Kış lastiği düzenlemesinden ilçe taşımaya; işte OHAL KHK'larının getirdikleri

15 Temmuz darbe girişiminin ardından 20 Temmuz 2016’da olağanüstü hâl (OHAL) ilan edilmesinin üzerinden 524 gün geçti. Bu süre zarfında çıkarılan 30 kanun hükmünde kararname (KHK) ile kamudan gündelik hayata kadar birçok alanda düzenlemeye gidildi.

Muhalefet, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin (TBMM) devre dışı bırakıldığını iddia ederek OHAL’in bir an önce sonlandırılmasını istiyor. Anayasa Mahkemesi’nin KHK’ları denetlemede kendisini yetkisiz ilan ederken, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın, “OHAL kamudaki ihraçlar bitince sona erecek” diyerek sürecin ucunun açık olduğu yorumlarına neden oldu. Kış lastiği kullanımı zorunluluğuna ilişkin yaptırımların yeniden düzenlenerek, bu yükümlülüğe uymayanlara 625 lira para cezası getirilmesi, 15 Temmuz darbe girişimiyle ilgisi olmayan düzenlemelerin de KHK’yla yapıldığı eleştirilerine neden oldu.

Muhalefetin eleştirilerine neden olan düzenlemelerden biri de 24 Aralık Pazar günü yayımlanan 696 sayılı KHK’yla Bursa’nın Gemlik ilçesinin yerinin değiştirilmesi kararı oldu.

23 Temmuz 2016’dan bugüne çıkarılan 30 KHK ile yapılan düzenlemeler ana hatlarıyla şöyle:

1- 667 Sayılı kararname (23 Temmuz 2016)

35 sağlık kurum ve kuruluşu, bin 43 özel öğretim kurum ve kuruluşuyla özel öğrenci yurdu ve pansiyonu, bin 229 vakıf ve dernek, 19 sendika, federasyon ve konfederasyonla 15 vakıf yükseköğretim kurumu kapatıldı. Kapatılan kurumlardaki öğrenciler devlet ve vakıf üniversitelerine yerleştirildi.

2-668 sayılı KHK (27 Temmuz 2016)

OHAL KHK’ları kapsamında karar alan ve uygulayan kamu görevlilerinin cezai sorumlulukları olmayacağı hüküm altına alındı. 24 saat olan gözaltı süresi, 30 güne çıkarıldı. ‘FETÖ’yle bağlantılı olduğu gerekçesiyle aralarında generallerin de bulunduğu 1684 asker ihraç edildi. Jandarma ve Sahil Güvenlik Komutanlığı İçişleri Bakanlığı’na bağlandı. 3 haber ajansı, 16 TV kanalı, 23 radyo kanalı, 36’sı yerel, toplam 45 gazete, 15 dergi, 29 yayınevi ve dağıtım kanalı kapatıldı. KPSS olmadan sözleşmeli öğretmen atanmasının yolu açıldı.

3-669 Sayılı KHK (31 Temmuz 2016)

TSK’dan 193, Jandarma’dan 1196 kişi ihraç edildi. Harp Akademileri, askeri okullar kapatıldı. Milli Savunma Üniversitesi kuruldu. Yüksek Askeri Şura’nın yapısı değiştirildi, sivil sayısı arttırıldı. Genelkurmay Başkanı atanmak için kuvvet komutanlığı yapma şartı kaldırıldı. Başta GATA olmak üzere askeri hastaneler Sağlık Bakanlığına devredildi. OHAL süresince iflaslara erteleme geldi.

4-670 sayılı KHK (17 Ağustos 2016)

Kapatılan özel kurumlar ile vakıfların varlıklarının hazineye geçirilmesine karar verildi. 196’sı BTK, 112’si TSK, 24’ü Sahil Güvenlik, 2360’ı Emniyet Genel Müdürlüğünden toplam 2692 kamu personeli ihraç edildi.

