Hakan Özyıldız*
Ocak ayı bütçesi ve hazine nakit dengesi üzerindeki gözlemlerimi, özetleyerek paylaşacağım.
İlke olarak bir aylık verilere bakarak, genel bütçe dengesi üzerinde yorum yapmak pek doğru olmaz. Ancak, 2019’un ilk ayı seçim dönemine denk geldiği için çok dikkat çekiyor.
Bütçe dengesi bu yıl, geçen yıla oranla daha iyi performans gösterdi ve ilk ayda 5,1 milyar lira fazla verdi.
Gelir tarafında en çok konuşulan konu T.C. Merkez Bankası’nın temettü gelirleri. Normalde Nisan ayında gelmesi gereken 34 milyar lira, Banka’nın genel kurulu öne çekilerek ocak ayında Hazine’nin hesaplarına girdi. Bu para olmasaymış bu kadar harcama yapmanın olanağı yokmuş. Kasadaki para yetmezmiş.
Öte yandan gelirlerin kendi içindeki dengeler öylesine değişmiş ki, en büyük payı, geçen yıl kurumlar vergisi oluştururken, bu yıl “kamu bankaları (TCMB) transferleri” birinciliği almış. Böylelikle, Merkez Bankası genişlemeci maliye politikasına yardımcı olmuş.
Bu arada KDV ve ÖTV tahsilatları beklendiği gibi düşük gelmiş.
Gelirler artınca, hemen harcamalara yol verilmiş. Geçen yılla karşılaştırınca en fazla artış personel, hanehalkına yardımlar, yatırımlar ve KİT’lere verilen sermaye yardımları kalemlerinde.
Personel içinde memurlara yapılan ödemelerdeki artış yüzde 25 kadar. Hanehalkına yapılan transferlerdeki artışların oranı yüzde 71, sosyal amaçlı transferlerdeki artış ise yüzde 213. Sosyal Güvenlik Kurumu’na yapılan transferlerdeki artış dikkat çekici. Geçen yıl 3,9 lira verilen kuruluşa bu yıl 5,6 milyar lira verilmiş.
Yatırımlarda TCK en çok pay alan kuruluş. Geçen yıl ocak ayında sadece 2 milyar lira ödenek kullanabilen kuruluşa bu yıl 8,8 milyar lira tahsis edilmiş. Alacaklı müteahhitlerin ve onlardan alacaklı olanların yüzü gülmüş.
Bu arada TCDD, T. Elektrik Üretim AŞ ile T. Elektrik Dağıtım AŞ’de geçen yıla göre oldukça iyi ödenek artışına kavuşmuşlar. TCDD klasik bütçe bağımlısıdır. Ama enerji KİT’lerinin bütçeye neden muhtaç olduklarını anlamak gerek.
Buradan nakit dengesine geçersek.
Önce 2018’in nakit dengesindeki bir gelişmeye dikkatinizi çekmek isterim. Hazine ilk defa bir yılda 14,5 milyar lira avans kullandırmış. Daha önceki yıllarda 3-4 milyar lira arasında değişen bu tutar, geçen yıl rekor kırmış. Bunun sonucunda yıllık nakit dengesi daha fazla açık vermiş ve devlet kasasındaki parayı 25,5 milyar lira azaltmış.
31 Aralık 2108 günü Hazine’nin TCMB’deki hesaplarında 33,7 milyar lira parası varmış (16,2 milyar lira karşılığı döviz + 17,5 milyar lira). Bununla beraber, Ocak ayında harcamalardaki yüksek artışa rağmen, kasaya 32,3 milyar lira konabilmiş.
Bunun nasıl olduğunu daha iyi anlayabilmek için hesaplardaki gelişmeye biraz daha yakından bakınca, özetle şu manzara ortaya çıkıyor. Hazine TCMB’den 34 milyar lira almış. Yanı sıra yaptığı önden yüklemeli dış borçlanma ve iç piyasalardan aldığı dövizli borçlar ile harcamaların nakit karşılığını yaratmış.
Dövizli iç borçlar ve son bir buçuk ayda yapılan dövizli borçlanma bu yılın Hazine Finansman Programında açıklanandan dövizle borçlanma planından fazla.
Özetlersek, son günlerde yapılan yüksek montanlı harcamalar, TCMB’den gelen para ve dövizle borçlanma sayesinde yapılabilmiş.
Yukarıda da değindiğim gibi. Bir aya bakarak mali disiplin konusunda hüküm vermek yanlış olur. Ancak eğer ocak ayındaki eğilim yılın kalan aylarında da, özellikle seçime kadar, devam ederse sonrasında toparlaması zor olur. Hem ekonominin içinde bulunduğu konjonktür nedeniyle gelirlerde beklenen performans hem de yılın kalan aylarındaki dış borç ödemeleri için gerekli döviz ihtiyacı Hazine’yi zorlayabilir.
İzleyelim görelim.
*Bu yazı hakanozyildiz.com'da yayımlanmıştır
