Turgay İPEK/UZUNDERE (Erzurum), (DHA)- İTALYA\'da 12 Mart 2016 günü yapılan Uluslararası Cittaslow İcra Kurulu toplantısında Türkiye\'nin 11\'inci \'sakin kent\'i seçilen Erzurum\'un Uzundere ilçesindeki Tortum Çayı\'na yapılması planlanan \'HES\' projesi, tepkiler üzerine iptal edildi. Haber ilçede bayram havası yaşatırken, Uzundere Belediye Başkanı Halis Özsoy, “Üzerimizden büyük bir yük kalktı. İlçemiz sakinliğini koruyacak. Çevre ve Şehircilik Bakanı Mehmet Özhaseki\'ye teşekkür ediyoruz\" dedi.
Erzurum- Artvin karayolu üzerinde yer alan, 1987\'de ilçe olan ve \'Erzurum\'un sebze ve meyve ambarı\' olarak nitelendirilen Uzundere\'ye Hidroelektrik Santrali (HES) yapılacağı haberleri ilçede tepkiyle karşılandı. Tortum Şelalesi, Tortum Gölü, Öşvank Manastırı ve Yedi Göller\'i bünyesinde bulunduran Uzundere, bölgenin en sakin ilçelerinden birisi. Uluslararası Cittaslow İcra Kurulu tarafından 2016\'nın mart ayında \'Sakin Şehir\' seçilen ilçenin içinden geçen Tortum Çayı üzerine HES yapılması kararlaştırıldı. 21 Aralık 2017 günü HES bilgilendirme toplantısına Uzundere Belediye Başkanı Ak Partili Halis Özsoy, Uzundere İl Genel Meclis Üyeleri, belediye meclis üyeleri, muhtarlar, işletmeciler, çeşitli STK temsilcileri ile bölge sakinleri katıldı. Tortum ve Uzundere ilçelerinden geçmekte olan Tortum Çayı mevkiine Van Elektrik Üretim Sanayi ve Ticaret A.Ş. tarafından yapılması planlanan, \'Çayaşan regülatörü ve HES kırma, eleme, yıkama tesisi ve hazır beton santrali ile malzeme ocakları projesi\' ile ilgili olarak çevresel etki değerlendirmesi yönetmeliği gereği halkı bilgilendirmek, görüş ve önerilerini almak üzere hazırlanan toplantıya katılanlar HES görevlilerine tepki gösterdi.
\'UZUNDERE\'NİN SAKİNLİĞİ KALMAZ DİYE UYARMIŞTI\'
Toplantıda bir konuşma yapan Belediye Başkanı Özsoy, Uzundere\'nin bir cennet ve huzurun adı olduğunu belirterek şunları söyledi:
\"HES, 12 kilometre boyunca ilçenin içinden geçen Tortum Çayı\'nın hem yatağını değiştirecek hem de suyun önemli bir kısmını alacak. Tüm zeminlerde mücadelemizi sürdürdük. Hatta bu proje ile ilgili \'ÇED, gerekli değildir\' kararı verildi. Türk yargısı böyle bir kararın olmayacağını ispat etti ve Danıştay da bunu onayladı. Fakat şimdi çevresel etki değerlendirme süreci (ÇED) yeniden başladı. İlçemize HES yapılması, Bakanlar Kurulu kararı ile ilçenin turizm merkezi ilan edilmesini hiçe sayıyor. Gelirini turizminden sağlayan insanlar, ciddi zarara uğrayacak. Tortum Çayı ulusal parkur alanıdır. Burada yelken, kano, rafting gibi su sporları yapılıyor. Göçmen kuşların da rotasıdır. HES, ekolojik faciaya neden olur. Halk olarak bu nehir üzerinde HES yapılmasına şiddetle karşıyız. HES yapılırsa Dünya Sakin Kentler Birliği tarafından sakin kent ilan edilen Uzundere\'nin sakinliği kalmaz. Yörenin ekosistemi bozulduğu için organik tarımsal üretimden elde edeceğimiz gelir yok olacak. Daha doğrusu hem bizim hem de ilçenin geleceği kararır. Dünyanın en hızlı akan sularından biri olan ve adını Türk boylarından alan Tortum Çayı\'nda kimi zaman 672 metre küp su akıyor. Dünyada hiçbir yerde bir ilçenin içerisinden geçen nehir o ilçenin bağrından sökülüp atılmıyor.\"
\'TÜRKİYE\'NİN EN ÖNEMLİ HAVZASI\'
Erzurum\'un İspir, Pazaryolu, Oltu, Olur, Şenkaya, Tortum, Narman, Uzundere ile Bayburt ve Artvin\'in yer aldığı Çoruh Vadisi\'nin Türkiye\'nin en önemli havzalarından birisi olduğunu sözlerine ekleyen Başkan Özsoy konuşmasını şöyle sürdürdü:
\"Çoğu noktasında mikroklima özelliğine sahip havzada Türkiye\'nin en iyi fasulyesi, kırmızı benekli alabalığı ve organik ürünler yetişiyor. Dut pekmezi yapılıyor. Önemli bir konuma sahip olan Çoruh Vadisi de tarih, doğa ve spor meraklıları için bulunmaz bir mekan. Türkiye\'nin kuzeydoğusunda yer alan Çoruh Vadisi, boyutları ve tasarımları ile şaşırtıcı, 9\'uncu yüzyıl ile 11\'inci yüzyıl ilk çeyreği arasında inşa edilmiş Ortaçağ Gürcü kiliseleri ile dikkat çekiyor. Dünyanın en hızlı akan nehirlerinden biri olan Çoruh Nehri, rafting ve nehir kanosu için ideal bir parkur oluşturuyor. Çoruh Nehri\'ne paralel uzanan Kaçkar Dağları da trekking yapanlar için eşine az rastlanır yürüyüş olanakları sunuyor. Çoruh Vadisi ise endemik bitki türleri, kuş ve kelebekleri ile doğaseverlerin gözdesi. Böyle bir şey olamaz. Ne olursa olsun biz HES\'in yapımına karşıyız.\" Bilgilendirme toplantısına gelen firma yetkilileri yaşanan tartışma nedeniyle ilçeden ayrılmak zorunda kalmıştı.
