Türkiye'nin Almanya'dan sonra en fazla ihracat yaptığı ülke olan Irak'ta yaşanan iç karışıklık, bölgeye geçen yıl 12 milyar dolarlık ihracat yapan Türk şirketleri endişelendiriyor. Türkiye'nin ihracatında merkez nokta çatışmaların uzağındaki Erbil olsa da, çatışmaların Kürt bölgesine sıçrama ihtimali nedeniyle ülkenin orta ve güney bölgelerinden yeni sipariş alınamıyor. Irak ile ticaret yapan işadamları, IŞİD krizinin uzaması halinde 8 milyar dolarlık ihracat gelirinin kesileceğini belirtiyor.
Ülkenin en büyük ikinci kenti konumundaki Musul ve çevresinin Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) tarafından ele geçirilmesi, dünyanın önemli petrol tedarikçilerinden biri olan Irak'ta ticari hayata darbe vurdu. Irak'ın en büyük dış ticaret partnerlerinin başında gelen Türkiye ise bu krizden en çok etkilenecek ülkelerin başında geliyor.
Almanya'dan sonra ikinci
Ekonomi Bakanlığı verilerine göre, Türkiye'nin Almanya'dan sonra en fazla ihracat yaptığı ikinci ülke olan Irak'a 2013'te 11 milyar 949 milyon dolar ihracat yapıldı. Bölgeye başta hububat, demir-çelik, elektronik alet, makine ve bitkisel yağ olmak üzere her kalemde mal ihraç ediliyor. Türk TIR'ları Irak'a yılda yaklaşık 700 bin sefer gerçekleştiriyor. Özellikle özerk Kürt Bölgesel Yönetimi ile Türkiye arasındaki ticaret yoğunluğu dikkat çekiyor. Öyle ki, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı verilerine göre, Türkiye'nin Ortadoğu'ya açılan en büyük sınır kapısı olan Irak sınırındaki Habur Sınır Kapısı, dünyanın en işlek sınır kapısı olarak bilinen ABD-Meksika sınırındaki El Pas-Juarez Sınır Kapısı'nın yıllık geçiş ortalamasını yakalamış durumda. Kürt Bölgesel Yönetimi'nin başkenti olan Erbil ise yalnızca Türk işadamlarından değil enerjiden inşaata kadar tüm sektörlerde faaliyet gösteren uluslararası yatırımcılardan “Ortadoğu'nun Dubai'si” olarak anılacak kadar ilgi görüyor.
Musul ile ticaret durdu
Türkiye'den Irak'a ihracatın yüzde 60'ı Kürt Bölgesel Yönetimi'ne yapılıyor. Uluslararası Nakliyeciler Derneği'nin (UND) verilerine göre, geriye kalan yüzde 40'lık bölüm ise Irak'ın orta ve güney bölgelerine gönderiliyor. ABD'nin Irak işgali sonrasında bölgede 83 Türk TIR şoförünün öldürülmesi nedeniyle, Türk taşıma firmaları Irak'ın orta ve güney bölgelerine sefer yapmıyor. Bunun yerine Türk TIR'ları taşıdıkları malları, Kürt bölgesindeki Duhok ve Zaho'daki lojistik merkezlerine indiriyor. Iraklı ve Kürt taşımacılar da bu malları lojistik merkezlerden alıp ülkenin orta ve güney bölgelerine, yani Bağdat ve Basra'ya taşıyor. Şimdi IŞİD'in Musul ve çevresinde kontrolü ele geçirmesiyle bu taşımalar durmuş durumda.
'Yatırımlar olumsuz etkilenecek'
Deutsche Welle'ye konuşan Diyarbakır Sanayici ve İşadamları Derneği (DİSİAD) Başkanı Burç Baysal, Irak'ın hızla bir iç savaşa sürüklendiğini ve bu durumun ülkede derin bir siyasal ve ekonomik krize dönüşmesinden endişe ettiklerini dile getiriyor. Şu an için Kürt Bölgesel Yönetimi içinde bir sorun olmasa bile yaşanan çatışma ve gerilimin kendi bölgelerine de yansıyacağını ifade eden Baysal, “Diyarbakır olarak biz Irak'a ilk 3 ayda geçen yıla göre yüzde 58 artışla 230 milyon dolarlık mal sattık. Ama bundan sonra ne olacağı meçhul. 500 bin insan IŞİD'den kaçıp Kürt bölgesine sığınıyor. Bu durum elbette yeni yatırımları ve iş anlaşmalarını olumsuz etkileyecektir” diyor.
Türk-Irak İş Konseyi Başkanı Ercüment Aksoy ise IŞİD'in Irak'ta etkisiz hale getirilmemesinin Türkiye'ye maliyetinin sanılandan çok daha fazla olacağı görüşünde. Kürt özerk bölgesinden Irak'ın geneline dağılan malın miktarının tespit edilemeyeceğini öne süren Aksoy, “Bizim hesaplamalarımıza göre, Irak'ın ortası ve güneyi ile irtibat kesilirse 12 milyar dolarlık ihracatımızın 8 milyar dolarını kaybedebiliriz” diye konuşuyor.
“Hedefimizden kopmayız”
Öte yandan iş dünyasında IŞİD tehlikesinin “geçici” olduğunu düşünenler de var. Gaziantep Ticaret Odası Başkanı Eyüp Bartık, bölgedeki jeopolitik gerginliklerin ekonomiyi olumsuz etkileyeceği yönünde bir endişeye kapılmanın “yersiz” olduğunu söylüyor. Irak'ın Türkiye için de Gaziantep için de önemli bir pazar olduğunu vurgulayan Bartık, şunları söylüyor:
“Ancak Irak'a yaptığımız ihracatın yüzde 60'ından fazlasını Irak Kürt Bölgesel Yönetiminin var olduğu Kuzey Irak'a yani güvenli bölgeye gerçekleştiriyoruz. Öte yandan Türkiye firmalarının yatırımları da yoğunluklu olarak Zaho, Erbil, Dohuk, Süleymaniye gibi güvenli Kürt bölgelerinde bulunmakta. Dolayısıyla ihracatın herhangi bir tehlikeyle karşı karşıya olduğunu düşünmüyorum. İvmede küçük bir azalma olsa dahi ihracat hedeflerimizi etkilemeyecektir.”
