Real Madrid, 2000'de tam 60 milyon euro ödeyerek Louis Figo'yu renklerine bağladığında futbol tarihinin en pahalı transferi de gerçekleşmiş oldu.
Aynı yıl Crespo da 55 milyon euro gibi astronomik bir fiyatla Lazio forması giymeye başladı. Ancak bir yıl sonra anlaşıldı ki bu rakamlar sadece bir başlangıç. Real Madrid bir yıl sonra Zinedine Zidane'a karşılık Juventus'a tam 73.5 milyon euro verdi. Bu rakam 7 yıldır geçilemiyor. Ancak 247 milyon euro ödeyerek Manchester City'yi satın alan Dubaili Süleyman el-Fahim'in, kulübün ezeli rakibi Manchester United'ta forma giyen Cristiano Ronaldo için 170 milyon euro ayırdığını açıklaması Zidane'ın ücretini tarihe gömebilir.
Referans'ın haberine göre, 2000/01 sezonunda başını R. Madrid, Milan, Juventus ve M. United gibi takımların çektiği astronomik rakamlara futbolcu transfer etme politikası futbolu bir krizin eşiğine getirmişti. Yıldız futbolcuların ücretlerinin astronomik rakamlara çıkmasıyla birlikte futbolcuların ortalama ücretlerinde de önemli bir artış yaşanmış ve birçok kulüp "mecburen" bol sıfırlı kontratlara imza atarak ekonomik krizin eşiğine sürüklenmişti. 2003'e gelindiğinde, bu sezon yeninden İtalya Seri A'ya yükselen Napoli iflasın eşiğine gelmişti. Yunanistan'ın AEK takımı kapanmamak ve iflas etmemek için mili oyuncuların bonservislerini serbest bırakmıştı. İtalya'nın en köklü ve mali açıdan güçlü kulüplerinden Roma, içinde bulunduğu krizden kurtulmak için taraflardan yardım kampanyaları düzenlemelerini istiyordu.
400 kulüp krize girdi
Ve 90'ların sonu ile milenyumun başında İngiliz futboluna yeni bir ivme kazandıran Leeds United, efsane kadrosunu dağıtarak -ki o kadroda bulunan Keewell bugün Galatasaray'da- küçülmek zorunda kaldı ve bir alt kümeye düştü. Ekonomi dergisi BusunessWeek'in 2004'te yaptığı bir araştırmaya göre Avrupa'da 1. liglerde mücadele eden 400 kulüp finansal kriz yaşıyordu. Yine aynı araştırmaya göre, Seri A takımları 1.4 milyar dolarlık 2002 yılı satışlarında toplam 485 milyon dolar kayba uğradı. Bu kayıp, 2003'te 360 milyon dolardı. Mali bakımdan sağlam görünen Premier League'de bile, 20 kulüpten sadece 5'i sezon sonunda, vergi öncesi faaliyet kârı yaratabildi.
Birçok kulüp nefes alabilmek için banka kredilerine başvurdu ve borç sarmalı giderek büyüdü. Ama geri ödemelerin gerçekleşmesinin sportif başarıya bağlı olması ve büyüklerle küçükler arasındaki makasın giderek açılmasıyla bu başarıya ulaşmanın olanaksızlıkları Avrupa'da orta sıralarda yer alan ama gelecek vaat eden takımların hızlı bir ekonomik çöküş yaşamasına neden oldu. Örneğin 2000'de yakaladığı başarıyı tekrarlamaya çalışan ve hatırı sayılır rakamlarla kredi borcu alan Galatasaray, aynı başarıyı tekrar yakalayamayınca uzun yıllar süren bir ekonomik krizle mücadele etmek zorunda kaldı.
Bir yandan futbol kulüpleri ve ligler arasıdaki makas açılırken diğer yandan kulüpler yeni gelir kapıları aramaya başladı. İlk önlem futbolcularla peşin para yerine, performansa dayalı ödeme öngören sözleşmeler imzalamak oldu. Daha sonra stat gelirlerinin artırılması gündeme geldi. Kombine bilet satışları özendirildi, stadyumlar yenilendi ve stat adları büyük firmalara verildi (Alianz Arena-Bayern Münih, Emirates-Arsenal, Philips-PSV. Türk Telekom-Galatasaray).
