İnsan Hakları Derneği (İHD) İstanbul Şubesi, "Marmara Bölgesi Hapishanelerinde Yaşanan Hak İhlalleri" raporunu açıkladı. Toplam bin 644 ihlalin bildirildiği raporda son üç ayda en yoğun yaşanan sorunların başında çıplak arama geldiği ifade edildi.
Temmuz, Ağustos ve Eylül 2021 tarihlerini kapsayan raporda, Covid-19 döneminde hapishanedeki "şartların ağırlaştığı" kaydedildi. İHD, konuyla ilgili açıklamasında, "Bu üç ay boyunca; mahpuslara yönelik fiziki saldırılar, tehdit, darp, çıplak arama, baskın hücre aramaları yoluyla işkence ve kötü muamele, sağlık ve tedavi hakkı alanındaki ihlaller, keyfi yasak ve uygulamalar devam etmiştir" dedi.
İhlallerin dağılımı
Raporda Temmuz ayında 453, Ağustos ayında 471, Eylül ayında 620 olmak üzere bin 644 ihlal tespit edildiği aktarıldı.
İhlallerin dağılımı şu şekilde veriliyor: Sağlık hakkı ihlali, 239; Kötü muamele, darp, işkence 334; iletişim hakkı ihlalleri 491; Açlık Grevi ile ilgili ihlaller 56; Covid + vakalar ve bulaşa karşı yetersiz önlem bildirimleri 219; Yeterli ve Sağlıklı Beslenme ve Temiz Suya Erişim Hakkı İhlali, öz bakım ihtiyaçlarının karşılanmaması 223; S Tipi Cezaevleri ile ilgili İhlaller 40; İnfazda Eşitlik ilkesi ihlalleri, 42.
Açıklamada basın taraması yoluyla erişilen 117 ihlalle toplam sayının bin 761'e çıktığı kaydedildi.
"En yoğun yaşanan sorunlardan biri çıplak arama"
Raporda, çıplak arama ve ağız içi aramasının "son 3 ayın önemli sorunları arasında bulunduğu" belirtiliyor.
Kötü muamele, darp ve işkence bölümü altında 20 çıplak aramanın bildirildiğine dikkat çekilen raporda "Bu dönemde en yoğun yaşanan sorunlardan biri de çıplak arama uygulaması ve arama sırasında mahpusun ağzının içine bakılmak istenmesi olmuştur. Çıplak aramayı kabul etmeyen mahpuslara işkence edilerek, giysileri parçalanarak zorla çıkarılmış, ayrıca mahpuslara görevli memura direnmekten davalar açılmış, mahpusun yaptığı şikayetlere ise kovuşturmaya yer yoktur cevabı verilmiştir" deniliyor.
"Kız kardeşim 30 erkek gardiyanın saldırısına maruz kaldı"
Raporda çıplak aramayla ilgili örnekler veriliyor. İHD'ye 02.07.2021 tarihinde e-mail yoluyla başvuruda bulunan E. K.'nin ifadesi şu şekilde aktarılıyor:
"Ağrı/Patnos L Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda tutuklu bulunan kız kardeşim M. K. ile yapmış olduğumuz son telefon görüşmesinde İstinaf mahkemesinin açmış olduğu mahkeme günü, bir grup erkek gardiyanın (30 kişilik) fiziksel saldırısına maruz kaldıklarını, almış olduğu darbeler ve geçirmiş olduğu şuur kaybı nedeniyle hastaneye kaldırıldığını, hastanede savcının kendisiyle görüşmesinin engellendiğini, darp raporlarında da belirtilen vücudunun genel hatlarındaki kırık-kesik-kanama-morluk vb bulgular nedeniyle durumunun iyi olmadığını aktardı. Yaşanan bu hukuk dışı tahammülü aşan elim vukuatın üzerinde durulması hususunda tarafınıza düşen tüm kanallarınızı kullanmanız ricasıyla, önemle arz ediyorum."
