Heybeliada Ruhban Okulu’nun açılamamasının ardında, bir süre önce köklü bir reforma tabi tutulan Azınlık Sorunları Değerlendirme Kurulu’nun önemli bir rol oynadığı ortaya çıktı. Milliyet’in ele geçirdiği belgeye göre kurul, 2000 yılında hükümetten gelen ‘okulun açılması’ talimatına “Milli Siyaset Belgesi’nin değişmesi anlamına gelir” diyerek onay vermedi ABD Başkanı Barack Obama’nın Türkiye ziyareti sırasında açılması yeniden gündeme gelen Heybeliada Ruhban Okulu’nun kapalı kalmasının gerisinde bundan bir süre önce köklü bir reforma tabi tutulan Azınlık Sorunları Değerlendirme Kurulu’nun da önemli bir rol oynadığı ortaya çıktı. Buna göre, orta kademe ve alt kademe bürokratlardan oluşan söz konusu kurul, 2000 yılında siyasi otoriteden gelen bu konudaki talimatın uygulanmasına karşı çıktı.
Milliyet gazetesinden Belma Akçura'nın ele geçirdiği bir belge, bu kurulun yakın zamana kadar Ankara’da devletin azınlıklarla ilgili karar alma mekanizmasında perde arkasından ne kadar belirleyici bir rol oynadığını göstermesi bakımından tarihi bir önem taşıyor.
Başbakanlık talimatı Bu belge, 2000 yılında Bülent Ecevit’in başbakanlığı sırasında Heybeliada Ruhban Okulu’nun açılması konusunda hükümet kanadında ilginç bir siyasi inisiyatifin sergilendiğine işaret ediyor. Hükümetin bu konudaki görüşü bir “Başbakanlık talimatı” halinde Azınlık Sorunları Değerlendirme Kurulu’na geliyor. Kurul, bu talimata “Okulun açılması milli politikamız ve Milli Siyaset Belgesi’nin değişmesi anlamına gelir” diyerek olumsuz yanıt veriyor.
Belge, 9 Mayıs 2000 tarihinde, aralarında İçişleri, Dışişleri, Milli Eğitim, Diyanet İşleri, MİT, Genelkurmay ve Milli Güvenlik Kurulu temsilcilerinin de bulunduğu Azınlık Tali Komisyonu’nun dönemin Emniyet Genel Müdür Yardımcısı Ramazan Er’in başkanlığında toplanarak Başbakanlık’tan gelen talimatı görüştüğünü gösteriyor.
Gizli ibareli rapordan... Toplantı sonrasında “gizli” ibareli değerlendirme raporunda şu bilgilere yer verildi:
* “Toplantı gündeminin görüşülmesi sonucunda Başbakanlığın 19 Nisan 2000 tarih ve B.02.0GİB/465-02-03/00983 sayılı talimatında belirtilen Gayrimüslim cemaatlere din adamı yetiştirilmesine yönelik, meslek okulu veya meslek okulu statüsünde “Dünya Dinleri Kültürü Bölümü” doğrultusunda teoloji okulu açılmasının mer-i mevzuatımız açısından mümkün olmadığına,
* Bu konuda bazı azınlık cemaat liderlerinin din görevlisi (ruhban) ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için üniversitelerde belirli bir kontenjanla öğrenim hakkı tanınması talebinin değerlendirildiğine,
* 16.8.1999 tarihli Azınlık Tali Komisyon toplantısında alınan karara istinaden İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi bünyesinde açılan “Dünya Dinleri Kültür Bölümü”nün öğrenci seçimi, öğrencilerin kılık kıyafeti, öğretim üyelerinin görevlendirilmesi, öğretim yerinin belirlenmesi vb hususlarda, Yüksek Öğretim Kurumu’nun tatbik ettiği mevzuatın uygulanması doğrultusunda faaliyetine devamının uygun olacağına,
* Bu bölüm dışında herhangi bir teoloji okulunun (Heybeliada Ruhban Okulu vb) açılmasının, bu konuda uygulanan milli politikamız ve milli siyaset belgesinin değişmesi anlamına geleceğinden konunun Milli Güvenlik Kurulunun gündeminde değerlendirilmesi gerektiğine oy birliği ile karar verilmiştir.”
Kararın altında imzası olanlar Azınlık faaliyetlerinin ülke güvenliği bakımından kontrolü ile görevli Azınlık Tali Komisyonu’nun bu kararının altında, İçişleri Bakanlığı’nın Koordinatörlüğünde ve Emniyet Genel Müdür Yardımcısı Ramazan Er’in başkanlığında Emniyet Genel Müdürlüğü Güvenlik Daire Başkanı Hüseyin Arpacı, Genelkurmay Başkanlığı’ndan Yunanistan YKD.Sb.Md. Celalettin Yavuz, YDK Prj.Şb.Müdürü Erol İnan, Dışişleri Bakanlığı’ndan ARTY Daire Başkanı Ahmet Arda, KDGY-II Daire başkanı Şakir Özkan Torunlar, Milli Eğitim Bakanlığı’ndan Daire Başkanı Atilla Erdoğdu, MGK Genel Sekreterliği’nden Müşavir Hidayet Vahapoğlu, Uzman Nurcan Bilici, Uzman Yardımcısı Zeynep Yaprak Yeşin, MİT Müsteşarlığı’ndan bir Şube Müdürü, YÖK Başkanlığı’ndan Genel Sekreter Yardımcısı Hasan Sayın, Yürütme Kurulu Üyesi İsmail Akınaltuğ, Vakıflar Genel Müdürlüğü’nden Daire Başkanı Muhsin Öztürk, Araştırmacı Fikret Var, Diyanet İşleri Başkanlığı’ndan Din Eğitimi Daire başkanı Şükrü Öztürk’ün imzası bulunuyor.
Azınlık Tali Kurulu sadece adını mı değiştirdi? Azınlık Tali Komisyonu, gizli bir genelgeyle 1962 yılında kuruldu. 5 Ocak 2004’te, AB uyum çalışmaları doğrultusunda İçişleri Bakanlığı’nın koordinatörlüğünde Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün bağlı bulunduğu devlet bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı temsilcilerinden oluşması, adının Azınlık Sorunları Değerlendirme Kurulu olarak değiştirilmesi yönünde Başbakanlık adına Müşteşar Ömer Dinçer imzasıyla gizli bir genelge yayımlandı.
2003’ten beri hükümet okulun açılmasına ilişkin hep bir formül arayışı içinde... Hükümetin AB üyeliği çerçevesinde konuyu gündeme getirmesi, MEB ile YÖK arasında gerginliğe neden olunca konu ‘askıya’ alındı. 2004 yılında hükümet okulun MEB denetiminde, vakıf bünyesinde iki yıllık ön lisans programı şeklinde eğitim verebileceğine ilişkin bir formül geliştirdi ancak bununla ilgili yasal düzenlemeye gidilmedi.
2005 yılında Dişişleri Bakanlığı, vakıf bünyesinde ve MEB denetiminde açılması öngörülen okul için Bakanlar Kurulu’ndan özel karar çıkarmak istedi. Buna göre, Türkiye ile Yunanistan arasındaki ‘karşılıklılık’ ilkesine göre ve alınacak karar gereğince, okulun açılması için Yunanistan’a ‘Gümülcine Celal Bayar Lisesi’ndeki Türk öğretmen sayısını artırın’ koşulu sunulacaktı. Ancak bu formül de tutmadı.
