Hakan Özyıldız*
Biraz ilgisi olanlar ekonominin gidişatını, yakın gelecekte neler olabileceğini merak ediyorlar.
Cevap vermeye çalışanların bazıları, “Biz alışkınız, gerekli önlemler alınır, bir şey olmaz” diyor. Benim de içinde bulunduğum grup ise; “Bu defa farklı. Sorun borç geri ödeme sorunu. Ona göre önlemler acilen alınmalı” yaklaşımında.
Benim gibi düşünenler, dışarıda havanın değiştiğini, dünyada kara bulutların toplanmaya başladığından yola çıkıyor. Artık dışarıdan kolayca yeni borç bulunamayacağını biliyor.
Peki, bu durumda Türkiye’de durum nedir?
İşsizlik, enflasyon, düşen üretim vb. artık herkesin bildiği sorunlar. Dolayısıyla bu yazı için bir kenara koyayım. Aylık borç geri ödeme verilerine bakarak, ekonomideki resmin önemli bir yanını dikkatinize sunayım. Karar vermenize yardımcı olayım.
Bu arada bazı okuyucularım çok tablo ve grafik ağırlıklı yazdığımdan şikâyetçiler. Ama tablolar, eğer sağlıklı verilere dayanılarak hazırlanıyorsa, binlerce kelime yerine geçiyorlar. Yazıyı özetliyorlar.
Bu bağlamda ben de yeni bir tablo hazırladım.
Aşağıdaki Tabloda Ocak – Ekim 2019 arasında, aylık borç ödeme rakamlarını bir araya getirdim.
Kamu borç geri ödeme rakamlarını Hazine’nin Kamu Borç Yönetimi Raporundan aldım. İç borç ve dış borç aylık ödemelerini koydum. Yanı sıra doları, 1 $= 5,34 – 5,43 TL aralığında aylık kur varsayımı ile TL’ye çevirdim. Bundan amacım, Hazine’nin dış borç öderken TL ödeyerek döviz alacağı gerçeği. Diğer bir deyimle ödemelerin Hazine’nin nakit durumuna etkisini anlamak.
Özel sektörün dış borç geri ödemlerini ise, uzmanlığından ve yurtseverliğinden hiç şüphe duymadığımı bir bankacı dostum gönderdi.
Bazı okurlarım özel sektör dış borç rakamları ile TCMB’nin yayımladığı “Kalan Vadeye Göre Kısa Vadeli Dış Borç Stoku” verilerinin uyuşmadığını söyleyebilirler.
Tabloda, sadece “krediler” yer alıyor. Bankalardaki döviz tevdiat hesapları, diğer bankaların döviz mevduatları, şirketlerin ithalat borçları ile prefinansman ve peşin ihracat borçları tabloda yok. Bu rakamların tabloda yer almamasının ardında, yenilenmelerinde her hangi bir sorun olmayacağı varsayımı var. Gerek yerlilerin gerek yabancıların döviz tevdiat hesaplarını çekeceklerini beklemiyorum. Gerekirse bankaların, faizleri yükselterek bu ve benzeri hesapları ellerinden kaçırmayacaklarını varsayıyorum. İthalat ve ihracata dayalı kısa vadeli borçlar için de çok sorun olmayacağı söylenebilir.
Buradan çıkarak tabloya biraz daha yakından bakalım.
Kamu mart seçimlerine kadar olan ilk üç ayda 10 aylık borcun yüzde 42’sini ödemek veya yeniden borçlanmak zorunda. Bu, seçimler öncesinde, faizlere önemli baskı yaratacak bir durum. Eğer kamu borç idarecileri son günlerde yaptıkları faizi baskılama yöntemlerine, şubat mart aylarında da devam etmeye kalkarlarsa işler sarpa sarabilir.
Kamunun eli, yılın ikinci üç ayında (Nisan-Haziran) arasında da rahat değil.Yıllık borç ödemlerinin önemli bir bölümü yılın ilk altı aylık döneminde.
Kamu ve özel sektörün toplamını beraber ele alarak bakarsak, dış borç ödemelerinde bu kadar sıkıntı yok gibi. On aylık verilere bakınca aylık ortalama dış borç ödemlerinin 6 milyar dolar kadar olduğu görülüyor.Buna cari açık için gerekli finansmanı eklerseniz, aylık yük daha yükseliyor. Eğer büyük yanlışlar yapılmaz ve ekonomide kapsamlı önlemler hemen alınırsa, dışarıda bozulan havaya rağmen para bulmak çok zor olmaz. Ama daha yüksek faiz ödeyeceğimiz, vadelerin biraz daha kısalacağı kesin.
Bir de özel sektöre dış borç verenlerin öncesine oranla çok daha seçici olacaklarını bilelim. Şimdiden ödeme sorunu yaşayan bazı döviz borcu olan şirketler tekrar döviz borcu bulamayacaklar. Olanı geri ödemek için nereden kaynak ve döviz bulacakları ise oldukça tartışmalı bir durum.
Özetle, yılın ilk üç ayında ekonomiye bakarken dürbünün doğru yanını kullanalım. Konulara daha yakından bakalım.
* Bu yazı hakanozyildiz.com'dan alınmıştır
