Gündem

HEP, DEP, HADEP, ÖZDEP, DTP GİTTİ YENİSİ GELİYOR

9 Kasım 2005'te kurulan Demokratik Toplum Partisi Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılan beşinci "Kürt sorunu odaklı" siyasi parti oldu.

11 Aralık 2009 02:00

 
 
T24 - 9 Kasım 2005'te kurulan Demokratik Toplum Partisi (DTP); Halkın Emek Partisi (HEP), Demokrasi Partisi (DEP), Özgürlük ve Demokrasi Partisi (ÖZDEP) ve Halkın Demokrasi Partisi'nden (HADEP) sonra Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılan beşinci "Kürt sorunu odaklı" siyasi parti oldu.
 
1989 yılında HEP ile başlayan çizginin, DTP hakkında 2007'de kapatma davası açıldıktan sonra 2008 yılında "ihtiyaten" kurulan Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) ile sürdürülebileceği belirtiliyor. DTP'de siyasi yasağa uğramayan partililerin BDP'de siyasete devam edebilecekleri kaydediliyor. Bu eğilimin kesin olmadığını belirten DTP'liler, başka parti formüllerin de gündeme gelebileceğini belirtiyorlar.

Mayıs 2008'de kurulan BDP'nin kurucu üyeleri arasında DTP avukatı Mahmut Tanzi, kapatılan HADEP'e mensup eski Bağlar Belediye Başkanı Cabbar Leygara, eski Sur Belediye Başkanı Cezayir Serin gibi isimler bulunuyor.

BDP'nin 7 Eylül 2008'de yapılan 1. Olağan Kongresi'ne, DTP Hakkari Milletvekili Hamit Geylani, Siirt Milletvekili Osman Özçelik, DTP Genel Başkan Yardımcıları Selma Irmak ile Kamuran Yüksek de katıldı. Kongrede Demir Çelik BDP Genel Başkanlığı'na seçildi.

Çelik, 2004'te DTP'nin seçim işbirliğine gittiği SHP'den katıldığı seçimlerde Varto Belediye Başkanı olarak çıktı. Çelik, BDP Genel Başkanlığı'na seçildiği için Belediye Başkanlığı'ndan ayrıldı. BDP, seçime girmek için 41 ilde örgütlenme koşulunu tamamlayarak 29 Mart yerel seçimlerine de katıldı ve Türkiye genelinde on binde 6 oranında oy aldı.

Feshedilen ya da kapatılan çizgi partileri

HEP: Halkın Emek Partisi


Ekim 1989’da Paris’te toplanan Kürt Konferansı’na katılan SHP milletvekilleri Kenan Sönmez, İsmail Hakkı Önal, Ahmet Türk, Mehmet Ali Eren, Adnan Ekmen, Mahmut Alınak, Salih Sümer aynı yıl 16 Kasım’da partiden ihraç edildiler.

İhraç kararını protesto eden Abdullah Baştürk, Fehmi İşıklar, Cüneyt Canver, Mehmet Kahraman, Arif Sağ ve İlhami Binici 23 Kasım’da, Kemal Anadol, Hüsnü Okçuoğlu ve Tevfik Koçak 1 Aralık’ta, Kamil Ateşoğulları ve Aydın Güven Gürkan da 13 Aralık’ta partiden istifa ettiler. Bu dalgayı SHP'nin Diyarbakır örgütündeki toplu istifalar izledi. Aralarında istifacı 10 milletvekilinin de bulunduğu isimler 7 Haziran 1990’da Halkın Emek Partisi’ni (HEP) kurdular.

Eski DİSK Genel Sekreteri Fehmi Işıklar HEP Genel Başkanı seçildi. 1991 seçimlerinde SHP ile seçim ittifakı yapan HEP 18 milletvekiliyle Meclis'e girdi.

"Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozma amacını taşımak ve bu yolda faaliyette bulunmak” iddiasıyla kapatılması istendi. Anayasa Mahkemesi 11 üyenin oybirliği ile 14 Temmuz 1993'de HEP’in kapatılmasına karar verdi.

ÖZEP: Özgürlük ve Eşitlik Partisi

25 Haziran 1992’de kurulan partinin kurucuları arasında SHP’den istifa eden HEP kökenli 18 milletvekili bulunuyordu. Aynı yıl parti HEP’e katılarak kendisini feshetti.

ÖZDEP: Özgürlük ve Demokrasi Partisi

HEP'in kapatılma ihtimaline karşı 19 Ekim 1992'de kuruldu. Ardından kapatma davası açıldı. ÖZDEP’li yöneticiler davanın sonuçlanmasını beklemeden 30 Nisan 1993’te fesih kararı aldılarsa da, bu karar Anayasa Mahkemesi’ne ulaşmadan partinin kapatılmasına karar verildi.

DEP: Demokrasi Partisi

HEP'in kapatma davası sürerken 7 Mayıs 1993'de kuruldu. Genel Başkanlığı’na Yaşar Kaya getirildi. Ancak kısa süre sonra Yaşar Kaya ve yedi parti yöneticisi tutuklandı. SHP’den siyasete giren, ancak partiden ihraç edilen Kürt milletvekilleri bir süre sonra DEP’e katıldı.