ÇED GENEL MÜDÜRÜ MÜJDEYİ VERDİ
Yaşanan bu olaylar nedeniyle Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Müsteşarı Mustafa Öztürk ile ÇED Genel Müdürü Mustafa Satılmış\'ın kendisini arayarak, Bakan Mehmet Özhaseki\'nin talimatı ile Uzundere halkının talebi üzerine Çayaşan HES projesi ÇED sürecinin iptal edildiği müjdesini verdiğini belirten Başkan Özsoy, \"HES 12 kilometre boyunca bu nehrin hem yatağını değiştirecek hem de suyun önemli bir kısmını alacaktı. Tüm zeminlerde mücadelemizi sürdürdük. Hatta bu proje ile ilgili ÇED gerekli değildir kararı verdi. Türk yargısı böyle bir kararın olmayacağını ispat etti ve Danıştay\'da bunu onayladı. Fakat çevresel etki değerlendirme sürecinin başlaması bizi çok endişelendiriyordu. Çok şükür bakanımızın talimatı ile bu sürecin iptal edilmesi projenin başlamadan sona ermesine sebep oldu. Bakanımız, müsteşarımız ve ÇED genel müdürümüze ilçe halkı adına teşekkür ediyorum\" diye konuştu.
İPTAL KARARINDA TURİZM, TARIM VE AFET VURGUSU
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü Erzurum\'un Uzundere ilçe Belediye Bakanlığı\'na gönderdiği yazıda şöyle dedi:
\"Erzurum İli, Tortum ve Uzundere İlçeleri, Tortum Çayı üzerinde Van Elektrik Üretim Sanayi ve Ticaret A.Ş. tarafından tesis edilmesi planlanan \'Çayaşan Regülatörü ve HES (24,98 MWm/ 24,24 MWe) Kırma-Eleme Yıkama Tesisi ve Hazır Beton Santralleri ile Malzeme Ocakları\' projesi ile ilgili olarak, ÇED yönetmeliği kapsamında 20 Kasım 2017 tarihinde Bakanlığımıza başvuru yapılmış olup, ÇED Yönetmeliği\'nin 8\'inci maddesi kapsamında söz konusu başvuru incelenerek ilgili kamu kurum ve kuruluş temsilcilerinin de yer aldığı komisyon kurulmuş ve yönetmeliğin 9\'uncu maddesi gereğince 19 Aralık 2017 tarihinde Erzurum Uzundere ilçesinde halkın katılımı toplantısı düzenlenmiştir. Söz konusu projenin ÇED sürecinde komisyon üyesi olan Erzurum Uzundere Belediye Başkanlığı\'nın 20 Aralık 2017 tarih ve E1667 sayılı ilgi yazısında; \'projenin yapılması halinde dere yatağına bırakılacak cansuyu miktarının her durumda yetersiz kalacağı ve bölgenin önemli bir turizm girdisi olan rafting sporunu olumsuz etkileyeceği, tarımsal üretim faaliyetlerini ve özellikle seracılığı sekteye uğratacağı, proje için belirlenen alanda afete maruz bölge bulunduğu\' belirtilerek, Çayaşan regülatörü ve HES projesinin iptal edilmesi gerektiği ifade edilmiştir. Bilindiği üzere; 25 Kasım 2014 tarihli ve 29186 sayılı Resmi Gazete\'de yayımlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği\'nin 6\'ncı maddesinin 4\'üncü fıkrasında \'Bu yönetmelik hükümlerine göre karar tesis edilmeden önce, projenin gerçekleştirilmesinin mevzuat bakımından uygun olmadığının tespiti halinde, aşamasına bakılmaksızın süreç sonlandırılır\' hükmü yer almaktadır. Bu itibarla, ilgi görüş bakanlığımızca dikkate alınmış olup, \'Çayaşan Regülatörü ve HES Kırma-Eleme Yıkama Tesisi ve Hazır Beton Santralleri ile Malzeme Ocakları\' projesinin ÇED süreci sonlandırılmıştır.\"
