Kalkınma Bakanı Yılmaz, Defne Samyeli’ye 923 TL’lik cezayı doğruladı

Hülya Karabağlı / Ankara

Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz, gazeteci Defne Samyeli ile gündeme gelen para cezasının, TÜİK yasasının yetkisi doğrultusunda yapıldığını söyledi. Yasanın, TÜİK’e, "Hane Halkı Anketi" düzenleme yetkisi verdiğine dikkat çeken Yılmaz, ankete katılmayı reddedenler için para cezasını da öngören yaptırım uygulandığını belirtti. Bu tür vakalara karşı uygulanan para cezalarından örnek verdi. Buna göre, TÜİK’in hane halkı veya bireyler araştırmasına uyulmaması 2013 yılı için 923 lira para cezası verildi. Böylelikle Defne Samyeli’ye kesilen para cezası da doğrulanmış oldu.

Bakan Yılmaz, CHP Genel Başkan Yardımcısı Sezgin Tanrıkulu’nun Defne Samyeli ve TÜİK konusundaki sorularını şöyle yanıtladı:

Soru: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2013 yılı Tüketici Fiyatları Endeksini belirlemek için başlattığı anket çalışması kapsamında Gazeteci Defne Samyeli'nin evine giden TÜİK görevlilerinin gazeteci Defne Samyeli'ye özel yaşamı ile ilgili sorular sordukları doğru mudur?

Cevap: TÜİK, Türkiye genelini kapsayacak şekilde ilk defa 1987, daha sonra da 1994 yıllarında "hane halkı gelir ve tüketim harcamaları anketleri" uygulamıştır. 2002 yılından itibaren ise her yıl düzenli olarak "Hane halkı Bütçe Anketi" uygulamaktadır. Bu çalışmayla hane halklarının tüketim alışkanlıkları, tüketim harcaması türleri ile mal ve hizmet harcamalarının çeşitliliği, hane halkının sosyo¬ekonomik özellikleri, hane halkı fertlerinin çalışma durumları, hane halkının toplam geliri, gelirin elde edildiği kaynaklar, vb. konular hakkında bilgiler derlenmektedir. Anketin temel amaçlarından biri ise Tüketici Fiyat Endekslerinde kullanılacak maddelerin seçimi ve temel yıl ağırlıklarının elde edilmesi ve yıllar itibariyle güncellenmesidir.

Hane halkı Bütçe Anketi'nde yer alan sorular, istatistikî tahminler üretmek amacıyla sorulmuş olup doğrudan özel yaşamla ilgili değildir.

Soru: Anket soruları arasında eve gelen misafire ne ikram edildiği, ikramlar için ne kadar harcandığı, nereden satın alındığı, ne kadara satın alındığı, ne miktarda alındığı, umumi WC’ye giderken ne kadar para harcandığı gibi soruların yer aldığı doğru mudur?

Cevap:  Hane halkı bütçe anketinin temel hedef değişkeni olan "tüketim harcaması" değişkeni kapsamında hane halklarının anket ayı içinde yaptığı tüketim amaçlı tüm satın alışlar, kendi üretiminden tüketimi, çalışan fertlerin işyerinden elde ettikleri mal ve hizmetler (ayni gelirden tüketim) ile hane halkının hediye/yardım etmek amacıyla satın aldığı tüm mal ve hizmetler yer almaktadır. Dolayısıyla tüketime konu olan iğneden ipliğe binlerce madde anket kapsamındadır; hane halkı bu maddelerden herhangi biri için harcama yapmışsa ankete dahil edilmektedir.

TÜFE'de yer alacak mal ve hizmetlerin belirlenmesinde temel veri kaynağı olarak hane halkı bütçe anketinin kullanıldığı diğer ülkelerde olduğu gibi; derlenen harcama bilgilen, harcama maddesinin adı, cinsi, miktarı, toplam değeri ve alış veriş yeri ayrıntısındadır.

Soru: Gazeteci Defne Samyeli'nin özel yaşamı ile ilgili soruları cevaplamayacağını söylemesinden sonra TÜİK tarafından Defne Samyeli'ye 923 TL para cezası uygulanmış mıdır? TÜİK vatandaşlarımıza özel yaşamlarına dair sorular sorma hakkını nereden bulmaktadır?  TÜİK'e vatandaşlarımıza özel yaşamla ilgili sorular sorma yetkisi hangi kanunla verilmiştir?

