Fehmi Koru*
Seçimleri fazlasıyla ciddiye alan ülkelerin en başına Türkiye’yi yazabiliriz.
Halkımız erken kazanılmış seçme hakkını kullanırken zaten ciddi davranır; bunu 1876’dan beri her eline geçen fırsatta ispat etmiştir. Her seçimi bu tezi test etmek için mercek altına alıp sandıktan çıkan sonuç yerine alternatifinin gerçekleştiğini varsaydığınızda halkın bu özelliğini rahatlıkla görebilirsiniz.
Pek az istisnası vardır; sandık genellikle en doğruya yakın sonucu veriyor bizde.
‘Ciddiye alma’ konusunda meramım halkımızın seçimlere yaklaşımı değil; bizde seçim sistemiyle ilgili yasal çerçeve de başka demokratik ülkelerle mukayese edildiğinde işi çok ciddiye aldığımızın işaretlerini taşır.
Özellikle de seçim yasakları konusu…
Artık farklı bir çağdayız
Yüksek Seçim Kurulu‘nun (YSK) açıkladığı takvim günümüzün şartlarıyla fazla bağdaşmıyor. Seçim sürecinin son 10 gününe ait takvimin ‘serbest’ bıraktığı unsurlar zaten çok önceden başlayarak yapılan propaganda faaliyetleri; ancak ‘yasakladıkları’ artık demode olmuş şeyler…
Onları yeniden gözden geçirerek günümüze uydurmak şart.
Örnek olsun diye bir konuyu ele alayım. TSK takvim açıklamasından şu ‘yasağı’ dikkatle okuyun:
“Oy verme gününden önceki 10 günlük sürede, yazılı, sözlü ve görsel basın ve yayın araçları ile kamuoyu araştırmaları, anketler, tahminler, bilgi ve iletişim telefonları yoluyla mini referandum gibi adlarla bir siyasi partinin veya adayın lehinde veya aleyhinde veya vatandaşın oyunu etkileyecek biçimde yayın yapılması ve herhangi bir surette dağıtımı yasaktır.”
Eskiden haber almak için başvurulan mecra sayısı sınırlı iken bir anlam taşısa da, bugün sınır tanımayan ve bu yüzden de kısıtlanması hiç de kolay olmayan bir çeşitliliğe sahibiz. Bu yasakları delen yabancı medyayı veya başka ülkelerde ikamet edenlerin yönetimindeki internet sitelerini kim nasıl cezalandırabilecek?
Bu işin bir yönü.
İkinci yönü daha da önemli: Bu tür yasaklar ve kısıtlamalar seçmenlerin kolayca etki altına alınabilecek bir kitle olduğu kabulüne dayanıyor. Yasaklarla engellenmek istenen etki bugün için de söz konusu mudur sizce?
Komşumuz Yunanistan da dahil olmak üzere pek çok demokratik ülkede oy kullanılan günde bile her türlü propaganda yapılmasına izin verilir; anketlerin yayını da yasaklanmaz.
Yeni değil, eskiden beri bu böyledir demokratik ülkelerde.
Bedrettin Dalan‘ın İstanbul belediye başkanlığı seçiminde yüzde 60’ların üzerinde oy alacağına dair anketin yayınlanmış olması, 1989’daki yerel seçimde sandıktan farklı bir sonucun çıkmasını sağlayabilmiş miydi? 16 Nisan (2017) referandumunda sandıktan yüzde 60 ‘kabul oyu’ çıkacağına dair anket veya bir önceki cumhurbaşkanlığı seçiminden Tayyip Erdoğan‘ın yüzde 58 oy alacak beklentisini gündeme taşıyan araştırmacının açıklaması sonucu etkilemiş midir?
Öyle olduğunu düşünenler çıkabilir, ama ben sanmıyorum.
İnsanlar çok daha başka unsurlardan etkilenerek oy kullanıyorlar günümüzde.
Propaganda konuşmalarının, mitinglerin bile seçmeni etkileme oranı ihmal edilebilecek kadar küçülmüş olmalı.
Haberlerini insanlar artık gazetelerden almıyor; televizyon hala önemli bir haber taşıyıcısı olsa da, denetimli bir yayıncılık yapıldığı fark edilirse, onun da güvenilirliği tartışmalı hale geliyor ve daha başka mecraların önemi artıyor.
Yapılan araştırmalar da bunu gösteriyor zaten.
Araştırmacılar araştırmalarına güvenmiyorlarsa…
Ayrıca, yasaklarla önlenmek istenmesine rağmen araştırma şirketlerinin anketleri de bir biçimde kamuoyuyla buluşuyor.
Bu seçim bu anlamda da bir ilk olacağa benziyor.
Şimdiye kadar, her seçim öncesinde, çok sayıda araştırma şirketi, yaptıkları anket çalışmalarını bir biçimde duyurmanın yolunu bulurdu. Bu defa öyle olmuyor. Özellikle de ciddiliği ile tanınan şirketler müşterilerini (abonelerini) bulguları hakkında bilgilendirseler bile onları kamuoyuyla paylaşmakta eskisi kadar cömert değiller.
Neden acaba?
Her taşın altında OHAL‘i aradığıma vermezseniz, bu konuda da OHAL’in varlığının bunda etkisi olduğunu düşünüyorum. OHAL’li ortama korkular ve endişeler de hakim olabiliyor. Anket için sahaya giden elemanlara görüş açıklayanların sorulara doğru cevap verdiklerinden emin olamıyorsa araştırmacılar, ne kadar titiz ve kılı kırk yararak varmış olursa olsunlar, vardıkları sonucun gerçek durumu yansıtmayabileceğini görüyorlardır.
İnsanlar görüş açıklamaktan çekiniyor, görüş açıklayanlar da muhtemelen esas görüşlerini kendilerine saklıyorlar.
Bu seçim sürprizlere fazlasıyla açık.
*Bu yazı fehmikoru.com'dan alınmıştır.
