADIH), geçen hafta içinde Katar'ın başkenti Doha'da bir araya geldi ve Türkiye'de tarım, hayvancılık, bioyakıt, bioilaç ve tarım teknolojilerinden oluşan 5 temel alanda yatırım yapmak için prensip anlaşmasına vardı.

Sadece sermaye değil Arap turisti de çektik

Araplar turizmde de Türkiye'nin yüzünü güldürdü. Türkiye'ye en çok ilgi gösteren ülkeler, Ortadoğu ve Kuzey Afrika'daki Arap ülkeleri oldu. Temmuzda bu ülkelerden gelen artış rakamları yüzde 3 bin 500'e vardı. Umman'dan gelen turist sayısı temmuzda geçen yılın aynı ayına göre yüzde 3 bin 500 artarken, Yemen'den gelenlerin oranı yüzde 97, Kuveyt'ten gelenlerin oranı yüzde 91, Bahreyn'den gelenlerin oranı yüzde 86, Katar'dan gelenlerin oranı ise yüzde 76'yı buldu. Temmuz ayında Suudi Arabistan'dan 14 bin 403 turist Türkiye'ye gelirken, Birleşik Arap Emirlikleri'nden 7 bin 995, Cezayir'den 6 bin 774 turist tatilini Türkiye'de geçirdi.

Ocak-temmuz döneminde ise Birleşik Arap Emirlikleri'nden gelen turistteki artış yüzde 58,38 oldu. Aynı şekilde Katar'dan gelen ziyaretçi sayısı yüzde 64,89 artarken, Kuveyt'ten gelen turist sayısındaki artış ise yüzde 92,39'a ulaştı. En çarpıcı artış ise Umman'da gerçekleşti. Umman'dan gelen ziyaretçilerin artış oranı yüzde 1358'i buldu. Gelen turist sayısı ise 3 bin 616 kişiye çıktı. 7 ayda 34 bin 59 Cezayirli Türkiye'yi keşfetti, 12 bin Birleşik Arap Emirliği vatandaşı yine tatil için Türkiye'deydi.

Körfez'den gelen yatırımcılar

-Kuwait Investment Authority, Cevahir İş Merkezi'ni satın aldı.
-SAMA Holding'de hissesi bulunan El-Maktum'un sahip olduğu Emaar Properties de 2010 yılına kadar Türkiye'de 5 milyar dolarlık yatırım hedefliyor ve sağlık, alışveriş merkezleri, oteller ile gayrimenkul sektörlerine odaklanıyor.
- Abraaj Capital, önce Acıbadem Hastanesi'e, ardından da yat şirketi Numarine'e ortak oldu.
- Dubai Islamic Bank Türkiye'de temsilcilik açtı. Finans sektöründe de yatırım yapacak.
- Adnan Abdulaziz Al Bahar'ın sahibi olduğu Kuveytli yatırım grubu The International Investor, oto kiralama şirketi Docar'ın yüzde 75 hissesini 24 milyon dolara satın aldı. Şirket, tüketici finansman şirketi kuracak. 2. el otomobil satışı, finansmanı ve faizsiz bankacılık hedefler arasında.
- Arap Banking Corporation, İstanbul'da temsilcilik açtı. Kuveyt Maliye Bakanlığı, Libya Hazine Sekreterliği ve Abu Dabi Yatırım İdaresi'nin yüzde 75 hisseye sahip olduğu ABC'nin amacı banka almak.
- Lübnanlı Oger Telecom,Türk Telekom'u 6.5 milyar dolara satın aldı.
- Starbucks Coffee, The Body Shop, Topman, Topshop ve Vero Moda markalarını Türkiye'ye getiren Kuveytli Alshaya Group 3 yıl içinde 100 milyon dolar yatırım yapacak.
- Kuveyt sermayeli International Leasing Investment, 5 milyon dolar sermaye ile Haliç Leasing'i kurdu. Yatırım bankacılığı yapacak.
- Dubai Şeyhi Al Makdum'un sahibi olduğu Dubai Islamic Bank, MNG Bank'ı satın aldı.
- Dubaili Orion Holding Overseas İktisat Yatırımı satın aldı.
- Dubai Muhtelif Emtialar Merkezi (DMCC), Türk altın ve çay pazarına girmeyi planlıyor.
- Suudi Arabistan'ın en büyük bankası The National Commercial Bank (NCB) Türkiye Finans'ı satın aldı.
- Kuveytli yatırım grubu The International Investor Adabank'ı satın aldı.

