GDO yasası Meclis'te

T24 - Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar (GDO) ve ürünlerine ilişkin düzenlemeleri içeren Biyogüvenlik Kanunu Tasarısı, TBMM Başkanlığı'na sunuldu. Danıştay'ın yürürlüğünü durdurduğu GDO'lu ürünlere ilişkin yönetmeliğin, konu hakkında henüz yasa çıkmadan yayımlanması yoğun eleştirilere neden olmuştu. Yasaya aykırı GDO faaliyeti için 10 yıla kadar hapis cezası da öngörülen tasarıda, ürünlerin üzerine "GDO içermektedir" uyarısı konulması sadece "eşik değerlerin aşılması" durumuyla sınırlı tutuldu. Eşik değerlerin altında olan GDO'lu ürenlerin üzerinde "GDO içermektedir" uyarısı bulunmayacak.

Kanun tasarısıyla; "bilimsel ve teknolojik gelişmeler çerçevesinde, modern biyoteknoloji kullanılarak elde edilen genetik yapısı değiştirilmiş organizmalar ve ürünlerinden kaynaklanabilecek riskleri engellemek, insan, hayvan ve bitki sağlığı ile çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin korunması, sürdürülebilirliğinin sağlanması"nın amaçlandığı belirtiliyor.

Genetik yapısı değiştirilmiş organizmalar ve ürünlerle ilgili olarak araştırma, geliştirme, işleme, piyasaya sürme, izleme, kullanma, ithalat, ihracat, nakil, taşıma, saklama, paketleme, etiketleme, depolama ve benzeri faaliyetlere dair hükümleri kapsayan tasarıda, veteriner ve beşeri tıbbi ürünlerle, kozmetik ürünleri kapsam dışında tutuluyor.


Başvurulara 10 yıllık izin


İnsan, hayvan ve bitki sağlığı ile çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir kullanımı gözönünde bulundurularak GDO veya ürünlerinin, ithalatı, ihracatı, deneysel amaçlı serbest bırakılması, piyasaya sürülmesiyle genetiği değiştirilmiş mikroorganizmaların kapalı alanda kullanımına, bilimsel esaslara göre yapılacak risk değerlendirmesine göre karar verilecek. Risk değerlendirme sonuçlarına göre, risk oluşturmayacağı belirlenen başvurular için verilen kararın geçerlilik süresi 10 yıl olacak.

GDO ve ürünlerinin transit geçişinde her bir geçiş için bakanlıktan izin alınması zorunlu hale getiriliyor.

Araştırma yapmaya yetkili kuruluşlar tarafından bilimsel araştırma amacıyla ithal edilecek GDO ve ürünleri için bakanlıktan izin alınacak.


GDO izni için aranacak koşullar


GDO ve ürünleriyle ilgili karar sürecinde ''insan, hayvan ve bitki sağlığı ile çevre ve biyolojik çeşitliliğin tehdit edilmemesi, üretici ve tüketicinin tercih hakkının ortadan kaldırılmaması, çevrenin ekolojik dengesinin ve ekosistemin bozulmasına neden olunmaması, GDO ve ürünlerinin çevreye yayılma riskinin olmaması, biyolojik çeşitliliğin devamlılığının tehlikeye düşürülmemesi, başvuru sahibinin biyogüvenliğin sağlanmasına yönelik tedbirleri uygulamak için yeterli kapasiteye sahip olması'' şartları dikkate alınacak.


Genetiği değiştirilmiş bitki ve hayvan üretilmeyecek


Başvurusu yapılan GDO ve ürünleri için risk ve sosyo-ekonomik değerlendirme sonuçlarına dayanarak risk yönetimi esasları belirlenecek.
     
Tasarıya göre, GDO ve ürünlerinin, Biyogüvenlik Kurulu kararlarına aykırı olarak kullanılması veya kullandırılması, genetiği değiştirilmiş bitki ve hayvanların üretimi, GDO ve ürünlerinin kurul tarafından piyasaya sürme kapsamında belirlenen amaç ve alan dışında kullanımı yasaklanacak. 