"Mahpusların infazının yakılması"
Raporda tahliye hakkı kazanan mahkumların bu hakkının elinden alındığı belirtiliyor:
"Hapishanelerde öne çıkan sorunlardan biri de hukuka ve insan haklarına aykırı uygulamalarla tahliye zamanı gelen mahpusların infazının yakılmasıdır. Süre bakımından açık cezaevine gitme hakkı kazanan mahpuslara ve infaz süresini doldurup şartlı tahliye hakkı kazanan mahpuslara getirilen ‘iyi hal’ şartı, ciddi hak mahrumiyetlerine neden olmaktadır. İyi hal değerlendirmesi alabilmeleri için mahpuslar bağımsız koğuşa geçmeye zorlanmakta, örgütlü mahpusların koğuşunda kalıyor olması, gelen ziyaretçisi, kimin para yatırdığı ve okuduğu kitaplar iyi hal değerlendirmesine konu edilerek verilen olumsuz raporlarla mahpusun tahliyesi engellenmekte, infazı yakılmaktadır."
"Mahpuslara düşmanca davranış, keyfiyet had safhaya vardı"
Mahpuslara yönelik hak ihlallerinin ciddi oranda arttığına dikkat çekilen raporda "İnfaz koruma memurlarının mahpuslara dönük küfür ve hakaret de içeren kötü muameleyle ortamı sürekli geriyor. Mahpuslara düşmanca davranış, keyfiyet had safhaya varmış bulunmaktadır" deniliyor. Diğer ihlaller şu şekilde sıralanıyor:
"Hapishanelerin tümünde; keyfi disiplin cezaları, süreli-süresiz yayınlar ile kitap ve mektuplara getirilen yasaklar, resmi kurumlara yazılan yazılar ve suç duyurusu dilekçelerinin gönderilmemesi, sohbet ve spor haklarının kullandırılmaması, havalandırma hakkının kısıtlanması, hapishane kantinlerinde fahiş fiyat, çeşit azlığı, sadece belli markaların bulunması, bazı ihtiyaç malzemelerinin satışının yasak olması ve bu ihtiyaçların dış kantinden de karşılanmaması uygulamaları devam etmektedir. Yetersiz beslenme, Covid- 19 salgını döneminde hasta mahpusların sağlıklarının daha da kötüleşmesine neden olmaktadır."
Pandemi döneminde sorunlar ağırlaştı
İHD raporunda, Covid-19 döneminde hapishanedeki koşulların yetersiz kaldığı ve ihlallerin arttığı belirtiliyor.
Raporda, "Covid salgını sürecinde yaşanan randevu iptalleri, kelepçeli muayene ve olumsuz karantina uygulamaları nedeni ile hastaneye sevkler ve tedaviye erişimde yaşanan sorunlar artmaya devam etmiştir. Covid hastası mahpuslara halen yeterli beslenme sağlanmamaktadır. Hücre ve üst aramalarında gardiyanlar maske ve eldiven kullanmamakta, mesafeyi korumamakta, uyarıda ya da itirazda bulunan mahpuslara disiplin soruşturmaları başlatılmaktadır. Mahpuslara maske takma zorunluluğu varken , gardiyanlar maskesiz ve hiçbir önlem almayarak mahpusların sağlıklarını tehlikeye atmayı sürdürmüşlerdir" ifadelerine yer veriliyor.
Raporda yer alan başvuruların, "hak ihlallerinin yaşandığı hapishanelerde tutuklu veya hükümlü bulunan mahpuslarca mektup ve faks yoluyla veya mahpus aileleri ve avukatları tarafından telefon, mail veya derneğe gelmek suretiyle yapıldığı" belirtiliyor.
İHD İstanbul Şubesine başvuru yapan 25 hapsihane şu şekilde sıralanıyor: Silivri Ceza İnfaz Kurumları Kampüs Cezaevleri, , Tekirdağ1 ve 2 Nolu F Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu (CİK), Edirne F Tipi Kapalı CİK, Kandıra F Tipi CİK, Bakırköy Kadın Kapalı CİK, Balıkesir Bandırma 1 nolu T Tipi CİK, Maltepe 3 Nolu L Tipi CİK, Gebze M Tipi CİK, Şakran Kadın Kapalı CİK, Ödemiş T Tipi CİK, Patnos L Tipi CİK, Bandırma 2 Nolu T Tipi CİK, Van F Tipi CİK, Metris T Tipi CİK, Bolu F Tipi CİK, Kayseri Bünyan Kadın Kapalı CİK, Elazığ T Tipi CİK, Şakran Kadın Kapalı CİK, Kırklareli E Tipi CİK, Adana F Tipi CİK, Kocaeli 1 Nolu T Tipi CİK, Tarsus Kadın Hapishanesi CİK, Diyarbakır T Tipi CİK, Akhisar Manisa T Tipi Kapalı CİK, Aliağa İzmir T Tipi CİK.