Cevap: TÜİK 5429 sayılı Türkiye İstatistik Kanunu hükümlerine göre faaliyet gösteren, bu Kanunda görev tanımları yapılmış, resmî istatistiklerin üretilmesinden ve koordinasyonundan sorumlu bir kamu kurumudur.

5429 sayılı Türkiye İstatistik Kanununun 7. maddesinde; Kurumun, görev alanına giren konularla ilgili sayım ve araştırmalarda, istatistik üretimi için gerekli gördüğü her türlü ortamdaki veri ve bilgiyi, tüm istatistiki birimlerden, Başkanlıkça belirlenen şekil, süre ve standartlarda doğrudan isteme yetkisine sahip olduğu hükme bağlanmıştır. Kurum, gerektiğinde verilen veri veya bilgilerin doğruluğunu araştırmaya, kontrol etmeye, ilgililerden ek bilgi ve belge istemeye de yetkilidir.

Anılan Kanunun 8. maddesinde ise istatistiki birimlerin, ülkenin ekonomi, sosyal, demografı, kültür, çevre, bilim, teknoloji ve ihtiyaç duyulan diğer alanlardaki resmi istatistikleri üretmek üzere, Anayasa'da belirlenen temel haklar ve ödevler çerçevesinde, kendilerinden istenen veri veya bilgileri, Kurumun belirleyeceği şekil, süre ve standartlarda eksiksiz ve doğru olarak ücretsiz vermekle yükümlü oldukları belirtilmiştir.

Aynı Kanunun "İdarî para cezaları" başlıklı 54. maddesinin ikinci fıkrasında da; Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı veya kurum ve kuruluşlar tarafından Resmî İstatistik Programı kapsamında istenen bilgileri, geçerli bir mazereti olmaksızın belirlenen şekil ve sürede vermeyen veya eksik veya hatalı verenler, bir kereye mahsus olmak üzere uyarılarak yedi gün içerisinde bilgileri vermeleri veya eksik ve hataları gidermelerinin istenileceği, bu uyarıya rağmen, bilgileri hiç vermeyen veya talep edildiği hâlde eksikleri gidermeyen ve hataları düzeltmeyen gerçek kişiler veya özel hukuk tüzel kişilerinin organ ve temsilcileri hakkında, fiilin;

Hane halkı veya bireylerle yapılan araştırmalarda işlenmesi durumunda beşyüz (2013 yılı için 923) Türk Lirası,

Hane halkı veya bireyler dışında kalan diğer istatistiki birimlerle (işyerleri, şirketler vb.) yapılan araştırmalarda işlenmesi durumunda bin beşyüz (2013 yılı için 2195) Türk Lirası,

Sayımlarda işlenmesi durumunda iki bin (2013 yılı için 3714) Türk Lirası, idarî para cezası uygulanacağı hükme bağlanmıştır.

Soru:  TÜİK'in Tüketici Fiyatları Endeksi belirleme çalışması kapsamında yaptığı ankette yer alan sorular hangi bilimsel yöntemlerle hazırlanmıştır?

Cevap: Tüketici Fiyatları Endeksi sepetinde kapsanan mal ve hizmetlerin ağırlıkları, sürekli yapılan hane halkı bütçe anketleri ile belirlenmektedir. Ankette hane halklarına, hangi mal ve hizmeti satın aldıkları ve ne kadar harcama yaptıkları sorulmaktadır. Bu harcama verileri alınırken Hane halkı Bütçe Anketi verilerine göre 1/1000 oranından daha fazla ağırlık alan tüm mal ve hizmetler endeks kapsamına alınmaktadır. Yapılan harcamaya göre sepette kapsanacak ürünlerin ağırlıkları hesaplanmaktadır. Dolayısıyla, sepette kapsanacak mal ve hizmetler ile bunların ağırlıkları bizzat hane halkları tarafından belirlenmektedir. 2013 yılı Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) hesaplamalarında 437 ürün, 1083 ürün çeşidi kapsanmakta olup, 27500 işyeri ve 4252 konuttan her ay yaklaşık 375 000 fiyat derlenmektedir.

