Kafkasya'nın stratejik önemi büyük ülkeleri arasındaki Gürcistan, iç siyasetindeki sorunlar ve ülkede düzenlenen uluslararası tatbikat nedeniyle son günlerde bir kez daha sıcak gelişmelerin merkezi haline geldi.
Cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili'nin istifasını isteyen muhalefetin bir aydır sürdürdüğü gösteriler nedeniyle tırmanan siyasi krizle boğuşan ülkenin, Rusya ve "sorunlu bölgeler" olarak tanımladığı Abhazya ve Güney Osetya ile arasındaki ilişkiler de NATO'nun düzenlediği tatbikat nedeniyle yenidengerildi.
Rusya'nın "provokasyon" olarak nitelediği NATO tatbikatının başlamasından bir gün önce, hükümete karşı darbe planlayan bir gruba operasyon düzenlendiği ve başkent Tiflis yakınlarındaki askeri üste "emre itaat etmeyen" askerlerin isyan başlattığı bildirildi. Mihail Saakaşvili, "Rusya'yı tatbikat nedeniyle provokasyon yapmak ve mevcut muhalefet gösterilerine destek vererek içişlerine karışmakla" suçladı. 5 Mayısta çıkan isyan aynı gün bastırıldı ve sorumluların yakalanması için operasyon başlatıldı. İsyanla ilgili 13'ü sivil olmak üzere 20'den fazla kişi tutuklandı.
Cenevre görüşmeleri
2008 Ağustos ayındaki savaştan sonra, Avrupa Birliği (AB), Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) ve Birleşmiş Milletlerin girişimiyle başlatılan Cenevre görüşmelerinde, savaşın yarattığı ihtilafları çözmek için ilk kez bir araya gelen Gürcistan, Rusya ve ayrılıkçı bölgeler arasındaki müzakere süreci de NATO tatbikatı nedeniyle riske girdi.
Gürcistan'da başlayan NATO tatbikatına gözlemci göndermeyeceğini açıklayan Rusya'nın Devlet Başkanı Dimitriy Medvedev, askeri tatbikatın "açık bir provokasyon" olduğunu ve olumsuz sonuçları olacağını söylemişti.
Cenevre görüşmelerinin şubat ayında yapılan son turunda üzerinde uzlaşılan "önleyici güvenlik mekanizması" toplantılarının ikincisi, dün Güney Osetya, Rusya ve Gürcistan temsilcilerinin katılımıyla yapılacaktı. AB Gözlem Misyonu, Güney Osetya'nın tavrını değiştirmesi nedeniyle toplantının belirsiz bir tarihe ertelendiğini açıkladı.
Gürcistan İçişleri Bakanlığı, "AB Gözlem Misyonu, AGİT ve Gürcistan temsilcilerinin tüm çabalarına rağmen toplantının Rusya ve Güney Osetya tarafından engellendiğini" belirtirken, Rus haber ajansları, Gürcistan'ın toplantı yeri konusunda itiraz etmesi nedeniyle toplantının ertelendiğini duyurdu. Gürcistan, Güney Osetya ve Rusya temsilcileri 23 Nisanda ilk kez bir araya gelmiş, tarafların görüşmelerin sürmesi gerektiği konusunda hemfikir oldukları bildirilmişti.
AB Gözlem Misyonu dün ayrıca, sınır bölgelerinin Gürcistan tarafında, mevcut anlaşmalarla çelişecek bir askeri faaliyet olmadığının gözlendiğini, ancak asker sayısının arttığı "sınırların diğer tarafındaki durumun izlenebilmesi için çok daha fazla bilgi paylaşımına ihtiyaç duyulduğunu" açıkladı.
NATO Genel Sekreteri Jaap de Hoop Scheffer, Rusya ile NATO arasında son hafta patlak veren "casus krizine" ve 19 Mayısta Brüksel'de yapılması planlanan Rusya-NATO konseyinin Rusya tarafından iptal edilmesine rağmen, NATO ile Rusya arasındaki ilişkilerin düzeleceğinden umutlu. Dün yaptığı açıklamada, Gürcistan'daki tatbikatın Rusya'ya karşı olmadığını bir kez daha yineleyen de Hoop Scheffer, NATO-Rusya toplantısı için yeni bir tarih belirlenmesini umduğunu belirtti.
Bu arada Cenevre görüşmelerinin beşinci turunun, NATO tatbikatı sona ermeden 18-19 Mayısta yapılması planlanıyor. Son turda üzerinde uzlaşılan tek konu olan "önleyici güvenlik mekanizmaları" toplantısının ertelenmesi, beşinci turda da somut bir ilerleme sağlanamayacağı yolunda endişe yarattı.