5-671 sayılı KHK (17 Ağustos 2016)

1 Temmuz 2016 tarihine kadar işlenen kimi suçlarda denetimli serbestlik süresi 1 yıldan 2 yıla çıkarıldı. Hapis cezasının üçte ikisini yatanlar için koşullu salıverilme “yarısı” olarak değiştirildi. Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı kapatıldı. Öğretim elemanı emeklilik yaşı 72’den 75 yükseltildi.

6-672 sayılı KHK (1 Eylül 2016)

Milli Eğitim Bakanlığı’ndan 28 bin 163, Sağlık Bakanlığı ve bağlı kuruluşlardan 2 bin 18 ve üniversitelerden 2 bin 346 olmak üzere birçok kamu kurum ve kuruluşundan 42 bin üzerinde çalışan ihraç edildi.

7-673 sayılı KHK (1 Eylül 2016)

Kamu iştiraklerinde çalışan işçilerden terör örgütleriyle bağlantı gerekçesiyle sözleşmesi feshedilenlerin başka kamu kurumlarında istihdam edilmemesi düzenlendi. İşyeri hekimi, iş sağlığı ve güvenliği uzmanı gibi görevleri yürüten kişi ve kuruluşlardan terör örgütleriyle bağlantılı olduğu iddia edilenlerin yetki belgeleri iptal edildi. Yurt dışında öğrenim gören 158 kişinin öğrencilikle ilişikleri kesildi.

8-674 sayılı KHK (1 Eylül 2016)

OHAL kapsamında kayyım atanan şirketlerde görev TMSF’ye devredildi. Tüzel kişiler yanında gerçek kişilere de kayyım atanması imkanı getirildi. Geçici köy korucularına katıldıkları operasyonlar için ödenen tazminatlar artırıldı, görev alanları genişletildi. Valilere ilde çıkabilecek olaylarda gerektiğinde TSK’dan yararlanma imkanı verildi. Terör bağlantısı iddiasıyla belediye başkanlarının görevden alınabilmesine, yerlerine kayyum atanmasına imkan getirildi. Dershane öğretmenlerine KPSS şartı olmadan sözleşmeli öğretmenlik imkanı getirildi.

9- 675 sayılı KHK (29 Ekim 2016)

10 gazete, 2 haber ajansı ve 3 dergi kapatıldı. Çeşitli kamu kurumlarından 10 bin 131 kişi ihraç edildi. Daha önce 668 ve 672 sayılı KHK’larla görevden alınan memurlardan 100’e yakın kişi görevlerine iade edildi.

10-676 sayılı KHK (29 Ekim 2016)

OHAL kovuşturmalarındaki duruşmalarda en çok üç avukat bulundurulması hükmü getirildi. Avukat görüşüne kısıtlama getirildi. Geçici köy korucularının unvanı “güvenlik korucusu” yapıldı. İçişleri Bakanlığına yurtdışı teşkilatı kurma yetkisi verildi. Üniversitelerdeki eğilim yoklaması kaldırıldı. Rektörlerin YÖK’ün önerdiği üç aday arasından Cumhurbaşkanınca atanması kararlaştırıldı. Memuriyete girişte güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması zorunlu hale getirildi.

11-677 sayılı KHK (22 Kasım 2016)

7 gazete, 1 dergi ve 1 radyo kapatıldı. 15 binin üzerinde kamu çalışanı ihraç edildi, 157 memur iade edildi. 375 dernek kapatıldı. OHAL kapsamında tutuklu ve hükümlü olarak cezaevinde bulunanların yapılan her türlü sınava girmesi yasaklandı.