DEP Milletvekili Mehmet Sincar 4 Eylül 1993'te Batman’da öldürüldü.

Meclis 2 Mart 1994 tarihinde DEP milletvekilleri Hatip Dicle, Orhan Doğan, Leyla Zana, Ahmet Türk, Sırrı Sakık ve Bağımsız Şırnak Milletvekili Mahmut Alınak’ın dokunulmazlıklarını kaldırdı. Aynı gün Hatip Dicle ve Orhan Doğan TBMM bahçesinde gözaltına alındı. Diğer milletvekilleri, arkadaşları serbest bırakılana kadar Meclis’ten ayrılmamaya karar verdi. Ertesi gün DEP milletvekili Selim Sadak’ın da dokunulmazlığı kaldırıldı.

Meclis’te bekleyen milletvekilleri 4 Mart’ta Ankara DGM’ye giderek teslim oldu ve kararın iptal edilmesi için Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. Mahkeme Selim Sadak’ın dokunulmazlığını kaldıran kararı iptal ederken DGM’nin 16 Mart’ta tutukladığı miletvekilleri cezaevine konuldu. 3 Ağustos’ta başlayan dava 8 Aralık’ta toplam 89.5 yıl hapis cezası verilmesiyle sonuçlandı.

Anayasa Mahkemesi, DEP hakkında 16 Haziran 1994’te kapatma kararı aldı.

HADEP: Halkın Demokrasi Partisi HADEP

11 Mayıs 1994'de bu kez Murat Bozlak ve bazı eski DEP milletvekili tarafından Halkın Demokrasi Partisi kuruldu.

1995 yılındaki milletvekili genel seçimlerinde 1 milyon 171 bin 623, 1999 yılındaki milletvekili genel seçimlerinde 1 milyon 482 bin 196 oy aldı. 1999 yılındaki yerel seçimlerinde 37 belediye başkanlığı kazandı.

Partinin kongresinde PKK bayrakları ve Öcalan posterleri açılması, Türk bayrağının indirilmesi nedeniyle gözaltına alınan Bozlak ve bazı parti yöneticileri tutuklandı.

13 Mart 2003 tarihinde parti kapatıldı. Dönemin Anayasa Mahkemesi Başkanı Mustafa Bumin, kapatma kararının oybirliğiyle alındığını belirtti ve gerekçeyi şöyle açıkladı:

"Partinin PKK'ya yardım yataklık ettiği ve yasadışı eylemlerin odağı haline geldiği anlaşıldığından Anayasa'nın 68. ve 69. maddeleri ile 2820 sayılı siyasi partiler kanununun 101 ve 103. maddeleri gereğince kapatılmasına karar verilmiştir."

DEHAP: Demokratik Halk Partisi


24 Ekim 1997'de kuruldu. 2002'de "örgütlenmesini tamamlamadan seçimlere girdiği" iddiasıyla hakkında kapatma davası açıldı. DEHAP, 19 Kasım 2005'de kendini feshetti.

DTP: Demokratik Toplum Partisi


9 Kasım 2005 tarihinde kurulan DTP, Türkiye'de ilk defa eşbaşkanlık sistemini uygulayan siyasi parti oldu. Buna göre Aysel Tuğluk ile Ahmet Türk partinin ilk eşbaşkanları olarak belirlendi. Yüksek Seçim Kurulu'nun aldığı karar doğrultusunda, eşbaşkanlık sistemine son verilerek, partinin genel başkanlığı görevine geçici olarak tek başına Ahmet Türk seçildi.

DTP ilk sandık deneyimini 2007 genel seçimlerinde yaşadı. DTP, "Bin Umut Adayları" adıyla seçimlere bağımsız adaylarla girdi.

"Bin Umut Adayları" adayları arasından 22 kişi miletvekili seçildi. Milletvekili seçilen SDP Onursal Başkanı Akın Birdal DTP'ye katılırken, seçimlere bağımsız aday olarak giren Ufuk Uras, seçimden sonra tekrar ÖDP'ye geçti. Uras, bir süre sonra ÖDP'den de ayrıldı. 

Hakkâri bağımsız milletvekili Hamit Geylani siyasi partilere üye olamama cezasından dolayı, seçimlerden bir yıl sonra yapılan DTP Olağanüstü Kongresi'nde, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde grubu olan bu partiye geçerek milletvekili sayısının 21 olmasını sağladı.

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, 16 Kasım 2007'de DTP hakkında kapatma davası  açtı. Davanın ana gerekçesi partinin "devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğü aleyhine eylemlerin odağı haline gelmesi."

121 sayfalık Başsavcılık iddianamesinde partinin kapatılması istemine dayanak olarak 141 neden sıralandı. "Partinin eylemleri ile üyelerinin beyanlarına" dayandırılan iddianamede bölücü nitelikteki fiillerin partinin genel başkan dahil bütün organlarınca açıkça benimsendiği" savunuldu.

Anayasa Mahkemesi, 11 Aralık 2009'de DTP'yi oybirliği ile kapattı.