T24 - Dünya Adalet Projesi, ‘2010 Hukukun Üstünlüğü Endeksi’ni açıkladı. Türkiye birçok alanda en dipte çıktı. Özellikle hükümetin yetkilerinin denetlenmesi, yasaların anlaşılabilirliği ve temel haklar alanlarının üçünde de, Türkiye 35 ülke arasında son 5 ülkeden biri oldu.
Dünya genelinde hukukun üstünlüğü ilkesini güçlendirmek için çalışan bağımsız, uluslararası sivil toplum örgütü Dünya Adalet Projesi, önceki gün Washington’da ‘2010 Hukukun Üstünlüğü Endeksi’ni açıkladı. 35 ülkeden akademisyen, devlet yetkilisi, toplum liderleriyle görüşülerek hazırlanan endeks, 3 yıllık bir çalışmanın ürünü olarak ortaya çıktı. Şeffaf yönetim, mahkemelere erişim, verimli yargılama gibi kriterlerde 49 alt başlık değerlendirilerek yapılan araştırmada, Türkiye birçok alanda en dipte çıktı. Özellikle hükümetin yetkilerinin denetlenmesi, yasaların anlaşılabilirliği ve temel haklar alanlarının üçünde de, Türkiye 35 ülke arasında son 5 ülkeden biri oldu. İşte araştırmanın Türkiye’yi kapsayan çarpıcı kısımları ve Türkiye’nin adalet karnesi:
Hükümet denetlenemiyor
Türkiye, hükümetin denetlenmesi konusunda neredeyse tüm klasmanlarda en dipte. Hükümet üyeleri ve devlet görevlilerinin hukuk kurallarıyla ne derece sınırlandırıldığı ve basının hükümet üzerinde denetleme görevini ne derece yürütebildiğini gösteren Sınırlı Hükümet Yetkisi endeksinde, 35 ülke arasında 31’inci çıktı. Kendi klasmanındaki 7 ülke arasında ise 6’ncı.
Basın özgürlüğü böldü
Basının hükümet politikaları ve icraattı aleyhine görüş bildirme özgürlüğü olup olmadığı konusunda yapılan ankete göre ise yüzde 45’lik bir topluluğa göre basının böyle bir özgürlüğü var. Yüzde 55’e göre ise basın bu konuda özgür değil.
Yolsuzlukta karne orta
Hâkimlerin vicdan ve cüzdan arasında sıkışıp kalmasından korkulan Türkiye, yolsuzluk açısından çok kötü durumda değil. Global olarak ortada, bölgesel olarak ise 2’nci.
Yasalar anlaşılmaz
Türkiye, yasaların halk tarafından kolayca anlaşılabilmesi gerektiği ilkesinde, hem bölgesel hem gelir grubu klasmanında sonuncu. Global sıralamada ise 35 ülke arasında 32’nci. Bunun anlamı şu: Türkiye’de halk yasaları anlamıyor. Yasaların neye izin verdiğini, neyi yasakladığını da bilmiyor.
Kişisel güvenlik iyi değil
Bireylerin mal ve can güvenliğini ölçen endeks faktöründe Türkiye iyi durumda değil. Âdi suçun, terör, silahlı çatışma gibi politik şiddetin olmaması ilkelerini ölçen endekste Türkiye global olarak 18’inci. Bölgesel sıralamada yine sonuncu.
Temel haklarda sonuncu
Ondan daha da kötü durumda olduğu endeks faktörü ise temel haklar. İnsan haklarının korunmasını kapsayan bu ilkeye göre Türkiye global sıralamada sondan 3’üncü. Bölgesel ve gelir grubu sıralamasında ise sonuncu.
Şeffaflıkta dipte değiliz
Yasalara erişim, yasaların oluşturulmasında farklı görüş açılarının ele alınması, mahkeme kararlarına erişim gibi kriterlerde ise Türkiye sonda değil. Global sıralamada yine aşağılarda. 35 ülke arasında 22’nci. Ama bölgesel ve gelir grubu sıralamalarında ortalarda. Aynı durum mevzuat uygulamasında da geçerli. Global olarak 26’ncı. Kendi klasmanında ortalarda.
Mahkemelerin maddi külfeti
Türkiye’nin hukukun üstünlüğü endeksinde göreceli olarak en iyi durumda olduğu iki alan ise adalete başvurma ve etkin yargı sistemi faktörleri. Adalet sisteminin halkın mahkemelere kolayca başvurabilmesini sağlayacak şekilde maddi bir külfet getirmemesi, etkin, yetkin ve tarafsız olması ilkesini inceleyen adalete başvurmada Türkiye global olarak 14’üncü. Bölgesinde ise 2’nci. Örneğin mahkemelerin çok büyük maddi yüke neden olduğu ABD, 11 ülkelik kendi gelir grubu klasmanında sonuncu.
Mahkemeler etkin çalışıyor
Mahkemelerin soruşturma yürütme ve hüküm vermedeki, tarafsızlığını, etkinliğini inceleyen etkin yargı sistemi kriterinde de Türkiye global olarak 14’üncü sırada. Bölgesel ve gelir grubu sıralamalarında ise her ikisinde de 2’nci.
İşte incelenen 35 ülke
Ararştırma kapsamında incelenen ülkeler şöyle: ABD, Arnavutluk, Arjantin, Avustralya, Avusturya, Bolivya, Bulgaristan, Kanada, Kolombiya, Hırvatistan, Dominik Cumhuriyeti, El Salvador, Fransa, Gana, Hindistan, Endonezya, Japonya, Ürdün, Kenya, Liberya, Meksika, Fas, Hollanda, Nijerya, Pakistan, Peru, Filipinler, Polonya, Singapur, Güney Afrika, Güney Kore, İspanya, İsveç, Tayland, Türkiye.
