Rusya ve Ukrayna arasındaki savaş halinin enerji ve turizm sektörleri üzerinden Türkiye’nin cari açığını yükseltme riski giderek artarken; gelişmeler ihracatı da olumsuz etkilemeye başladı.
İki ülkenin Türkiye’den hazır giyim, tekstil ve deri ürünlerine yönelik siparişlerinde 200 milyon dolarlık iptal gelirken; sektör temsilcileri belirsizliğin sürmesi halinde kaybın 1 milyar doları aşabileceğini belirtti.
İptaller arasında yüzbinlerce çift ayakkabı ile binlerce deri ceket başı çekerken, Laleli ve Osmanbey’deki bavul ticaretinin de durma noktasına geldiği ifade edildi.
Belirsizlik nedeniyle bölgedeki diğer ülkelerle ticaret de olumsuz etkilenmeye başlarken; Polonya’daki bazı alıcılardan sevkiyatı durdurma talebi geldiği, Belarus, Moldova, Romanya gibi ülkelerin alımlarında da yavaşlama gözlendiği belirtildi.
Ekonomi üzerindeki baskıyı artırabilir
Öte yandan rubledeki devalüasyonla birlikte Rus alıcılar arasında ödeme sıkıntısının da başgösterdiğine dikkat çeken sektör temsilcileri, Rus alıcıların eski kur üzerinden ödeme yapmayı teklif ettiğini, aksi halde ödeme yapamayacakları yönünde bildirimler gelmeye başladığını belirttiler.
Reuters’ta yayınlanan analize göre, Ukrayna’daki gelişmeler Türkiye’nin enerji maliyetlerinde artış, turizm gelirlerinde ise düşüş yönlü etki yaratarak cari açığı artırma riski taşıyor.
İhracat gelirlerinde olası bir düşüş ise ekonomi üzerindeki bu baskıyı daha da artırabilir.
"Fuarlarda çok iyi siparişler alınmıştı"
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre, hazır giyim ve konfeksiyon, tekstil ve deri mamulleri kalemlerinde Türkiye’nin Rusya’ya toplam ihracatı 2021’de 718 milyon dolar; Ukrayna’ya ise 308 milyon dolar olarak gerçekleşti.
Ancak sektör temsilcilerinin verdiği bilgiye göre, gümrüklerden yapılan resmi ihracatın dışında Laleli ve Osmanbey gibi merkezlerden yolcu beraberinde yapılan bavul ticaretinin bunun en az birkaç kat üzerinde olduğu tahmin ediliyor.
TOBB Hazır Giyim ve Konfeksiyon Sektör Meclis Başkanı Şeref Fayat, “Şubat ayında Kiev ve Moskova’daki fuarlarda çok iyi siparişler alınmıştı. Anlaşmalar yapılmış, kaporalar alınmıştı. Gelişmelerle birlikte iptaller geldi. Ukrayna’dan siparişler bıçak gibi kesildi. Rubledeki devalüasyonla Rusya’dan da iptaller başladı” dedi ve ekledi:
“Şu an iptaller 200 milyon dolar civarında hesaplanıyor. Durum devam ederse etkisi milyar doları geçebilir.”
"Laleli'de üretim durdu"
Fayat, resmi ihracatın dışında Laleli ve Osmanbey gibi merkezlerden yapılan ve resmi ihracat rakamlarının 3-4 kat üzerinde olduğu tahmin edilen bavul ticaretinin de yara aldığını belirtti.
Laleli Sanayici ve İş İnsanları Derneği (LASİAD) Başkanı Gıyasettin Eyyüpkoca’nın verdiği bilgiye göre, bavul ticaretinin merkezi Laleli’den yapılan ticaretin yıllık 2.5-3 miyar dolar civarında olduğu tahmin edilirken; iş hacminin yarısını Rusya ve Ukrayna oluşturuyor.
Eyyüpkoca, “Laleli’de üretim durdu. O bölge ile ticareti olan herkes şu anda şalter indirdi ve bekliyor… Sezon başında siparişleri almıştık, üretime başlamıştık. Yolda olan mallar vardı. Bu malların akıbetinin de ne olduğunu bilmiyoruz. Çünkü bir anda savaş başladı, herkes olduğu yerde kaldı, kimi kontağını kapattı, kimi sığınağa gitti” dedi.
Laleli’deki ticaretin çoğunun kontrat ya da akreditife dayalı olmadığını, karşılıklı güvene dayalı açık hesaplar üzerinden yürütüldüğünü söyleyen Eyyüpkoca, “Ben de Ukrayna ile 30 yıldan fazla süredir iş yapıyorum. Orada 30 senedir tanıdığım insan, açık hesabım var. Şu anda ona diyebilir miyim benim paramı ver. Adam yaşam mücadelesi veriyor, başına ne geleceğini bile bilmiyor. Hepimiz bekliyoruz” diye konuştu.
Yüzbinlerce çift ayakkabı, deri ceket siparişi iptal
İstanbul Deri ve Deri Mamulleri İhracatçıları Birliği (İDMİB) Başkanı Mustafa Şenocak da, sipariş iptalleri arasında halihazırda üretilmiş ancak ödemesi henüz yapılmamış ürünler de olduğunu belirterek, “İptal edilen yüzbinlerce çift ayakkabı, binlerce deri ceket var” dedi.
Şenocak, deri sektörünün Rusya ve Ukrayna’ya ürün satışının resmi ihracat rakamlarının en az 3 katı olduğunu belirterek; bunların büyük kısmının kontrat ya da akreditifi bulunmadığını ve genelde açık hesaplarla yapılan ticaretin söz konusu olduğunu söyledi.
Rus alıcılarda ödeme sıkıntısı yarattı
Şenocak, rubledeki devalüasyonun da Rus müşterilerin ödemelerinde sorun yaratmaya başladığına işaret ederek “Ruble yükseldiği için Rusya’da ‘eski kurdan olursa ödeyebilirim. Bu kurdan kabul edersen paranı ödeyebilirim’ diyenler var” dedi.
Öte yandan Rusya’da 650’nin üzerinde mağaza ile faaliyet gösteren Türk markaların da belirsizlik yaşadığı belirtiliyor. Birleşmiş Markalar Derneği Başkanı Sinan Öncel, “Para transferi şu anda en önemli sıkıntılardan biri. Özellikle gümrükteki malların nasıl transfer edileceği ile ilgili bilinmezlik var” dedi.
Gelişmelerin bölgedeki diğer pazarlara da olumsuz yansımaya başladığını belirten Öncel, “Polonya ve Belarus’taki satışlarda da önemli düşüş gözleniyor. Sadece savaş bölgesinde değil, civar ülkelerde de sorunlar yaşanmasından ve ve bölgeye yayılmasından endişe ediyoruz” diye konuştu.
TOBB’dan Fayat, yaşanan tedirginlik nedeniyle Polonya’dan bazı müşterilerin sevkiyatların durdurulmasını istediğini belirtirken; LASİAD’dan Eyyüpkoca da “Polonya, Belarus, Moldova, Romanya… Hiçbirinden bir şey isteyen yok” dedi.
