Irak, hava harekatını nasıl değerlendiriyor?

Yrd. Doç. Dr. Serhat Erkmen
(ORSAM Ortadoğu Danışmanı, Ahi Evran Üniversitesi U.İ.B. Başkanı)

Türkiye’nin son dönemde artan terör eylemleri neticesinde Irak topraklarında bulunan PKK terör örgütü kamplarına karşı yürüttüğü hava harekâtı konunun muhatabı olan Irak’ta kısmi bir etki yaratmaktadır. Gelişmelerin tüm Irak tarafından yakından izlendiğini söylemek güçtür. Konu, daha çok Kürt Bölgesel Yönetimi’nin (KBY) gündemini meşgul etmekte, Irak merkezi hükümeti olaylara göreli olarak mesafeli yaklaşmaktadır. Bununla birlikte, özellikle Irak medyasında olayların genellikle tek bir bakış açısıyla ve çarpıtılarak aktarıldığı görülmektedir. Bu nedenle, tespit edilebildiği kadarıyla konunun Irak genelindeki yansımalarının üzerinde durulacak olmakla birlikte, bu yazı KBY üzerinde yoğunlaşacaktır.  

Operasyonların başlamasından sonra ilk zamanlarda ne Irak yetkililerinden ne de KBY yetkililerinden konuya ilişkin net bir açıklama ya da tavır gelmemiştir. Yapılan açıklamalar genellikle düşük profilli olmuştur. Ancak, ilerleyen günlerde haberlerin sıklaştığı, demeç veren yetkili sayısının arttığı ve söylemin sertleştiği gözlemlenmektedir. 

Türkiye’nin gerçekleştirdiği hava harekâtına yönelik tepkiler iki ayrı kategoride ele alınabilir. Birinci kategori siyasiler ve üst düzey yetkililerin yaptıkları açıklamalar, ikinci kategori ise bu açıklamaların basında ele alınış ve yansıtılış biçimidir. Türkiye’nin terörle mücadelesi çerçevesinde gerçekleştirdiği hava harekâtına KBY tarafından en üst düzeyde verilen tepki KBY Başkanı Mesut Barzani’den gelmiştir. Mesut Barzani, 22 Ağustos günü yayınlamış olduğu bildiride Türkiye’nin yürüttüğü hava operasyonlarının sivilleri hedef aldığını ve bunun meşru olmadığını ileri sürmüş ve Türkiye’den bu operasyonları tekrarlamamasını istemiştir.[1] KBH’nin resmi haber ajansı olarak kabul edilebilecek olan AK News’in web sayfasında ise 20 Ağustos günü KBH’nin yapmış olduğu açıklamaya yer verilmiştir. Açıklamada KBH’nin tavrı belirtilirken belki de en ilginç nokta ne Irak topraklarını terörist saldırıları için bir üs olarak kullanan PKK ve PEJAK’ın ne de sınır ötesi harekat gerçekleştiren Türkiye ve İran’ın adının geçmemesidir. PKK ve PEJAK’ın eylemleri eleştirilirken “Kürt silahlı gruplar” ifadesi kullanılmış, bunlara KBY bölgesini komşulara saldırı düzenlenmek için kullanılmamaları çağrısında bulunulmuştur. Ayrıca, KBY’nin “hassas durumu”nun dikkate alınması gerektiği ve çünkü saldırıların “…Kürt Bölgesi halkının yüksek çıkarlarına ve yeniden inşa sürecine aykırı” olduğu belirtilmiştir. Son olarak, “…sorunların çözülmesi için silahların kullanılmasının ve şiddetin artık bir seçenek olmadığı, çözüme karşılıklı anlayış ve diyalog yoluyla ulaşılabileceği…” ifade edilmiştir.  Bu ifadeler, KBY’nin PKK’yı şiddetli bir biçimde ve açıkça eleştirmekten kaçındığını, bu nedenle ismini kullanmadığını gösterirken diğer yandan PKK ve PEJAK’ın eylemlerinden duyduğu rahatsızlığı da sergilemektedir. KBY’nin bildirisinde İran ve Türkiye’nin adı verilmeden “…Kürt topraklarına hiçbir koşulda geçilmemesi, çünkü bunun bölge ulusların karşılıklı çıkar ve dostlukları üzerinde olumsuz etkide bulunduğu…” da belirtilmiştir.[2] Tüm bunlar, KBY’de hükümeti oluşturan ana partilerin (KDP ve KYB) bölgede tansiyonun yükselmesinden rahatsız olduğunu, ancak kendisi açısından hem PKK ile hem de Türkiye ve İran ile ilişkileri hassas bir dengede yürütmek için temkinli bir politika izlediğini göstermektedir. 

