Yeni Sosyal Güvenlik Yasası’nın yürürlüğe gireceği 1 Ekim 2008, Şeker Bayramı’nın ikinci gününe rastlıyor. "Şeker Bayramı’nda, şeker gibi bir yasa yürürlüğe giriyor" demeyi çok isterdik ama maalesef diyemiyoruz... Yeni yasanın, olumlu yönleri kadar, olumsuz yönleri de var. Özellikle yasa yürürlüğe girdikten sonra sigortalı olacaklar açısından "çok önemli kayıplar" söz konusu...
Sosyal güvenlik olayı "doğumdan ölüme, hatta öldükten sonra da geride kalanlara" gerekli olduğu için neredeyse herkes için çok önemli. Sosyal güvenlikte yeni dönemin başladığı 1 Ekim 2008 tarihinden itibaren, hayatımızda neler değişecek, yeni yasa kimlere ne getirip ne götürecek?
Eylül ayının sonuna kadar, "bazı fırsatlar" var. İşte bu fırsatların başlıcaları:
Emeklilik için askerlik borçlanmasını hızlandırın
Sosyal Güvenlik Reformu ile ilgili yasa 1 Ekim 2008’den itibaren yürürlüğe girince, "askerlik borçlanması" olarak yapılacak ödeme de artacak.
Şu anda askerlik hizmetini borçlananlar, her ay için brüt asgari ücretin (638.70 YTL) yüzde 20’si kadar yani 127.74 YTL ödeyecek. Kaç ay askerlik yapmışsanız ve borçlanacaksanız, o kadar ay süresini, asgari ücretin yüzde 20’si (127.74 YTL) ile çarparak, askerlik borçlanma karşılığı olarak ödemeniz gerekiyor. Örneğin; 18 ay askerlik süresini borçlanacaksanız (127.74 x 18 =) 2299.32 YTL ödeyeceksiniz.
Prim artıyor
1 Ekim 2008’den itibaren askerliğini borçlananlar ise, asgari ücret ile asgari ücretin 6.5 katı arasında olmak üzere kendilerince belirlenecek kazancın yüzde 32’si kadar prim ödeyecek. Örneğin; Ekim ayında ödenecek tutar; en az asgari ücret tutarı olan 638.70 YTL’nin yüzde 32’si olan 204.38 YTL X 18 = 3678.84 YTL olacak. Bu tutar, kazancın 2000 YTL olarak belirlenmesi halinde; 640 X 18 = 11.520 YTL olacak. Görüldüğü gibi, arada büyük fark var. Ekime kadar askerliğinizi borçlanmakta acele edin.
Ödeme avantajı
Mevcut uygulamaya göre SSK’lılar askerlik borçlanmasını borçlanma başvurusunda bulunduktan sonra "6 ay içinde taksitle" ya da peşin ödeyerek yapması mümkün olabiliyor. Bununla birlikte 30 Eylül’den sonra askerlik borçlanması için borcun sigortalıya tebliğ tarihinden itibaren "bir ay içinde" ödemeleri şartı ile borçlandırılacak. Bir ay içinde ödenmeyen borçlanmalar için ise yeni başvuru şartı aranacak. Primi ödenmeyen borçlanma süreleri hizmetten sayılmayacak.
1 Ekim’den önce sigortalı olana özel avantajlar
ŞU ana kadar sigortalı olmayan işçiler, ev hanımları, serbest çalışanlar, çiftçilerin, Eylül ayı sonuna kadar, sigortalı olmalarında yarar var.
1 Ekim’e kadar elde edebilecek "iki özel avantaj", 1 Ekim’den itibaren ortadan kalkıyor.
Emeklilik:
Mevcut uygulamaya göre, bir kimsenin hangi kurumdan (yani SSK, Bağ-Kur ve TC Emekli Sandığı’ndan) emekli olacağı, son 7 yıl içerisinde, en çok hangi kuruma prim ödediğine bağlı. Yedi yıllık çalışma süresi; 7 yıl x 360 gün = 2520 gün ediyor. Buna göre, son 7 yılda 1261 gün (3.5 yıl) ve daha fazla süre hangi kuruma prim ödenmişse, o kurumdan emekli olunuyor.
ÖRNEK: Esnaflık yapan Nuri Amca, uzun süre Bağ-Kur’a prim ödedikten sonra, işi başkasına devredip ya da kapatıp, 4/a’lı (yani SSK’lı) olarak çalışarak, en az 1260 gün prim öderse, (diğer koşulları taşıması halinde) son 7 yıl kuralına göre SSK’dan emekli olabilecek.