Kimlik verilerek kayıt altına alınacak

    
GDO ve ürünlerinin piyasaya sürülmesinden sonra, kararda verilen koşullara uyulup uyulmadığı, insan, hayvan, bitki sağlığı ile çevre ve biyolojik çeşitlilik üzerinde herhangi bir beklenmeyen etkisinin olup olmadığı Bakanlık tarafından kontrol edilecek ve denetlenecek.


İzinler iptal edilebilecek


Kararda belirtilen koşulların ihlali veya GDO ve ürünleriyle ilgili olarak herhangi bir riskin ortaya çıkabileceği yönünde yeni bilimsel bilgilerin ortaya çıkması durumunda karar, Kurul tarafından iptal edilebilecek. Kararı iptal edilen GDO ve ürünleri toplatılacak. İnsan, hayvan, bitki sağlığı ile çevre ve biyolojik çeşitliliğe olumsuz etkisi olduğu tespit edilenler derhal imha edilecek; herhangi bir olumsuz etkisi tespit edilmeyenlerin ise mülkiyeti kamuya geçirilecek.


Sadece eşik değer aşılırsa ürüne "GDO içermektedir" uyarısı yazılacak


Her bir GDO ve ürününe ayırt edici kimlik verilerek kayıt altına alınacak. Herhangi bir ürünün bakanlık tarafından belirlenen eşik değerin üzerinde GDO ve ürünlerini içermesi halinde; etikette, GDO içerdiğinin açıkça belirtilmesi mecburi olacak.


GDO'yu çevreye bırakanlara 10 yıl hapis


GDO ve ürünleriyle ilgili Biyogüvenlik Kurulu oluşturulacak.

Tasarıya göre, genetiği değiştirilmiş bitki ve hayvanları çevreye serbest bırakanlara veya ürütenlere 10 yıla kadar hapis cezası verilecek.


GDO faaliyeti yapanlar zarardan sorumlu olacak


GDO ve ürünleri ile ilgili faaliyetlerde bulunanlar, izin almış olsalar dahi, insan, hayvan ve bitki sağlığı ile çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin korunması, sürdürülebilirliğinin sağlanmasına karşı oluşan zararlardan sorumlu olacak. Sorumluluk, zarar oluşmasa dahi geçerli olacak.

GDO'ların kapalı alanda kullanımı, gıda, yem, işleme ve tüketim amacıyla piyasaya sürülmesi, ithalatı ve transit geçişi için izin alma zorunluluğu olduğu halde, bu faaliyetleri izinsiz olarak gerçekleştirenlerle GDO'ları çevreye serbest bırakanlar ve üretenler meydana gelen her türlü zarardan sorumlu tutulacak.

GDO ve ürünlerini piyasaya süren, ticari olarak işleyen, dağıtan ve pazarlayanlar meydana gelebilecek zararlar ve bunlara ilişkin sorumluluklar hakkında birbirlerini bilgilendirmek zorunda olacak.

GDO'ları muameleye tabi tutanlar, muamele nedeniyle çevrede zararın meydana gelmemesi veya meydana gelen zararın sonuçlarının ağırlaşmaması için risk değerlendirmesine göre belirlenen tedbirlerin masraflarını karşılamakla yükümlü olacak.


Zarar görenler, zararı öğrendikten sonra 2 yıl içinde başvurmalı


GDO ve ürünlerinin neden olduğu zararların tazmin edilmesini talep hakkı, zarar görenin, zarardan veya zarar vereni öğrenmesinden itibaren 2 yıl ve zararı doğuran olayın meydana gelmesinden itibaren 20 yıl sonra düşecek.
    
Cezalar

Genetiği değiştirilmiş bitki ve hayvanları çevreye serbest bırakanlara veya üretenlere 5 yıldan 10 yıla kadar hapis cezası ve 1500 günden 2 bin 500 güne kadar adli para cezası verilecek. Bu fiil nedeniyle zarar meydana gelmesi halinde verilecek hapis cezası 7 yıldan ve adli para cezası 2 bin günden az olamayacak.

GDO ve ürünlerini, Biyogüvenlik Kurulu tarafından piyasaya sürme kapsamında belirlenen amaç ve alan dışında kullananlarla, bu tür ürünlerin ithalatını veya ülke içinde dağıtımını gerçekleştirenler 4 yıldan 6 yıla kadar hapis cezası ve bin günden 2 bin güne kadar adli para cezası alacak.

