Fehmi Koru*
Yıllar önce, Türkiye ABD’de fazlasıyla gündemdeyken, bir panelde konuşmak üzere Washington’a davet edilmiştim. Panelistlerden biri de şimdi Hürriyet’in İngilizce gazetesini yöneten Murat Yetkin’di. Günlerimiz beraber geçerken bir ara ortadan kayboldu Murat; ertesi gün yeniden ortaya çıktığında ABD başkentinde üst düzey memurlara tahsis edilmiş bir sitede oturan Ruzi Nazar’la görüştüğünü öğrendim.
TIKLAYIN: Murat Yetkin: Stratejik planlama diye bir şey gerçekten var
İmrenmiştim.
Ruzi Nazar diye bir casus
Ruzi Nazar.. Ankara’nın esrarengiz konuğu..
Ruzi NazarSoğuk Savaş Ankara’sının en önemli figürlerinden biriydi. Özbek asıllı bir ABD vatandaşı ve CIA’nin Ankara istasyon şefiydi. 27 Mayıs (1960) darbesi ‘Made in USA’ damgalıysa, üzerindeki parmak izi ona aitti.
Nazar 1959-1975 arasındaki yılları görevli olarak Türkiye’de geçirdi.
Alparslan Türkeş’in çok yakın arkadaşıydı.
[Darbeci kadrodan Cemal Madanoğlu tehlikeli gördüğü Türkeş’i kurşuna dizdirme çabasına girdiğinde darbenin lideri Cemal Gürsel’e gidip bunu önleyenin de Ruzi Bey olduğu söylenir].
Geçenlerde FETÖ kapsamında tutuklanan, bir ara MİT’te de çalışmış, Orta Asya’daki Türk Cumhuriyetleri’ne açılımında Turgut Özal’a danışmanlık da yapmış Enver Altaylı’nın (o da Özbek asıllıdır) manevi babası sayılırdı.
Altaylı’nın ‘CIA’nin Türk Casusu: Ruzi Nazar’ adıyla bir kitabı da var.
[Gazeteci İrfan Ülkü de, yıllar önce, ‘Büyük Oyundaki Türk: Enver Altaylı’ kitabında Nazar-Altaylı ilişkisine yer vermişti.]
Ben Afleck’in ‘Argo’ filminde anlattığı İslam Devrimi sırasında 6 CIA ajanının Tahran’dan kaçırılmasını organize eden kişi de, o sırada İran’da bulunan Ruzi Nazar’dan başkası değildir.
Murat Yetkin Washington’daki o görüşmeden şu anekdotu aktarmıştı bana:
“CIA’de görevliyken, özellikle de Türkiye’de yaşarken tanık olduklarınızı yazmayı veya yazar kızınızın yazmasını sağlamayı düşünmez misiniz?” diye sorduğunda, Ruzi Bey, “Henüz erken, belki ileride” cevabını vermiş…
O sırada 90’lı yaşlarını yaşamaktaydı Ruzi Nazar…
Başarılı bir filme de uyarlanan ‘A Beautiful Mind’ (Türkiye’de ‘Akıl Oyunları’ adıyla gösterildi) kitabının yazarı Sylvia Nasr yabancımız değildi; Ruzi Bey’in kızıydı. Zülfiye olan adını Sylvia’ya çevirmiş, Nazar soyadını da Nasr yapmıştı yazarlık hayatına başladığında.
Görüşmesinin ayrıntılarını yazacağı zamanı merakla bekliyordum Murat Yetkin’in; Ayşe Arman’a verdiği mülâkattan ‘Meraklısı İçin Entrikalar Kitabı’ adıyla çıkan eserinde bunu yaptığını öğrendim.
Sevindim.
Bir şeye daha sevindim: İlk kez ana akım medyada yer alan biri, Murat Yetkin, ‘komplocu’ithamı tehlikesine aldırmadan, gözlerimiz önünde cereyan eden nice olayın arka-planında ‘stratejik planlama’ da denilebilecek bir kurgu bulunduğunu yazabilmiş.
