Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın 2020 yılı Kamu İşletmeleri Raporu'na göre 14 kamu işletmesi, 2020 yılını toplam 19,3 milyar TL zararla kapattı. Zararın büyük bölümü, yüzde 49 hissesi Türkiye Varlık Fonu'na devredilen Türk Hava Yolları ile Kamu İktisadi Teşebbüsü (KİT) statüsünde bulunan Devlet Demir Yolları'ndan (TCDD) kaynaklandı. Bakanlığın hazine adına pay sahipliğini üstlendiği KİT'lerde ise tablo bu yıl zarardan kâra döndü. 19 KİT ile bir bağlı kuruluşun 2019 yılı sonunda 1.7 milyar TL olan zararı, 2020 yılında 825,8 milyon TL kâra yükseldi. KİT'lerde istihdam 2020 yılında da azaldı.
KİT'lere 17,5 milyar TL'Lik ödeme
Hazine ve Maliye Bakanlığı, 2020 yılı Kamu İşletmeleri Raporunu yayınladı. Raporda 19 KİT ve bir bağlı ortaklık olan TCDD Taşımacılık AŞ'nin yanı sıra hisseleri Türkiye Varlık Fonu'na devredilen kamu işletmeleri, kamu sermayeli bankalar ve Özelleştirme İdaresi Başkanlığı portföyündeki kuruluşların 2020 yılına ilişkin mali tablolarına yer verildi. Rapora göre kamu işletmelerinin nominal sermayesi 242 milyar TL'ye ulaşırken toplam ödenmiş sermayesi ise yaklaşık 186,6 milyar TL olarak gerçekleşti. 2020 yılında bütçeden KİT'lere 15,4 milyar TL sermaye ödemesi ve 2,1 milyar TL görevlendirme bedeli ödemesi olmak üzere toplam 17,5 milyar TL ödeme yapılırken, KİT'lerden bütçeye yapılan ödemeler ise 1,9 milyar TL temettü, 1 milyar TL hasılat payı ve 2,6 milyar TL kurumlar vergisi olmak üzere toplam 5,5 milyar TL'yi buldu. 2019 yılı sonunda 1,7 milyar TL olan dönem net zararı 2020 yılında 19 KİT ve bir bağlı kuruluş için 825,8 milyon TL net kâra dönüştü.
14 işletmenin yıllık zararı 19,3 milyar TL
Hisseleri Türkiye Varlık Fonu'na devredilen ve yönetim kontrolü kamuda olan kuruluşlar ile portföyü Özelleştirme İdaresi Başkanlığında bulunan kuruluşlar eklendiğinde 14 kamu işletmesinin 2020 yılı zararı 19.3 milyar TL'ye ulaştı. 20 kamu işletmesi ise 2020'yi kârla kapatırken toplam kâr 15.5 milyar TL olarak gerçekleşti. Yüzde 49 hissesi Türkiye Varlık Fonu'na devredilen Türk Hava Yolları, zararda başı çeken kuruluş oldu. THY'nin 2020 yılı zararı 6.1 milyar TL'yi bulurken TCDD'nin zararı da 3.9 milyar TL'ye ulaştı. TCDD'yi 2.1 milyar TL'lik zararla Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü takip etti.
BOTAŞ zararını 5,6 milyar TL'den 26 milyon TL'ye düşürdü
2019 yılını 5.6 milyar TL zararla kapatan BOTAŞ ise 2020'deki zararını 26.8 milyon TL'ye kadar düşürdü. Raporda BOTAŞ'ın zararını düşürmesi ile ilgili şu ifade kullanıldı: “Döviz kurlarındaki artış trendinin devam ettiği 2020 yılında uluslararası petrol fiyatlarındaki ciddi düşüşler sayesinde, kuruluşun satışlardan dolayı oluşan maliyeti 2020 yılında bir önceki yıla kıyasla yüzde 10 oranında azalış göstererek 63,9 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Böylelikle, kuruluş 2019 yılındaki 5,6 milyar TL'lik zarar sonrasında, daha uygun fiyatlardan doğal gaz ithal etme imkânına kavuşarak zararını önemli ölçüde azaltmış ve yılı 26,8 milyon TL dönem zararı ile kapatmıştır.” Kâr eden kuruluşlar arasında ise ilk sırayı 5.9 milyar TL ile Türkiye Elektrik İletim AŞ aldı. Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü de 2020 yılını 2.7 milyar TL kâr ile kapattı. 2020 yılında MKE 925 milyon TL, TRT de 496 milyon TL kâr elde etti.
