T24- Türkiye'nin de üreticisi olduğu F-35 savaş uçağı projesinde 4 milyarlık 'ek bütçe' krizi yaşanıyor.
Proje için 10 milyar dolar bütçe ayıran Türkiye'ye, maliyetler gerekçe gösterilerek 14 milyar dolar fatura çıkarıldı. Bunun üzerine Savunma Sanayii Müsteşarlığı, Genelkurmay'ın isteğiyle Hazine'nin kapısını çaldı. Görüşmelerin sürdüğü öğrenilirken, Hazine'nin takınacağı tavır projenin geleceğini belirleyecek.
Türkiye, geleceğin avcı uçağı olarak tasarlanan F-35 projesinde İngiltere, İtalya, Danimarka, Norveç, Avustralya, ABD ve Kanada ile birlikte üretici ülkeler arasında yer alıyor. Zaman gazetesinden Emre Soncan'ın haberine göre ilk teslimatı 2014'te gerçekleşmesi gereken proje için Hazine 10 milyar dolar bütçe ayırmıştı. Ancak uçaklar teslim edilmeden maliyetler gerekçe gösterilerek Türkiye'ye 4 milyar dolar ek fatura çıkarılması işleri karıştırdı. Savunma Sanayii Müsteşarlığı, ilave maliyetin finansmanı için Genelkurmay'ın isteği doğrultusunda geçtiğimiz günlerde Hazine'nin kapısını çaldı. Başkent'te şimdi, artan maliyet karşısında Hazine'nin takınacağı tavrın projenin geleceğini belirleyeceği konuşuluyor. Diğer taraftan yaklaşık 250 savunma sanayii projesinin yürütüldüğü Savunma Sanayii Destekleme Fonu'nda da bu rakamı karşılayabilecek bir bütçe yok. İleriye dönük senaryolarda 22-25 milyar dolara ulaşacağı hesaplanan proje için çıkarılan ek maliyeti yüksek bulan savunma uzmanı gazeteci Lale Kemal, silah alımları denetlenemediği için büyük meblağların gündeme gelebileceğine işaret ediyor. Eski Savunma Sanayii Müsteşar Yardımcısı Veysel Yayan ise bu tür projelerde maliyetlerin sürekli arttığına dikkat çekiyor.
Projeyi yürüten yetkililerin yaptığı hesaplamalara göre, önümüzdeki dönemde artan maliyetler yüzünden projenin Türkiye'ye faturasının 22 milyar doları bulabileceği kaydediliyor. Kötümser senaryoda ise bu rakamın 25 milyar doları bulacağı öngörülüyor. Projenin olumlu tarafı ise Türkiye'nin alacağı iş payı. F-35'in üreticileri arasında yer alan Türkiye'nin süreç içinde 6 milyar dolarlık bir iş payına kavuşacağı ifade ediliyor. Türkiye proje kapsamında, F-35'in kaportasının bir bölümünü üretecek. Yine F-35'in motorunun bazı parçalarının üretimi de uluslararası ortaklıklarla birlikte Türkiye'de yapılacak. Ayrıca, uçağın diğer ülkelere satışından da pay alınacak.
Geleceğin savaş uçağı olarak sunulan F-35'in birim maliyeti önce 60 milyon dolar olarak hesaplanıyordu. Daha sonra rakam 100 milyon dolara çıktı. Savunma çevrelerinin verdiği bilgiye göre, Türkiye projeye 4 milyar dolar daha aktarmayı kabul ederse, bir uçağın maliyeti 200 milyon doları geçecek. Asker ve sivil bürokratlar şimdi projenin akıbetinin ne olacağı konusunda çalışmalar yapıyor. Ek kaynağın nasıl karşılanacağında ise tam bir mutabakata varılmış değil. Görünmez olma ve gelişmiş savaş yetenekleri sebebiyle beşinci jenerasyon olarak ilan edilen F-35'ten, Türkiye 100 adet almayı planlıyor. Türk Hava Kuvvetleri'nin bel kemiğini oluşturan F-16'ların yerini F-35'lerin alması bekleniyor. Uçakların 2016 yılından önce teslimata hazır olması sürpriz olarak değerlendirilirken, teslimatların daha da sarkabileceği belirtiliyor. Eski Savunma Sanayii Müsteşar Yardımcısı Veysel Yayan, bu kadar büyük ölçekli bir projede önceden netleşmeyen maliyetlerin sonradan ortaya çıkabileceğini belirterek, "Önemli olan, üretime ortak ülkelerin daha sonraki satışlardan alacakları paylarla maliyetlerinin bir bölümüün karşılayıp karşılayamayacağı sorusunun cevabıdır." dedi. Savunma uzmanı gazeteci Lale Kemal ise bahsedilen rakamları 'çok yüksek' olarak nitelendirdi. 4 milyar dolarlık ek maliyeti fazla bulan Kemal ayrıca, Türkiye'de silah alımları denetlenemediği için bu tür büyük meblağların gündeme gelebileceğini dile getirdi.
Öte yandan Pentagon'un toplam 2.400 adet satın alacağı uçak, dikey kalkış ve iniş haricinde, hızını saatte 135 km/saate kadar düşürerek çok kısa mesafede de iniş ve kalkış yapabiliyor. Türkiye'nin satın alacağı uçaklarda ise dikey kalkış-iniş özelliği bulunmuyor.
F-35 savaş uçaklarının genel özellikleri
Mürettebat: 1
Uzunluk: 15,37 m
Yükseklik: 5,28 m
Kanat açıklığı: 10,65 m
Kanat Alanı: 42,7 m²
Boş ağırlığı: 13.170 kg A; 14.588 kg B; 14.547 kg C
Yüklü ağırlığı: 20.100 kg
Azami Kalkış Ağırlığı: 27.200 kg
Motor: 1× Pratt & Whitney F135 ikincil yanmalı turbofan, (165 kN) veya 1x General Electric/Rolls-Royce F136 ikincil yanmalı turbofan, (178 kN)
Kaldırma Fanı(STOVL): F135 ya da F136 motorlardan biri üzerine 1× Rolls-Royce Kaldırma Sistemi(80 kN)
Dahili yakıt: F-35A: 8.382 kg; F-35B: 6.352 kg; F-35C: 9.110 kg