GDO ve ürünlerinin Kurul tarafından piyasaya sürme kapsamında belirlenen amaç ve alan dışında kullanılmasıyla, ithalatı ve ülke içinde dağıtımı sonucunda bir zarar meydana gelmesi halinde verilecek hapis cezası 5 yıldan, adli para cezası bin 500 günden az olamayacak.

GDO ve ürünlerini Kurul kararlarına aykırı olarak kullananlara veya kullandıranlara 2 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası, 500 günden bin güne kadar adli para cezası verilecek. Kurul kararlarına aykırı olarak kullanım sonucunda bir zarar meydana gelmesi halinde verilecek hapis cezası 3 yıldan ve adli para cezası 750 günden az olamayacak.

Tarım ve Köyişleri Bakanlığına yapılacak başvurularda gerçeğe aykırı beyanda bulunanlar 2 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası alacak. Gerçeğe aykırı beyana dayanılarak herhangi bir faaliyet için karar alınması ve bu karara dayanılarak faaliyetin gerçekleştirilmesi halinde ise 4 yıldan 7 yıla kadar hapis cezası verilecek. Gerçekleştirilen faaliyet sonucu zarar meydana gelmesi halinde verilecek ceza 5 yıldan az olamayacak.

Bazı fiillerin tüzel kişinin faaliyeti kapsamında işlenmesi durumunda tüzel kişiye fiilin ağırlığına göre 100 bin TL'den 200 bin TL'ye kadar idari para cezası verilecek.

GDO ve ürünlerini karar olmaksızın, karar geçerlilik süresi sona erdikten sonra veya karar iptal edildiği ya da askıya alındığı halde kapalı alanda kullananlara 10 bin TL idari para cezası uygulanacak.

Bu fiiller sonucunda biyolojik çeşitlilikte, çevre, bitki ve hayvan sağlığında bir zarar meydana gelmesi halinde bu durumdan sorumlu olanlara 3 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası, 750 günden bin 500 güne kadar adli para cezası verilecek.

İnsan sağlığı açısından bir zarar meydana gelmesi halinde bu durumdan sorumlu olanlara 6 yıldan 9 yıla kadar hapis cezası ve 2 bin 500 günden 5 bin güne kadar adli para cezası uygulanacak.

GDO ve ürünlerini, karar olmaksızın, karar geçerlilik süresi sona erdikten sonra veya karar iptal edildiği ya da askıya alındığı halde gıda, yem ve işlemede kullananlara 3 yıldan 5 yıla kadar hapis ve bin 500 yüz günden 2 bin 500 güne kadar adli para cezası verilecek. Bu fiiller sonucunda, biyolojik çeşitlilikte, çevre, bitki ve hayvan sağlığında bir zarar meydana gelmesi halinde bu durumdan sorumlu olanlar 6 yıldan 9 yıla kadar hapis cezası, 3 bin günden 5 bin güne kadar adli para cezası alacak.

İnsan sağlığı açısından bir zarar meydana gelmesi halinde bu durumdan sorumlu olanlara 7 yıldan 10 yıla kadar hapis cezası, 7 bin 500 günden 10 bin güne kadar adli para cezası verilecek. 


Kaçakçılıkta ceza iki kat

    
GDO ve ürünlerinin 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu kapsamında düzenlenen suçlara konu olması halinde, söz konusu kanunda öngörülen cezalar iki katına kadar artırılarak uygulanacak.

Tasarıda düzenlenen suçlardan mahkûm olanlar ve tüzel kişiler bazı kamu hizmetlerinden yararlanamayacak.

Kanunda suç olarak düzenlenen fiiller özel hukuk tüzel kişisinin organ veya temsilcilerinin iştirakiyle tüzel kişi yararına işlendiği takdirde, tüzel kişi 5 yıl süre ile GDO ve ürünleriyle ilgili faaliyetlerden men edilecek.


Düzenlemeler, yasalaştıktan 6 ay sonra yürürlüğe girecek


Tasarı, yasalaştıktan 6 ay sonra yürürlüğe girecek.
İlgili yönetmelikler tasarının yasalaşıp Resmi Gazete'de yayımından itibaren en geç 3 ay içerisinde yürürlüğe konulacak.