12-678 sayılı KHK (22 Kasım 2016)

15 Temmuz’da hayatını kaybedenlerin yakınları zorunlu askerlikten muaf tutuldu. Belediyelerdeki grevlerin 60 gün süreyle ertelenmesinin önü açıldı. Kayyım atanan belediyelerde, belediye hizmetinin başka bir belediye tarafından yerine getirilmesine imkân sağlandı. Kayyım atanan belediyelere iş yapan şirketlerin sözleşmelerinin tek taraflı olarak feshedilmesinin önü açıldı. Otellere bilgi belge ve kayıtları anlık olarak genel kolluk güçlerine bildirme zorunluluğu getirildi.

13-679 sayılı KHK (6 Ocak 2017)

2 bin 687 emniyet çalışanı, 631 akademisyen meslekten ihraç edildi. 277 kamu görevlisi görevlerine iade edildi, 83 dernek kapatıldı. Daha önce kapatılan 7 derneğin açılmasına izin verildi. KHK ile kapatılan 11 gazete açıldı. Kapatılan özel okulların borçlarında kamu alacakları öncelikli hale getirildi.

14-680 sayılı KHK (6 Ocak 2017)

Kamu kurumlarından 367 kişi ihraç edildi, 124 kişi görevine iade edildi. Yayın yasaklarına aykırı yayın yapan kuruluşların yayınının geçici olarak durdurulmasına karar verildi. Emniyet tarafından yürütülen araç tescil hizmetleri noterliklere devredildi. Hakkında soruşturma veya kovuşturma yürütülen ve yabancı ülkede bulunması nedeniyle kendisine ulaşılamayan Türk vatandaşlarının; Resmi Gazete’de yapılan “Yurda dön” ilanına rağmen üç ay içinde yurda dönmemeleri halinde, bu kişilerin Türkiye vatandaşlıkları çıkarılabilmesine yönelik düzenleme yapıldı. At yarışı, şans oyunları lisans hakkı 1/1/2018 tarihinden itibaren 49 yıl süreyle Türkiye Varlık Fonu’na verildi.

15-681 sayılı KHK (6 Ocak 2017)

TSK İç Hizmet Kanunu’nda değişiklik yapıldı. Genelkurmay Başkanının subayların sınıflandırılması, general kadrolarının belirlenmesi, görev süreleri gibi konulardaki yetkileri kısıtlandı. YAŞ kararlarındaki yetki Milli Savunma Bakanına devredildi. TSK’daki üst düzey atamalarda, diğer kamu görevlilerinin atanmasında uygulanan esaslar öngörüldü. Erbaş olmakta “lise mezunu” şartı kaldırıldı, ilkokul mezunlarına erbaşlık yolu açıldı. Milli Savunma Bakanlığına TSK mensuplarına yönelik disiplin soruşturması yapma hakkı verildi.

16-682 sayılı KHK (23 Ocak 2017)

Emniyet, Jandarma ve Sahil Güvenlik’te disiplinle ilgili düzenleme yapıldı.

17-683 sayılı KHK (23 Ocak 2017)

367 kişi kamu görevinden çıkarıldı, 124 kişi iade edildi. Hakkında soruşturma başlatılanların doçentlik başvuruları durduruldu. 2 televizyon kanalı kapatıldı. Çeşitli kurum ve kuruluşların yabancı para cinsinden yurtiçi ödeme yükümlülüğü olan alacaklarını Türk Lirası olarak tahsil edebilecekleri öngörüldü.

18-684 sayılı KHK (23 Ocak 2017)

Gözaltı süresi 30 günden 7 güne düşürüldü, yedi gün daha uzatma hakkı verildi. Merkez Bankasının bazı hizmet alımları Kamu İhale Kanunu kapsamından çıkarıldı. Ön ödemeli konut satışında sözleşmeden dönme devir ve teslime kadar değil 24 aylık süre içinde mümkün olacak ve dönme halinde istenebilecek tazminatlar artacak düzenlemesi yapıldı. Terörle Mücadele kapsamında yaralanan fakat malul sayılmayanlara maaş bağlanmasının önü açıldı.