Körfezin devlet fonları birkaç Türkiye alabilir

Ağırlıklı olarak körfez ülkelerinden çıkan ve Çin ile Hindistan'ın da takip ettiği egemen devlet fonlarının, dünya genelinde 2.5-3 trilyon dolarlık bir servete ulaştığını belirtiliyor. Hatta bu fonların bir kaç tane Türkiye ve Polonya satın alabilecek büyüklükte olduğu tahmin ediliyor. Egemen devlet fonları, özel sermaye fonlarından 3, bireysel emeklilik fonlarından ise 10 kat daha fazla paraya sahip. Uzmanlar, egemen devlet fonlarının önümüzdeki 10 yılda 14 trilyon dolar büyüklüğe ulaşacağını tahmin ediyor. Körfez bölgesi ve Ortadoğu'dan çıkan egemen devlet fonları, Türkiye'de geçen yıl finans sektöründe büyük yatırımlar yaptı. En büyük egemen devlet fonu listesinin ilk sırasında, Birleşik Arap Emirlikleri'nden 875 milyar dolarlık varlığı ile Abu Dhabi Investment Authority yer alıyor. Suudi Arabistan'dan SAMA Holding 365 milyar dolarlık varlığı bulunurken, Kuveytli Kuwait Investment Authority'nin ise 264 milyar dolarlık bir serveti var.

Japonya'ya gideceğime Türkiye'ye gelirim

Türkiye'ye Starbucks, Top Shop, The Body Shop, Debenhams gibi pek çok dünyaca ünlü markayı getiren Al Shaya Group'un CEO'su Muhammed Al Shaya da, daha önce yaptığı bir açıklamada, Türkiye'nin her yerine yayılmak istediklerini söyleyerek, daha fırsat kollayan pek çok Körfez ülkesi olduğuna işaret etmişti. Al Shaya, Körfez sermayesiyle ilgili yürütülen tartışmaları anlamadığını ifade ederek, "Kalkıp da Japonya'ya gideceğime, tabii ki Türkiye'ye yatıracağım" açıklamasını yapmıştı.

Türkiye'de denizcilikte büyüyecek

Türkiye'ye ayağının tozuyla ikinci kez gelenlerden biri de Abraaj Capital. Geçen yıl Acıbadem Sağlık Hizmetleri'ni alarak Türkiye pazarına giren Abraaj Capital, geçen hafta içinde yat şirketi Numarine'ye yüzde 50 ortak oldu. Sağlık sektöründen sonra yatta da büyüme gösteren Abraaj Capital'in Genel Müdürü Mustafa Abdel-Wadood, Türkiye'de lüks denizcilik pazarının pozitif ve uzun vadeli bir büyüme gösterdiğine işaret etti. Wadood, bu pazarda Numarine'yi hızlı bir şekilde dünya markası haline getireceğine inandıklarını söyledi.


30 Haziran 2008 itibariyle Türkiye'de faaliyet gösteren Körfez şirketleri

Ülke                                        Şirket sayısı
Suudi Arabistan                     157
Bahreyn                                     13
Birleşik Arap Emirlikleri          60
Dubai                                            7
Filistin                                         37
Irak                                            542
İsrail                                          247
Katar                                           13
Kuveyt                                         52
Lübnan                                    121
Umman                                        8
Ürdün                                       159
Yemen                                        12
İran                                            959
Suriye                                        290

Kaynak: Hazine

Doğrudan Uluslararası Yatırım Girişlerinin Ülkelere Göre Dağılımı (milyon $)

Ülke                                          2003   2004    2005    2006      2007       2008 (Ocak-Haziran)
AB Ülkeleri                               563    1.027    5.006  14.489   12.918    3.761
Afrika Ülkeleri                            -           -            3           21           5             82
ABD                                            52       36         88         848       4.213       233
Körfez ülkeleri                           -         43         1.675   1.783       311        1.617
Yakın ve Orta Doğu Ülkeleri   1        11          3            127        297          187