Öte yandan maçlara "paralı taraftarın çekilmesi" ve stadyumların alışveriş merkezi olarak tasarlanması gibi çözümler üretildi. Türkiye'de bu işi en iyi biçimde Fenerbahçe başardı. Ve kulüplere sahada yer alan 18 içinde en az bir futbolcunun yer alması şartı getirildi. Son olarak FIFA, 2012'den itibaren "6+5" olarak bilinen yabancı sınırlamasının uygulanmasına karar verdi.
Futbol beyaz işine benzemez
Bu tür önlemlerle ve yaratılan yeni gelir kapılarıyla dengelenmeye çalışılan endüstrideki rekabet ortamı, yeniden yara alacak gibi görülüyor. Roman Abramoviç'in 2003'te Chelsea'yi satın alması ve futbolculara astronomik rakamlar ödeyerek piyasayı yükseltmesi diğer kulüplerin yöneticileri tarafından eleştiriliyordu ki Süleyman el-Fahim çıtayı çok daha yükseklere çıkaracak gibi görünüyor. Serveti Abramoviç'i 10'a katlayan Fahim, Ronaldo için 170 milyon dolar öderse ve beyan ettiği gibi Fabregas, Torres gibi oyuncuları yüksek rakamlara M. City kadrosuna dahil ederse, futbolcu ücretleri için yeni bir ortalama belirlenmek zorunda kalınacak. Ve belki de bugün 40-50 milyon euro değer biçilen bazı futbolcuların değeri 100 milyon euroya kadar çıkacak.
Futbol cazip ve eğlenceli bir endüstri. Büyük sermaye gruplarının göz ardı edemeyeceği bir alan. Ancak, böylesi gelişmeler futbolun geleceğini tehdit edebilir. Buzdolabı üretiminde kıyasıya rekabet ve rakiplerini piyasadan silme bir başarı olabilir belki ama söz konusu futbol olduğunda, rekabettin "dostça ve denk güçlerin mücadelesi" şeklinde geçmesi endüstrinin geleceği için olmazsa olmazların başında geliyor.
AVRUPA'DA 2008/09 SEZONUN EN PAHALI TRANSFERLERİ (milyon euro)
Futbolcu |
Kulüp |
Fiyat |
Robinho |
M. City |
42 |
Alves |
Barcelona |
29.6 |
Keane |
Liverpool |
25 |
Bentley |
Tottenham |
23 |
Modric |
Tottenham |
21 |
TRANSFER ŞAMPİYONLARI (milyon euro)
Kulüp |
Harcama |
M.City |
99 |
Barcelona |
92.5 |
Fiorentina |
50.3 |
Lyon |
45.2 |
Tottenham |
39 |
Milan |
36.5 |
Premier League'deki yabancı sermaye
Takım |
Yabancı sahip |
Miktar |
Alındığı tarih |
Fulham |
Muhammed El Fayet (Mısır) |
45 |
1997 |
Chelsea |
Roman Abramovic (Rusya) |
210 |
2003 |
M.United |
Malcolm Glazer (ABD) |
1.185 |
2005 |
West Ham |
Eggert Magnusson (İzlanda) |
128 |
2006 |
Aston Villa |
Randy Lerner (ABD) |
95 |
2006 |
Portsmouth |
Alexander Gaydamak (Rusya) |
15 |
2006 |
Liverpool |
G.Gillet ve T.Hicks (ABD) |
705 |
2007 |
M.City |
Suleyman El Fahim (B.A.E) |
200 |
2008 |
Dünyanın en pahalı transferleri (milyon euro)
Oyuncular |
Miktar |
Yıl |
Takım |
Zinedine Zidane |
73.5 |
2001 |
R.Madrid |
Louis Figo |
60 |
2000 |
R.Madrid |
Crespo |
55 |
2000 |
Lazio |
Gianluigi Buffon |
53 |
2001 |
Juventus |
Mendieta |
48 |
2001 |
Lazio |
Rio Ferdinand |
47 |
2002 |
M.United |
Veron |
46 |
2002 |
M.United |
Ronaldo |
45 |
2002 |
R.Madrid |
Andrei Şevşenko |
45 |
2006 |
Chelsea |
Rui Costa |
43 |
2001 |
Milan |
Christian Vieri |
42 |
1999 |
İnter |
M.City'nin yeni sahibi El Fahim'in Portekizli yıldız Ronaldo'ya 170 milyon euro vermeye hazır olduğunu söylemesi futbolda yeni bir krizin habercisi ol..