KBY Başkanı Mesut Barzani’nin açıklamasının yanı sıra, KBY Parlamento Başkanı Kemal Kerküki, KBH Sözcüsü ve Kültür Bakanı Kava Mahmut ve çeşitli Iraklı Kürt milletvekillerinin konuya ilişkin demeçler verdiği görülmektedir. Kerküki açıklamalarında Türkiye’yi operasyonları sona erdirmeye çağırmış ve diğer bazı yetkililer gibi hem KBH’yi hem de Bağdat’taki merkezi hükümeti Türkiye’ye karşı tavır almaya çağırmıştır.[3] Ancak, Kuzey Irak’taki yerel medyanın konuyu ele alışında son derece ilginç bir olgu göze çarpmaktadır. KBY’deki medyada haberlerin başlığı ve verilişi ile konuya ilişkin KBY yetkililerin açıklamalarının tonları arasında ciddi bir farklılık olduğu görülmektedir.[4] Bunun en ilginç örneklerinden birisi, KBH Peşmerge Bakanı Cabbar Yaver’in açıklamalarıdır. Yaver’in açıklaması bir kaynakta peşmergelerin hiçbir çatışmaya karışmayacağı şeklinde geçerken diğer bir kaynakta meşru müdafaa hakkının kullanılacağına dönüşmektedir.[5] 

Bu durum, ya Kuzey Irak’taki medya kanalları üzerinde PKK’nın (özellikle Türkçe yayınları üzerinde) etkili olduğunu ya da KBY’nin Türkiye’deki Kürtlere yönelik bir propaganda yaptığını düşündürmektedir. PKK’nın Türkiye’nin yürüttüğü hava operasyonları hakkında yürüttüğü kampanya bununla sınırlı değildir. Son iki gündür, Türkiye’nin hava harekâtı sırasında bir sivil aracın hedef alındığı ve bu araçta 2’si kadın ve 3’ü çocuk olmak üzere 7 kişinin öldüğü propagandası yapılmakta ve bu haber Irak basınında yer bulmaktadır. Olaya ilişkin fotoğraflar yayınlanamazken, haber görgü tanıkları olduğu iddia edilen kişilere dayandırılmıştır. Haber bu haliyle Irak Arap basını ve uluslararası kaynaklara yansıtılmıştır. Konuyla ilgilenen Arap basını gelişmeleri Türkiye’deki açıklamaları dikkate almaksızın yönlendirilmiş bilgiyle Irak halkına anlatmakta ve hava harekatına ilişkin eleştirileri KBY’deki medya kuruluşlarından aldığı şekliyle iletmektedir.[6] Konunun Irak üzerinden Batı basınına yansıması şekli de “Türkiye’nin sivilleri vurduğu” şeklinde olmaktadır. Örneğin, AP ve NYT; El Cezire, Fırat Haber Ajansı ve Kaladize Belediye Başkanı’na dayanarak verdiği haberle sivillerin öldürüldüğünü gündeme taşımaktadırlar.[7] 

KBY’deki tüm partilerin gelişmelere aynı şekilde yaklaştığı söylenemez. Örneğin Kürdistan İslami Birliği (KİB) konuya ilişkin gelişmeleri kendi web sitesinde başka kaynaklardan aktardığı haberlerle verirken, KDP ve KYB’den sonra bölgenin en güçlü siyasi hareketi olan Gorran’ın söylemi son derece serttir.  Gorran, sadece Türkiye’yi değil aynı zamanda operasyonlara karşılık vermediği için KBH’yi de suçlamaktadır. [8] 

Yazının başında belirtildiği gibi, Türkiye’nin hava harekatı Irak’ın da gündemine taşınmaya çalışılmıştır. Kürt Bloğu Koalisyonu milletvekillerinden Şıvan Taha Irak Parlamentosu’nda olayları araştırma komisyonu kurulmasını istemiştir. Irak parlamentosunda ise Meclis Güvenlik Komitesi 21 ağustos tarihinde Türkiye’nin sınır ötesi operasyonuyla ilgili olarak özel bir komite kurulmasını talep etmiştir. Bu komite’nin başkanı ve aynı zamanda başbakan Nuri Maliki’nin liderliğini yaptığı Hukuk Devleti Koalisyonu’nun (HDK)  önde gelen isimlerinden olan Hasan Suneyd ise iddia edilen sivil kayıplarla ilgili olarak bir araştırma komisyonu kurulmasını desteklemiştir.[9] 

Ancak, her ne kadar Kürt milletvekilleri Irak parlamentosunda konuyu gündeme taşıma isteseler de ABD’nin çekilmesi, güvenlik bakanlıklarının dağıtılması ve kendi güvenlik sorunlarının çözülmesi ile meşgul olan Irak parlamentosunun gündeminde konu çok fazla yer bulmamaktadır. Irak hükümetinin bu tavrına en önemli örneklerden birisi Irak Savunma Bakanlığı sözcüsü Tümgeneral Muhammet El Askeri’nin Irak hükümetinin Türkiye’nin hava operasyonuna karşı askeri adımlar atmak niyetinde olmadığını, sorunun diplomatik kanallarla çözüleceğini söylemesidir. Aynı şekilde HDK milletvekillerinden Ali Şillah da sorunun Dışişleri Bakanlığı tarafından çözülmesini istemiştir. 

