T24- 'Anayasa değişiklik paketinde' yer alan geçici 15. maddenin kaldırılmasıyla 12 Eylül darbesini yapanların yargılanmasının yolu açılacak. CHP'nin isteğini Anayasa paketine dahil eden Hükümet'in bu kararı hukukçular tarafından tartışılmaya başlandı. Geçen yıl 26 Haziran'da Ertuğrul Özkök'e konuşan Kenan Evren, ''Yargıya bırakmam intihar ederim'' demişti. Hukukçular da Evren'in ve dönemin Milli Güvenlik Konseyi üyelerinin yargılanamayacağı görüşü üzerinde birleştiler.
Hazırladığı anayasa değişikliği paketi için muhalefetten de destek almayı amaçlayan Ak Parti, geçici 15. madde sürprizi yaptı. Ak Parti, CHP’nin “Darbe teşebbüsü yapanları değil, darbeyi yapanları yargıla” söylemiyle gündeme getirdiği, 12 Eylül askeri darbesinin liderlerinin yargılanmasını engelleyen Anayasa’nın geçici 15. maddesini kaldıran düzenlemeyi pakete soktu.
İşte hukukçuların görüşleri
Yargıtay Onursal Başsavcısı Sabih Kanadoğlu: Bu tekrar yargılama yolunu açacak bir hüküm değildir. Zamanaşımı tartışmasının ise hiçbir anlamı yoktur.
Prof. Dr. Ülkü Azrak: Yargılanmaları mümkün değil. Zamanaşımı da işlemez denilemez. Çünkü sonradan konulan aleyhe hükümler geriye işlemez. Bunun yapılması da mümkün değil.
Prof. Dr. Hikmet Sami Türk: Ceza hukukunda bir takım temel ilkeler vardır. Bir konuda iki farklı iki hüküm varsa bunlardan fail lehine olan uygulanır. Dolayısıyla lehte düzenleme geçici 15. maddedir. Bunun dikkate alınması gerekir. Ayrıca 1982 Anayasası yürürlüğe girdiği dönemde en yüksek zamanaşımı süresi 20 yıldı. Şimdi ise 30 yıl. Bu nedenle zamanaşımı bakımından da yargılama mümkün değil.
Eski Yargıtay Başkanı Sami Selçuk: 15. maddeyi kaldırsanız da 12 Eylül'ü yargılayamazsınız. 15. madeyi dikkatle okursanız, af sözcüğünün kullanılmadığı bir af sözcüğüdür. Bu yasa ise idari ve özel hukukla ilgili olan bütün sorumlulukları ortadan kaldırmıştır. Ortada bir 15. madde vardır, maddenin ismi geçici olsun, şu olsun, bu olsun, o anda sonuç doğurmuştur, geçmiş, bitmiştir.
Eski Anayasa Mahkemesi Başkanı Yekta Güngör Özden: Öncelikle o dönemdeki idamlar Meclis'ten geçtiği için bu kararı verenlere bu madde ile bir şey yapılamaz. Anayasa ile o dönemde bağışlananlara yeniden yargı yolu açılması hukuken bence pek mümkün görülmüyor.
Prof. Dr. Ergun Özbudun: 15. maddenin kaldırılması halinde bile 12 Eylül dönemi yargılanamaz.
Yargıtay Onursal Başsavcısı Vural Savaş: Suçun işlendiği tarihte sanık lehine verilen hükümler, sonradan yasa ya da anayasa değişikliği yapılsa dahi sanık aleyhine bir durum yaratmaz. Bu da 12 Eylül dönemindeki darbecilerin yargılanamayacağına işaret eder.
78’liler Federasyonu Başkanı, hukukçu Nejat Kangal: Geçici 15. maddenin kendisi, yarattığı fiili imkânsızlıkla zaman aşımını keser. İnsanlık suçlarında ise zaman aşımı sözkonusu olmaz.
Eski YARSAV Başkanı ve Yargıtay Savcısı Ömer Faruk Eminağaoğlu: 15. madde ‘sorumsuzluk’ olarak yorumlanırsa, ceza sorumluluğu ortadan kalkar, ‘dokunulmazlık’ olarak yorumlanırsa, zaman aşımı, dokunulmazlığın kalktığı tarihte başlar ve yargılama yapılabilir. Bu konudaki kararı yargı verecektir.