19- 685 sayılı KHK (23 Ocak 2017)

OHAL KHK’ları ile ilgili kararları incelemek üzere 7 kişilik Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu kuruldu. 2 yıl çalışacak komisyonun 1 ay içinde üyelerinin atanması hükme bağlandı. Komisyon kararlarına karşı HSYK tarafından belirlenecek Ankara İdare Mahkemelerinde iptal davası açılması düzenlendi.

20-686 sayılı KHK (7 Şubat 2017)

Başta Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler ve İletişim Fakültesi olmak üzere 330 akademisyen ile çeşitli kamu kurumlarından, 4 bin 464 kişi kamu görevinden ihraç edildi. 17 memur görevlerine iade edildi. 242 emekli polis memurunun rütbeleri geri alındı.

21-687 sayılı KHK (9 Şubat 2017)

TMSF’nin kayyımlık yetkisini kullandığı şirketlerin satılması veya tasfiye edilmesi ve OHAL ile kapatılan özel radyo ve televizyonların lisans ve haklarının satılması düzenlendi. Bankacılık zimmet suçu kaldırıldı. Öğrenci etüt eğitim merkezleri özel öğretim kurumları arasından çıkarıldı, 1 Temmuz 2017 özel öğretim kursuna dönüştürülmeyenlerin kapatılmasına karar verildi. Yüksek Seçim Kurulu tarafından seçim yasaklarına uymayan yayın kuruluşlarına yaptırım kaldırıldı. Kış lastiği kullanımı zorunluluğuna ilişkin yaptırımlar yeniden düzenlendi, bu yükümlülüğe uymayanlara 625 lira para cezası getirildi.

22-688 sayılı KHK (29 Mart 2017)

İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler personelinden 90, Sağlık Bakanlığından 83, Diyanet İşleri Başkanlığından 76 olmak üzere toplam 416 kişi kamudaki görevlerine iade edildi.

23-689 yılı KHK (29 Nisan 2017)

3 bin 974 kişi kamu görevinden çıkarıldı, 235 kişi görevlerine iade edildi. 14 dernek, 1 gazete, 1 dergi, 18 vakıf, 13 sağlık kuruluşu kapatıldı. Daha önceki KHK’lerle kapatılan 5 dernek tekrar açıldı. 670 sayılı OHAL KHK’sının “Fethullahçı Terör Örgütü (FETÖ/PDY)’ne” ibaresinden sonra gelmek üzere “veya diğer terör örgütlerine” ibaresi eklendi. Böylece daha önceki KHK’lerde diğer terör örgütlerine yönelik olarak uygulanan yaptırımlara, geçmişe dönük olarak yasal dayanak kazandırıldı.

24 - 690 yılı KHK (29 Nisan 2017)

HSK üyelerinin soruşturmasında yetki Kurul’dan alınarak Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına verildi. Daha önce görevden alınan pilot subayların belli koşulları taşımaları koşuluyla yeniden istihdam edilmeleri sağlandı. Millî Savunma Bakanlığı personelinin güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması MİT ve Emniyet tarafından yapılması hükme bağlandı. Emniyet Genel Müdürlüğünde 7000 adet çarşı ve mahalle bekçisi kadrosu ihdas edildi. Evlilik programları, mevzuata aykırı özellik taşıyan sağlığa zararlı ürünlere ilişkin programlar, izleyici ve dinleyicileri yanıltıcı ve/veya haksız kazanca neden olacak şekilde yarışma, çekiliş, lotarya ve benzeri adlar altında ödül ve ikramiye veren programlar yasaklandı. Rektörün yurt dışına çıkışı YÖK iznine bağlandı.

25 - 691 sayılı KHK (22 Haziran 2017)

Helikpoter kazasının ardından uçuş emniyetiyle ilgili düzenleme yapıldı. Askerlik Kanunu’na eklenen madde ile FETÖ ile ilişkili polis yükümlülerden, yoklama kaçağı ve bakayaların Milli Savunma Bakanlığınca belirlenecek celp ve sevk esaslarına göre silah altına alınması kararlaştırıldı.