Özetle, Türkiye’nin PKK terör örgütüne karşı yürüttüğü hava operasyonu Kuzey Irak’ta belirsiz bir atmosfer yaratmaktadır. Bir yandan, PKK’nın eylemlerinden rahatsız olan KBH diğer yandan büyük ölçüde kontrolündeki yerel medyanın yarattığı gerginleştirici atmosfer nedeniyle bölge halkının artan tepkilerine duyarı olmaya çalışmaktadır. 

Kaynaklar

[1] “President Barzani Condemns Killing of Kurdish Civilians by Turkish Warplanes,” http://www.krp.org/english/articledisplay.aspx?gid=1&id=25041, 23 Ağustos 2011. 

[2] Sarbaz Salih, “KRG Urges Kurdish Armed Groups Not To Use Kurdistan To Attack Neighbours,” AKNews, 20 Ağustos 2011. http://m.aknews.com/en/aknews/4/258043 

[3] Fryad Mohammed, “Kurdistan Speaker Condemns Turkish Air Raids,” AKNews, 22 Ağustos 2011, http://www.aknews.com/en/aknews/4/258428/ 

[4] Barzani Türkiye’yi Şiddetle Kınadı,” Peyamner, 22 Ağustos 2011, http://www.peyamner.com/details.aspx?l=6&id=245387; “Türkiye Çocukları Ve Kadınları Öldürüyor,”Peyamner, 21 Ağustos 2011.  http://www.peyamner.com/details.aspx?l=6&id=245260 ; “Yawer, Meşru Müdafaa Hakkımızı Kullanırız,”Peyamner, 19 Ağustos 2011, http://www.peyamner.com/details.aspx?l=6&id=245009; “ Türkiye’nin Yaptığı, Müdahale ve Saygısızlıktır,” Peyamner, 19 Ağustos 2011, http://www.peyamner.com/details.aspx?l=6&c=100&id=245007 ; “Türkiye’nin Bombaladığı Kamp Değil Gariban Köylünün Evi,” Peyamner,18 Ağustos 2011, http://www.peyamner.com/details.aspx?l=6&id=244954

[5] “Iraqi Kurdish Peshmerga Forces Won’t Interfere in Conflict With Iran nor Turkey,” 22 Ağustos 2011, http://www.ekurd.net/mismas/arti

cles/misc2011/8/state5358.htm; Yawer, Meşru Müdafaa Hakkımızı Kullanırız,”Peyamner, 19 Ağustos 2011

[6] “Kurdish Parliament Criticizes Us For Not Protecting Iraq From Iran, Turkey,” Sumaria, 23 Ağustos 2011, http://www.alsumaria.tv/en/Iraq-

News/1-67835-Kurdistan-Parliament-criticiz

es-US-for-not-protecting-Iraq-borders.html. “Demonstration Denouncing Turkish Bombing,” Aswat Al Iraq, 22 Ağustos 2011, http://en.aswataliraq.info/Default.asp

x?page=article_page&c=slideshow&id=144434. “Iraq’s Kurdish NGOs demand World Community to Act to Stop Turkish Attacks,” Aswat al-Iraq, 22 Ağustos 2011, http://en.aswataliraq.info/Default

1.aspx?page=article_page&id=144423&l=1; “7 killed by Turkish misilse,” Aswat Al Iraq, 21 Ağustos 2011, http://en.aswataliraq.info/Default.aspx?page=article_page&c=slideshow&id=144413; “Turkish forces renew attacks on Iraqi Kurdistan’s villages, PKK reports,” Aswat Al Iraq, 21 Ağustos 2011, http://en.aswataliraq.info/Default.aspx?page=article_page&c=slideshow&id=144410

[7] Suzan Fraser, “7 Reported Killed in Turkish Air Raids, AP, 22 Ağustos 2011,  http://www.google.com/hostednews/ap/a

rticle/ALeqM5j_n2be79xIF_4oYcZaJJ27jYaurw?docId=9bf09b266e4e450bbeaf22ca3ba7d316; Michael S. Schmidt ve Omar Al-Jawoshy, “Airstrike Kills 7 in Northern Iraq” New York Times, 22 Ağustos 2011,http://www.nytimes.com/2011/0

8/22/world/middleeast/22iraq.html ; “Iraqi Civilians Reportedly Killed in Turkey Air Strike” Al Jazeera, 22 Ağustos 2011 http://english.aljazeera.net/news/eu

rope/2011/08/20118237480379962.html

[8] “Kurdish Opposition Charges Kurdistan Govt With Negligence Towards Iranian, Turkish attacks ,” 21.8.2011, http://ekurd.net/mismas/articles/misc2011/8/state5353.htm

[9] Haider Ibrahim, “Investigation into Turkish Shelling Futile Says KBC Deputy,” AK News, 22 Ağustos 2011, http://aknews.com/en/aknews/4/258308/