AB Doğu ortaklığı projesi
Prag'da dün düzenlenen ve Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan, Moldova, Belarus ve Ukrayna'nın katıldığı AB Doğu Ortaklığı Zirvesi, Ermenistan-Azerbaycan buluşması ve Ermenistan-Türkiye arasında son dönemdeki siyasi gelişmeler nedeniyle dikkat çekse de, Rusya ile AB arasında etki alanı tartışmasını da yeniden gündeme getirdi.
AB, bu projenin Moskova'ya karşı bir plan olmadığında ısrar etse de Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, zirveden önce yaptığı açıklamada, "AB'nin Rusya sınırlarında bir kuvvet üssü kurmadığına inanmak istediğini" söyledi. Lavrov, zirveye katılanların "Rusya ya da AB arasında bir tercih yapmak zorunda bırakılmaları" konusunda endişeleri olduğunu da ifade etti.
Zirvenin sonunda yayımlanan ortak bildiride, projenin mevcut komşuluk politikalarına "eşdeğer" ve AB'nin diğer bölgesel politikaları çerçevesindeki işbirliği süreciyle aynı değerde olduğu vurgulandı. AB liderleri, bu projenin "yeni bir kamplaşmaya veya bloklaşmaya neden olmaması gerektiği" uyarısında bulundu.
ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton ile Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov'un dün Washington'daki görüşmelerinin merkezinde de Gürcistan ve bölgedeki gelişmelerin olduğu kaydedildi.
Clinton, görüşmenin ardından yaptığı açıklamada, "Gürcistan ile ilgili görüşlerini paylaştıklarını" belirterek, Gürcistan'daki gerilimin barışçıl yollarla azaltılmasının herkesin yararına olacağı konusunda Rusya ile hemfikir olduklarına inandığını söyledi. İki ülkenin de Gürcistan'da istikrar ve güvenlik amaçladığını kaydeden Clinton, NATO-Rusya Konseyinin önemli bir diyalog kanalı daha açacağını da belirtti.
Görüşmelerinde, "Kafkasya ve özellikle Güney Kafkasya'daki durumu" değerlendirdiklerini belirten Lavrov da, aralarında bariz fikir ayrılıkları olduğunu, ancak "bölgede istikrarı sağlamak için ellerinden gelenin en iyisini yapma konusunda hemfikir olduklarını" ifade etti.
Muhalefet gösterileri
Gürcistan, salı günü "darbe ve isyan" haberleriyle çalkalanırken, kısa süre önce hükümet üzerindeki baskıyı artırmak için eylemlerinin dozunu artıracaklarını açıklayan muhalefet, Tiflis'i diğer bölgelere bağlayan kara yollarını trafiğe kapatmaya hazırlanıyordu.
Olaylar nedeniyle eylemlerini ertelediklerini duyuran muhalefet liderleri, son olayların "hükümetin provokasyonu" olduğunu açıklayarak, "Saakaşvili'nin siyasi amaçları için Gürcistan ordusunu kullanmaya başladığını ve gizli kamera kayıtları içeren yeni bir şov sergilediğini" öne sürdü.
6 Mayıs akşamı, devlet televizyonu önündeki gösteriler sırasında gözaltına alınan 3 göstericinin serbest bırakılması için Digomi'deki Emniyet Müdürlüğü binasına yürüyen kalabalık grupla, binanın dış kapısında toplanan güvenlik güçleri arasında arbede çıktı. Aralarında parti liderlerinin de bulunduğu yaklaşık 30 gösterici ile 6 polis yaralandı.
Güvenlik güçleri ile muhalefet destekçilerinin karşı karşıya gelmesi ve muhalefetin "polisin plastik mermi kullandığı" iddiaları, parlamento önünde düzenlenen gösterilere katılımı yeniden artırdı. Gece yarısı parlamento önünde toplanan binlerce kişiye hitap eden muhalefet liderleri, hükümeti "şiddete başvurmakla" suçladı ve mücadelelerini sürdüreceklerini açıkladı.
Gürcistan Ortodoks Kilisesinin ruhani lideri Patrik 2. Ilia, daha önceki kriz dönemlerinde de yaptığı gibi hükümete çağrıda bulunarak, gerilimin azaltılması için gözaltına alınan 3 kişinin serbest bırakılmasını istedi ve muhalefete yasal sınırı aşmama telkininde bulundu. Polis, gözaltına alınan kişileri serbest bıraktı.
Son olaylarla artan gerilimin ardından muhalefet liderleri, ortak açıklama yaparak, eylemlerinin sonraki aşamasına geçmeden önce Saakaşvili'ye bir kez daha 3 günlük süre tanıdı.
Cumhurbaşkanını kamuya açık bir diyalog masasında sorunun çözümü üzerine müzakereye davet eden muhalefet, aksi takdirde başkentin diğer bölgelerle kara yolu bağlantılarını tamamen kapatmak uyarısında bulundu.
Muhalefet destekçileri, gösterilerin bir ayını dolduracağı 9 Mayısta geniş çaplı bir miting yapmayı planlıyor.