26 - 692 sayılı KHK (14 Temmuz 2017)

Emniyet Genel Müdürlüğü’nden 2 bin 303 kişi, İçişleri Bakanlığı’ndan bin 486 kişi olmak üzere 7 bin 348 kişi ihraç edildi. Hakan Şükür ve Arif Erdem’e verilen madalyalar geri alındı. 1 dernek açıldı, 85 kişi göreve iade edildi.

27 – 693 sayılı KHK (25 Ağustos 2017)

693 sayılı KHK'da, terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca (MGK) devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum ve gruplara üyeliği, mensubiyeti veya iltisakı ya da irtibatı olan kamu görevlerinin ihraçlarına ilişkin liste yer aldı. 928 kişi kamu görevinden ihraç edilirken, 60 kişi için işe iadenin önü açıldı.

28 – 694 sayılı KHK (25 Ağustos 2017)

Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Başbakanlık’tan alınarak Cumhurbaşkanlığı’na bağlandı. Milli Savunma Bakanlığı ve TSK'da görev yapan personele ilişkin istihbarat hizmetlerinin MİT tarafından yürütülmesi kararlaştırıldı. 3 dernek, 2 gazete ve Dicle Medya Haber Ajansı kapatıldı. Daha önce faaliyeti durdurulan bir sağlık merkezi, radyo ile bir vakfın yeniden açılmasına hükmedildi. Aksaray’ın Sultanhanı ile Artvin’in Hopa İlçesi’ne bağlı Kemalpaşa beldeleri ilçe yapıldı.

29 – 695 sayılı KHK (24 Aralık 2017)

695 sayılı KHK ile 155'i Kara, 155'i Deniz, 327'si Hava Kuvvetleri Komutanlığından olmak üzere Türk Silahlı Kuvvetlerinden 637 personel ihraç edildi. Diyanet İşleri Başkanlığı'ndan 341 kişi ile ihraç edildi, 18 kişi görevlerine iade edildi. Adalet Başkanlığı'ndan 245 kişi, Jandarma Genel Komutanlığı'ndan 350, Emniyet Genel Müdürlüğünden 61, Sahil Güvenlik Komutanlığından 4, belediyelerden 169 kişi ihraç edildi. Kamudan toplam 2 bin 756 personel ihraç edildi. Daha önce ihraç edilen 115 personel göreve iade edildi.

30 – 696 sayılı KHK (24 Aralık 2017)

Bursa’nın Gemlik ilçesinin deprem riski nedeniyle taşınmasına karar verildi. Yargıtay’ın üye sayısı artırıldı, istinaf mahkemelerine gerekçeden dolayı kararı bozma halinde dava açma zorunluluğu getirildi. Yargıtay’a 10 yıldan fazla hapis cezalarının temyiz incelemelerini duruşmasız yapabilme yetkisi verildi. Terör ve darbe suçuyla cezaevinde bulunan tutuklu ve hükümlülere tek tip kıyafet uygulaması getirildi. 15 Temmuz darbe girişiminde ve devamı niteliğindeki darbe ve terör eylemi girişimlerini bastıran sivillere de yargı muafiyeti getirildi. KHK’daki kelimelendirme muhalefetin tepkisini çekti. “AKP milisler için yargı muafiyeti getiriyor” yorumuna hükümet kanadından itiraz gelirken 11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül de “15 Temmuz hain darbe teşebbüsüne karşı arkasına bakmadan sokağa çıkıp direnen kahraman vatandaşlarımızı koruma amacıyla çıkartıldığını düşündüğüm 696 sayılı KHK’nın yazımındaki hukuk diliyle bağdaşmayan muğlaklık, hukuk devleti anlayışı açısından kaygı vericidir” yorumunda bulundu.