Özelleştirmede 969 milyon TL'lik zarar
Özelleştirme İdaresi Başkanlığı portföyünde kamu payı yüzde 50'nin üzerinde olan dört ana işletmeci kuruluştan Türkiye Şeker Fabrikaları ise 2020 yılı sonunda 969,8 milyon TL zarar ederken, Sümer Holding'in yıl sonu zararı 24,7 milyon TL olarak gerçekleşti. Türkiye Denizcilik İşletmeleri ise yılı 28,2 milyon TL kâr ile kapatırken Ankara Doğal Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. Genel Müdürlüğü'nün de yıl sonu kârı 584 bin TL olarak gerçekleşti.
İstihdam bu yıl da azaldı
Öte yandan KİT'lerde her yıl gittikçe azalan istihdam sayısı, 2020 yılında da azaldı. KİT'lerde 2000 yılında ortalama 207 bin kişi istihdam edilirken bu sayı 2019 yılında 100 bin 516 kişiye düşmüştü. 2020 yılında ise istihdam sayısı 99 bin 235'e geriledi. KİT'lerin yatırım harcaması ise 2020 yıl sonu itibarıyla bir önceki yıla göre yaklaşık yüzde 17.2 oranında artarak yaklaşık 23,8 milyar TL seviyesine ulaştı.
Kâr eden kuruluşlar
- TEİAŞ: 5,9 milyar TL
- Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü: 2.7 milyar TL
- Borsa İstanbul A.Ş: 1.8 milyar TL
- Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü: 1,2 milyar TL
- TÜRKSAT: 1 milyar TL
- MKE: 925,8 milyon TL
- TRT: 496 milyon TL
- USHAŞ: 395,1 milyon TL.
- DMO: 322,6 milyon TL
- EÜAŞ: 171,9 milyon TL
- Türk Reasürans A.Ş: 105 milyon TL.
- TİGEM: 76,8 milyon TL
- Toprak Mahsulleri Ofisi: 61,6 milyon TL
- AOÇ: 54,9 milyon TL
- Anadolu Ajansı: 14,9 milyon TL
- Askeri Fabrika ve Tersane İşletme A.Ş: 13,1 milyon TL
- Türkiye Elektromekanik Sanayi A.Ş: 5,6 milyon TL
- Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu: 2,9 milyon TL
- Türkiye Denizcilik İşletmeleri: 28,2 milyon TL
- Ankara Doğal Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. Genel Müdürlüğü: 584 bin TL
Zarar eden kuruluşlar
- THY: 6,1 milyar TL
- TCDD: 3,9 milyar TL
- DHMİ: 2,1 milyar TL
- Türkiye Taşkömürü Kurumu: 1,3 milyar TL
- TCDD Taşımacılık A.Ş: 1,3 milyar TL
- TPAO: 1,704 milyar TL
- Türkiye Şeker Fabrikaları: 969,8 milyon TL
- PTT: 741 milyon TL
- ÇAYKUR: 547,3 milyon TL
- TEDAŞ: 357,5 milyon TL
- Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü: 223 milyon TL
- Türkiye Raylı Sistem Araçları Sanayii: 109,7 milyon TL
- BOTAŞ: 26.8 milyon TL
- Sümer Holding A.Ş. Genel Müdürlüğü: 24,7 milyon TL