Emekli hakim Ümit Kardaş: Yeni TCK’da işkence insanlık suçu sayılıyor ve zaman aşımı süresi konulmuyor. 12 Eylül bu yönüyle yargılanabilir. Zaman aşımı konusundaki diğer tartışmalar için son sözü söyleyecek olan ise mahkemelerdir.
Eski savcı Sacit Kayasu: Düzenleme kaldırılırsa 12 Eylül liderlerinin yargılanması gerekir. İnsanlık suçlarında zamanaşımı işlemez. Darbe insanlık suçudur. Böyle değerlendirilmese bile geçici 15. madde, yargılamayı bütünüyle engellediği için bu maddenin yürürlükte olduğu süre, zamanaşımı süresinden sayılmaz. Zamanaşımı bu sürede işlemez.
Anayasa'nın geçici 15. maddesi:
''12 Eylül 1980 tarihinden, ilk genel seçimler sonucu toplanacak Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin başkanlık divanını oluşturuncaya kadar geçecek süre içinde, yasama ve yürütme yetkilerini Türk milleti adına kullanan, 2356 sayılı kanunla kurulu Millî Güvenlik Konseyi'nin, bu konseyin yönetimi döneminde kurulmuş hükümetlerin, 2485 sayılı kurucu meclis hakkında kanunla görev ifa eden danışma meclisinin her türlü karar ve tasarruflarından dolayı haklarında cezaî, malî veya hukukî sorumluluk iddiası ileri sürülemez ve bu maksatla herhangi bir yargı merciine başvurulamaz''
Dönemin Milli Güvenlik Konseyi üyeleri
Anayasa’nın geçici 15’inci maddesi kalkarsa, bu madde gereğince şimdiye kadar dokunulmazlık zırhı içinde bulunan 12 Eylül döneminin Milli Güvenlik Konseyi üyeleri, o dönemde kurulan Bülent Ulusu Hükümetinin üyeleri ve yine darbenin ardından oluşturulan Danışma Meclisi’nin üyeleri yargı önüne çıkarılabilecek. Yaşamını yitirmiş olanlarla ilgili dava açılamayacak.
12 Eylül döneminin Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin (3 Ekim 2005'te yaşamını yitirdi), Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer ve Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun'du (1998'de Çanakkale'de yaşamını yitirdi).
Kenan Evren, yorum yapmadı
AKP'nin hazırladığı Anayasa değişikliği paketinde 12 Eylül darbecilerinin yargılanmasının yolunu açan 15'inci madde düzenlemesinin de bulunmasıyla ile ilgili olarak 7'nci Cumhurbaşkanı Kenan Evren'in hiçbir gazeteciye yorum ve açıklama yapmayacağı bildirildi.
Özel Kalem ve Koruma Müdürü Mehmet Gökçe, 7'nci Cumhurbaşkanı Kenan Evren'i konuyla ilgili olarak bir çok gazeteci ve köşe yazarının telefonla aradığını belirtti. Gökçe, “Sayın Evren, şu anda hiçbir şekilde yorum ve açıklama yapmayacaktır. Her yıl bu tür konular gündeme getiriliyor. Türkiye'nin daha önemli sorunları mevcut. İlerleyen günlerde yaşanan gelişmelere göre açıklama yapılabilir” dedi.
Demirel: 15. maddenin kalkması yerinde olur
Dokuzuncu Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, “Anayasa'nın geçici 15. maddesinin esasen orada bulunması yanlış. Kalkmış olması gayet yerinde olur” dedi.
Demirel, “Anayasa değişikliği yapılsın, gayet tabii. İhtiyaç olduğu takdirde her ülkede yapılır. Bizim ülkemizde de yapılır. Bir fevkaladelik görmüyorum Anayasa değişikliği konusunda” yanıtını verdi.
Geçici 15. maddenin kaldırılmasından sonra yargılanmada bir zaman aşımının söz konusu olup olmayacağının sorulması üzerine Demirel, “O mesele ayrı mesele. Kalkmış olması iyi olur. Ondan sonrasını bilmem” diye konuştu.
Hukukçulara göre yargılanamaz
AKP’nin anayasa değişikliği paketine geçici 15. maddenin kaldırılmasına ilişkin düzenlemeyi de sokması hukukçular arasında zamanaşımı tartışması başlattı.