Hanehalkı bütçe anketinde ise Ülkemizin yapısal özelliklerini de yansıtacak şekilde; AB İstatistik Ofısi'nin (EUROSTAT) hanehalkı bütçe anketinin metodolojisi konusunda önerilerinin yer aldığı; kıyaslanabilir ve harmonize edilebilir nitelikte verilerin üretilmesini hedefleyen rehber kitap (Household Budget Surveys in the EU: Methodology and Recommendations for Harmonisation), anket metodolojisinin belirlenmesinde esas alınmaktadır:

Soru: 2013 yılında başlattığı belirtilen anket çalışması için seçilen kişilerin sayısı nedir?

Cevap: Yukarıda da belirtildiği gibi hane halkı bütçe anketinin uygulaması 2013 yılında başlamamıştır. Anket, Türkiye genelini kapsayacak şekilde ilk kez 1987 yılında uygulanmış olup 2002 yılından itibaren ise her yıl düzenli olarak yürütülmektedir. Hane halkı bütçe anketinin örneklem birimi kişi değil hane halkıdır. 2013 anketinin toplam örneklem sayısı 13 248 hane halkıdır.

Soru: TÜİK tarafından 2013 yılında para cezası uygulanan vatandaşlarımızın sayısı nedir?

Cevap: TÜİK'in yürüttüğü araştırmalarda 2 Ocak 2013-2 Aralık 2013 tarihleri arasında idari para cezası uygulanan tüzel kişi sayısı 62, gerçek kişi sayısı ise 32'dir

Soru: Vatandaşlarımızın uygulanan hukuksuz para cezaları iptal edilecek midir?

Cevap: TÜİK tarafından araştırmalara cevap vermeyen hane ve işyerlerine uygulanan idari para cezalarının hukuka uygunluk denetimi mahkemelerce yapılmaktadır. Bu kapsamda Kurum tarafından verilen idari para cezalarına karşı 5326 sayılı Kabahatler Kanunu'nun 27 nci maddesine göre tebliğ tarihinden itibaren (15) gün içerisinde Sulh Ceza Mahkemelerinde itiraz yolu açık bulunmaktadır.

Soru: Bu kişilerden kaç tanesi gazeteci, televizyon-radyo çalışanı, tiyatro, sinema ve müzik sanatçısıdır?

Cevap: Gerçek veya tüzel kişilerin idari kayıtlardan alınan bilgileri dışındaki tanınırlığı kendileri tarafından verilen bilgilerden temin edilmektedir. Bu nedenle anketi reddeden ve idari para cezası uygulanan gerçek kişi veya tüzel kişiliklerin tanınırlıkları bilinmediği için meslek ayrımı yapılamamaktadır.

Soru: İktidarınız TÜİK anketleri bahanesiyle gazetecilere ve sanatçılara karşı yeni bir gözdağı verme, fişleme operasyonu mu düzenlemektedir?

Cevap: Tüm dünyadaki ulusal istatistik ofislerinde olduğu gibi, TÜİK tarafından da olasılıklı örnekleme tekniklerine göre belirlenen hane halklarıyla anket çalışmaları yürütülmektedir. Hane halkı bütçe anketinin örneklem birimi hane halkıdır. Örnek haneler, tabakalı iki aşamalı küme örneklemesi yöntemi kullanılarak seçilmektedir. İlk aşama örnekleme birimi olan blokların seçiminde kullanılan örnekleme çerçevesi, Ulusal Adres Veri Tabanı (UAVT)'dır. UAVT kullanılarak öncelikle Türkiye genelinde her biri 100 hane içeren bloklar oluşturulmaktadır. Oluşturulan bu bloklardan araştırma tasarımına ve ölçülmek istenilen değişkene bağlı olarak hesaplanan örnek blok sayısı kadar blok tesadüfi olarak seçilmektedir. İkinci aşamada ise her bloktan örnek hane halkları sistematik olarak seçilmektedir. Dolayısıyla örnek hane halklarının belirlenmesinde kişilerin mesleği vb. bilgileri kullanılmamaktadır. Hane halkı bütçe anketinden elde edilen tahminler de kişisel değil hanehalkı odaklı olarak hesaplanmaktadır.

Bu kapsamda 2013 yılı boyunca Türkiye genelinde her ay değişen 1104, yıl boyunca toplam 13248 hane halkı, "örnek hane halkı" olarak belirlenmiş ve anket uygulanmıştır.