Dediği şu:
“Biz içinden çıkamadığımız bazı şeyleri, ‘komplo teorisi!’ deyip ciddiye almıyoruz. Halbuki zaman geçip belgeler ve itirafçılar ortaya çıktıkça, anılar yazıldıkça, çıplak gerçek de ortaya çıkıyor.”
Şu cümle de aynı mülakattan:
“Ben gerçeği aramanın peşindeyim. Hiçbir şeyi, komplo teorisi diye reddetmem!”
“Benim adım Bond, James Bond, o olay sırasında İstanbul’daydım”
MI6’ten Ian Fleming.. 6-7 Eylül’de (1955) İstanbul’daydı..
Kitapta yer verildiği anlaşılan tiplerden biri de Ian Fleming…
Geçen akşam Digitürk kanallarından birinde karşıma ilk James Bond filmi ‘From Russia With Love’ (Rusya’dan Sevgilerle) çıkmasın mı?
Film Fleming’in 1957’de çıkan aynı adlı romanından 1963 yılında filme çekilmişti. ‘007’ kodlu İngiliz casusu James Bond rolünü genç ve yakışıklı Sean Connery üstlenmişti.
Adında ‘Rusya’ bulunsa da film neredeyse bütünüyle İstanbul’da geçmekteydi.
Ian Fleming’in kendisi de ölümüne kadar (1964) İngiliz istihbarat örgütünde (MI6) çalışmış bir casustu.
Romanını siyasi tarihimizin en karanlık olaylarından birini içinde yaşadıktan sonra kaleme aldığı biliniyor.
‘Karanlık olay’ diye andığım 6-7 Eylül (1955) olayıdır. Fleming ‘İnterpol görevlisi’ kimliğiyle bir toplantıya katılmak üzere İstanbul’a gelmiş, toplantıda beş dakika bile kalmamıştır.
İngiliz casus, İstanbul’a, olayların ateşleyicisi olduğu bilinen Atatürk’ün evinin bombalandığı iddiasına mekan teşkil etmiş Selanik’ten gelmişti.
Dahası, olayı dünyaya duyuran da oydu. Dünya 6-7 Eylül’de yaşananları ‘Sunday Times’ gazetesinde çıkan “İstanbul’da büyük ayaklanma” başlıklı ayrıntılı haberden öğrendi.
Haberi kaleme alan Ian Fleming’di.
‘Rusya’dan Sevgilerle’ Sovyetler’in İstanbul’daki istihbarat biriminde çalışan bir genç kadın aracılığıyla şifre kırma makinası çalma hikâyesidir; Bond ‘SPECTRE’ adlı gizli örgütle baş etmeye çalışır, bunun için bir Türk (Kerim Bey) ve bol miktarda Roman’ın desteğini alır.
Murat Yetkin’in ‘Entrikalar’ kitabında Fleming’in Türkiye’de yaptıkları da anlatılıyormuş…
James Bond karakteri tam 23 filme konu oldu. Bond’u canlandıran artistler değişti, Bond’un kendisi zamana uydu, ama filmlerde İngiliz istihbaratı hep başarılı operasyonlar sergiledi.
İngiltere Musevi Cemaati’nin yayın organı Forward dergisinde çıkan bir yazıdan, Ian Fleming’in ‘anti-Semitik’ bir kimliğe sahip olduğunu okumuştum; yazar “James Bond romanlarında yer alan Musevi tipler hep kötücüldür” tespitinde bulunuyordu. Bereket, Hollywood, romanları mahir bir senarist eliyle perdeye aktarırken tiplerle de oynamış…
Henüz okumadım, ama tavsiye ediyorum
Yazılarına Hürriyet’in internet sitesinin yer verdiği Murat Yetkin kitabında Ruzi Nazar ve Ian Fleming dışında başka karakterlere de yer veriyormuş. Hepimizin bildiği 10 olayın pek az kişinin bildiği yönleri ayrıntılarıyla ‘Entrikalar’ kitabına aktarılmış.
Arkasının da geleceği anlaşılıyor.
İlk işim kitabı edinip okumak olacak.
*Bu yazı ilk kez fehmikoru.com'da yayımlanmıştır.
