Gana'nın başkenti Akra'daki Kaneshie pazarındayız. Sıcaklık gölgede 30 derece. Yüksek nem oranı nedeniyle satıcıların alnından boncuk boncuk ter süzülüyor. Dondurulmuş ithal etler açık tezgâhlarda sergileniyor. Gerekli soğutma sisteminin bulunmaması nedeniyle çözülen etler ciddi bir sağlık tehdidi.
Ancak buna rağmen her yıl Brezilya, ABD ve Avrupa'dan Gana’ya bu ülkelerde satılmayan parçalardan oluşan yaklaşık 165 bin ton ucuz et ihraç ediyor. Gana Kümes Hayvanları Üreticileri Birliği Genel Sekreteri Quame Kokroh, Gana'da ithal ucuz etin, yerel et üretimini bitirme noktasına getirdiğini vurguluyor.
Kokroh, "İstatistiklere bakıldığında yaşanan durumun boyutlarını görmek mümkün. 80'li yıllar ve 90'ların başında Gana kümes hayvanları eti ihtiyacının yüzde 80’ini yerel üretimden sağlıyordu. Ucuz ithal etler piyasaya girdiğinden beri her şey tersine döndü ve yerel üretim yüzde 10'a geriledi. Politik bir değişim yaşanmazsa bu yüzde 10'u da kaybetmekten korkuyoruz" diyor.
Sakatat, kanat, boyun...
Kendi pazarında tüketilmeyen fazla etleri Afrika’ya satan ülkelerden biri de Almanya. İstatistiklere göre Almanlar yılda ortalama 19 kilogram kümes hayvanı eti tüketiyor. Daha sağlıklı ve az yağlı olduğu için en çok ilgi gören ise göğüs eti. Almanya’da yurtiçi tüketimden yüzde 25 daha fazla üretim yapılıyor. İhtiyaç fazlası olan; sakatat, kanat ve boyun gibi istenmeyen parçalardan oluşan etler ise Afrika ülkelerine ucuza satılıyor.
Almanya’nın Afrika ülkelerine yaptığı kümes hayvanı eti ihracatı 2011 - 2012 yılları arasında yüzde 120’lik artışla 42 milyon kilograma ulaştı. Avrupa İstatistik Kurumu'nun verilerine göre bu kıtanın tümüne yapılan ihracatın yüzde 10’una denk geliyor. İhracatın kalan kısmı ise Brezilya, ABD ve Hollanda’dan sağlanıyor.
"Dünya İçin Ekmek - (Brot für die Welt)" adlı Alman yardım örgütünden Francisco Mari, Afrika’ya yapılan ilk ihracatlarda kümes hayvanı etlerinin sadece birkaç cente satıldığını, ancak daha sonra fiyatların yavaş yavaş yükseltildiğini söylüyor. Buna rağmen yerel üreticiler hala ithal ucuz etlerle baş edebilmekten çok uzak. Ganalı tüketiciler dondurulmuş ithal kümes hayvanı etlerini hâlihazırda yaklaşık 2 euroya satın alabilirken, yerel etlerin fiyatı ise bunun iki katı.
'Sübvansiyonları durdurulması yetmeyecektir'
AB Komisyonu'nun tarımdan sorumlu üyesi Dacian Ciolos ucuz gıda ihracatına verilen sübvansiyonları tamamen durdurmak istiyor. Ancak uzmanlara göre bu bile Afrika’daki yerel üreticilerin önünün açılmasına yetmeyecek. Zira aslında bu sübvansiyonlar Afrika’ya ihracatta 2008 yılından bu yana zaten kullanılmıyor. AB’nin Afrika’ya bu kadar ucuza et ihraç edebilmesinin en önemli nedeni endüsriyel hayvancılık yapılması ve yüksek fiyata satılan parçalarla üretim masraflarının zaten karşılanıyor olması.
Gana’daki hükümet 2003 yılında ucuz gıda ürünlerine yönelik gümrük vergilerini arttırmak istiyordu. Ancak hükümet kısa süre sonra bu kanundan vazgeçti. Gana Kümes Hayvanları Üreticileri Birliği’nden Quame Kokroh bunun ardında uluslararası toplumdan gelen baskının yattığını belirtiyor. Dünya İçin Ekmek örgütünden Francisco Mari de aynı görüşte.
Francisco Mari "Dünya Bankası'ndan borcunu ödemek üzere kredi alabilmek için ucuz gıda ihracatına yüksek gümrük vergisi getiren kanundan vazgeçmek zorunda kaldı. Aksi halde devletin maddi zararı daha büyük olacaktı" şeklinde konuşuyor.
Halen Yüksek Mahkeme’de görüşülen kanunla ilgili henüz bir karar çıkmış değil. Hükümet yerel üreticilerin tümüyle kaybolmaması için şimdilik sübvansiyonlar ve mini kredilerle yerel et üretimini desteklemeye çalışıyor.
'Petrol zengini ülkeler daha avantajlı'
Mari, Nijerya gibi Avrupa’ya petrol ihraç eden ülkelerin ise ithal ucuz etle mücadelede daha avantajlı olduğunu kaydediyor. Zira petrol ithal etmek zorunda olan Avrupa ülkelerine daha kolay karşı koyabiliyorlar. Kamerun, Fildişi Sahili ve Senegal gibi ülkeler uzun süredir Avrupa’dan gelen ucuz gıdalara karşı direniyor.
Senegal Devlet Tarım Merkezi müdürü Makhtar Diouf "Sadece Dünya Ticaret Örgütü’ne üyeyiz diye bu eti satıp, kuş gribi olup, kendi yerel ticaretimizi bitiremeyiz. Bu alanda 30 binden fazla kişi çalışıyor. Sınırlar açılıp tüm bu etin ülkeye girmesi sağlanırsa, bütün sektör çöker ve bu insanlar işlerinden olur" açıklamasını yapıyor.
Senegal, 2005 yılından bu yana kümes hayvanı eti ithalatını tümüyle durdurmuş durumda. Bu hamleyle birlikte yerel üretimde büyük bir sıçrama yaşandı ve binlerce kişiye de iş imkânı sağlandı. Ülkede üretimin artması ile birlikte komşu Mali ve Gine gibi ülkelere de yıllık 150 milyon euroluk et ihracatı yapılıyor.
Diouf, Senegal hükümetinin yurtdışından kümes hayvanı eti ithalatı yasağının 2020 yılına kadar yürürlükte olacağını kaydediyor.
