İran’ın nükleer programı konusunda aralıklarla 13 yıldır süren müzakerelerde iki hafta once başlatılan Viyana süreci başarıyla sonuçlandı. İran ile BM Güvenlik Konseyi’nin daimi üyeleri ABD, Rusya, Çin, İngiltere, Fransa ve Almanya’dan oluşan 5+1 grubu, anlaşma üzerinde uzlaşmaya vardı.
AB Konsey Başkanı Donald Tusk, anlaşmanın tüm noktalarıyla hayata geçirilebilmesi durumunda bunun AB-İran ilişkilerinde bir dönüm noktası olacağını söyledi. Tusk Brüksel’de yaptığı açıklamada, anlaşma metninin çok net ve kesin çizgiler taşıdığını, uzlaşmanın AB ile İran arasında yeni işbirliği alanlarının yolunu açabileceğini kaydetti.
“Dualarımız kabul oldu”
İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ise salı günü devlet televizyonundan canlı yayınlanan konuşmasında „Allah halkımızın dualarını kabul etti“ dedi. Pek çok İranlının mübarek Ramazan ayında müzakere heyeti için dua ettiğini söyleyen Ruhani, İsrail’in anlaşmayı engellemek için gösterdiği tüm çabanın boşa çıktığını kaydetti.
ABD Başkanı Barack Obama da televizyondan canlı yayınlanan konuşmasında İran ile varılan uzlaşmanın Ortadoğu’da nükleer silahların yayılmasını engelleyeceğini ve bu anlaşma yoluyla İran’ın nükleer silah üretmemesinin güvence altına alınacağını kaydetti. Obama, İran ile anlaşmaya karşı çıkan, özellikle de Cumhuriyetçi Kongre üyelerine mesaj vererek, “Bu anlaşmayı kabul etmemek sorumsuzluk olur“ dedi. ABD Başkanı, anlaşmanın yürürlüğe girmesini engellemeye yönelik Amerikan Kongresi’nden gelebilecek her tür yasayı veto edeceğini de söyledi. Obama, Amerikan halkı ve milletvekillerinin bu uzlaşmanın alternatifini göz önünde bulundurmak zorunda olduklarını kaydetti.
Obama’nın televizyon konuşması İran’da da canlı yayınlandı. Böylece bir ABD Başkanının konuşması 1979 İslam Devriminden sonra ikinci kez doğrudan yayınlanmış oldu. İlk olarak bu yıl 2 Nisan'da nükleer müzakerelerde çerçeve anlaşmaya varılmasının ardından yine Obama’nın konuşması yayınlanmıştı. İki üke arasında diplomatik ilişkiler 1980 yılında sona erdirilmiş, Hasan Ruhani'nin 2013'te cumhurbaşkanlığı görevine gelmesinin ardından ilişkilerde yumuşama gözlemlenmeye başlamıştı.
İsrail endişeli
Viyana’da varışan uzlaşma, anlaşmanın taraflarınca olumlu değerlendirilirken, en ateşli muhalifi olan İsrail’de endişe hakim. İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu Batılı ülkeleri ‘ne pahasına olursa olsun anlaşmaya varma heveslisi olmakla‘ suçladı. İsrail'deki Haaretz gazetesi, İsrail’e resmi olarak anlaşmanın bir kopyasının ulaştığını, ve uzmanların metni incelemeye başladığını bildirdi.
New York merkezli Dünya Yahudi Kongresi (WJC) de uzlaşmanın ardından İran’ın niyetleri konusunda büyük şüphe duyduğunu açıkladı. WJC Başkanı Ronald Lauder, “Bu anlaşma henüz sadece bir parça kağıttan ibarettir. Hukuki bağlayıcılığı yoktur ve İran’ın bu anlaşmayı yürürlüğe sokacağına güvenmek için bir neden de yoktur. İran geçmişte de dünyayı defalarca aldattı“ diye konuştu. İsrail dışındaki Yahudilerin siyasi temsil kuruluşu olan WJC, uluslararası topluluğun İran’ın anlaşmanın gereklerini yerine getirmemesi durumunda yaptırımları her an yeniden devreye sokmaya hazırlıklı olması gerektiği görüşünde.
Vatikan da anlaşmaya varılmasını memnuniyetle karşıladığını açıkladı. Vatikan sözcüsü Federico Lombardi, bunun önemli bir sonuç olduğunu ve Vatikan tarafından çok olumlu değerlendirildiğini kaydetti. Vatikan tüm tarafları, anlaşmanın meyvelerini vermesi için çabalarını sürdürmeye çağırdı.
