T24 - Geçen yıl İran'a alınmayan gaz için 704 milyon dolar ödeyen Botaş'ın son 5 yılda Rusya'ya da 526 milyon dolar fazla ödeme yaptığı ortaya çıktı.
Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurumu (YDK)'nun raporuna göre 2003'te, Rusya'dan alınan doğalgazın fiyat formülü değiştirildi.
Yeni formülle Botaş, petrolün ucuz olduğu dönemlerde önemli avantaj sağladı. Ancak petrol fiyatlarının yükselmesi, formülü Türkiye aleyhine çalıştırmaya başladı. Enerji Bakanlığı kaynaklarına göre ise formül değişikliği uzun vadede Türkiye'nin lehine oldu. YDK raporunda geçen yıl gaza yapılan toplam zam yüzde 88.9 olarak hesaplandı.
Zaman'ın edindiği bilgilere göre daha önce Rusya'dan iki ayrı fiyat formülü ile alınan doğalgaz, 1 Kasım 2003'ten itibaren tek formüle bağlandı. Petrol fiyatlarının düşük olduğu dönemlerde Botaş lehine çalışan sistem, bir varil petrolün 140 dolarlara çıkması üzerine tersine döndü. Formül değişikliğiyle ilgili YDK'nın tespiti şöyle:
"1 Kasım 2003 tarihinden önce uygulanan fiyat formülü ile bu tarihten sonra uygulamaya konulan fiyat formülü arasındaki farklılık nedeniyle, 2007 yılı itibarıyla Botaş aleyhine toplam 526 milyon 443 bin 968 ABD Doları fark oluşmuştur. Bu meblağ, petrol fiyatındaki değişimlere bağlı olarak azalmakta veya artmaktadır." YDK'nın Botaş'a yönelik incelemesinde, geçen yıl tartışma konusu olan doğalgaz zamlarına da dikkat çekiliyor. 2008'de gaz fiyatlarının 5 kere artırıldığı belirtilen raporda zamlarla ilgili, "Botaş, 2008 yılında satmış olduğu doğalgaz fiyatlarını ortalama yüzde 67.8, kümülatif olarak da yüzde 88,9 oranında artırmıştır." deniliyor. Raporda Botaş'ın faiz dahil Kasım 2008 itibarıyla 16 milyar TL (yaklaşık 11 milyar dolar) alacağı bulunduğu, bunların tamamına yakınının ise kamu şirketlerine ait olduğu vurgulanıyor.
Enerji Bakanlığı kaynakları, Rusya'ya fazla ödeme yapılmasına yol açan yeni fiyat formülünün ilk bakışta olumsuz sonuç doğursa da uzun vadede Türkiye lehine olduğu görüşünde. Yetkililer, konuyla ilgili şu açıklamayı yaptı:
"Ruslardan iki ayrı hattan ve iki ayrı fiyatla gaz alınıyordu. 2003'te yapılan değişiklikle bu tek fiyat ve tek formüle bağlandı. Zaten formül değişmeseydi bile, formülde var olan hata sebebiyle konu gündeme gelecekti. Türkiye, formülle fiyat avantajı yakaladı. Uzun vadeli anlaşmalardaki 'al ya da öde' şartıyla ilgili de yükümlülükler azaltıldı."
Gaza yeni zam Aralıkta belli olacak
Kışın yaklaşmasıyla doğalgaz fiyatları yeniden tartışma konusu oldu. Botaş, Hazine öngörüleri doğrultusunda 2010 fiyat çalışmasını yürütüyor. Ortaya çıkan ilk sonuçlar gelecek yıl için yüzde 40-50 civarı zam ihtimali doğurdu. Oranın, Azeri gazına ödenecek fiyat farkı sonucu yüzde 50'nin altına düşebileceği veya yüzde 70'lere çıkabileceği belirtiliyor. Fiyat artışıyla ilgili çalışmalara önümüzdeki ay son şekli verilecek. Zammın, tüketimin arttığı kış mevsimine denk gelmesi, abonelerin tepkisine yol açtı. Türkiye'de yaklaşık 8.1 milyon doğalgaz abonesi bulunuyor. Gaz fiyatları geçen yıl da yaklaşık yüzde 75 civarı artmıştı.