1 Ekim 2008 tarihinden itibaren sigortalı olanlar ise, tüm çalışma süresi içinde fazla prim ödenen kurumdan emekli olacaklar.
1 Ekim 2008 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek olan Sosyal Güvenlik Reformu Yasası ile son 7 yılda en fazla prim ödenen kurumdan emekli olmaya son veriliyor.
Bu nedenle, son 7 yıl içinde en çok prim ödediği kurumdan emekli olarak, daha fazla emekli aylığı almak isteyenlerin, 1 Ekim 2008’e kadar SSK’lı olmalarında yarar var.
Kaynananızı evlendirin
Kaynatanız T.C. Emekli Sandığı’ndan emekli olan rahmetli eşinden ya da ölen çocuğundan dolayı aylık alıyorsa kaynananızı evlendirmek için son birkaç hafta...
Kayınvalideniz, bu yılın sonuna kadar evlenirse, parasal anlamda, "özel bir avantajı" var. Ölen eşi veya anne ve babasından dolayı Emekli Sandığı’ndan aylık alan kayınvalidenize, eylül ayı sonuna kadar evlenmesi halinde, aylığının 12 katı tutarında "çeyiz parası" verilecek.
Bu uygulama, 1 Ekim 2008 tarihinden itibaren kaldırılıyor. Kayınvalideniz evlenmeyi düşünüyorsa acele etmesinde, damatların da bunu hatırlatmalarında yarar var.
Evlenene prim iadesi kalkıyor
Şu andaki yasaya göre; evlenme nedeniyle işten ayrılan genç kızlara ve dul kadınlara, talep etmeleri halinde, ayrıca "sigorta primi iadesi" de yapılıyor.
Buna göre, bayanların, evlendiği tarihten itibaren bir yıl içinde işten ayrılması halinde ya da işinden ayrıldıktan sonra bir yıl içinde evlenmesi halinde, SSK’ya ödenmiş olan primlerden, emekliliğe yönelik olanların yarısı, iade edilebiliyor.
Daha sonra, örneğin 3-5 yıl sonra, isterse yıllık yüzde 5 faizi ile bu primleri geri ödeyerek, sigortalılık günlerini tekrar kazanabiliyordu.
Yeni sosyal güvenlik yasası ile bu iade 1 Ekim 2008’den itibaren ortadan kaldırılıyor.
Görüldüğü gibi, Eylül sonuna kadar evlenmekte yarar var.
Emekli aylığı:
1 Ekim 2008’den önce sigortalı olanların, bir başka avantajı daha var. Bunlar, ileride emekli olduklarında hem emekli aylıklarını alabilecekler, hem de "destek primi" ödeyerek çalışabilecekler.
1 Ekim 2008’den itibaren sigortalı olacaklar ise, hem emekli maaşı alıp, hem de SSK’ya tabi olarak çalışmayacaklar. Bunların, SSK, Bağ-Kur ya da memur emeklisi olmaları durumu değiştirmeyecek, SSK’ya bağlı olarak çalıştıklarında, emekli aylıkları kesilecek.
Bağ-Kur’lu (4/b) olarak çalışacak olanlarda ise durum farklı. 1 Ekim’den önce veya 1 Ekim’den itibaren sigortalı olanlar, emeklilikte Bağ-Kur’lu olarak çalışırlarsa, "destek primi" ödemek koşuluyla, emekli aylıkları kesilmeyecek.
1 Ekim’den önce ölmenin avantajı
"HİÇ böyle avantaj olur mu?" demeyin, Yeni Sosyal Güvenlik Yasası’na göre, böyle bir avantaj da var!..
Şu anda yürürlükte olan yasaya göre; SSK’lı olan birinin ölümü halinde, geride kalanlara "dul ve yetim aylığı" bağlanabilmesi için; en az 5 yıl sigortalılık süresi ve bu süre içinde 900 gün prim ödenmiş olma koşulu aranıyor, sürenin yetmemesi halinde "askerlik borçlanması" da kabul ediliyordu.
1 Ekim 2008’den itibaren ölen sigortalılarda, borçlanma olayı kaldırılıyor!.. Yani Sosyal Güvenlik Kurumu adeta "1 Ekim’den önce ölmekte acele edin" diyor.
Neyse... Kimse ölmesin. Hizmet süresi yetersiz olanlar, askerliklerini şimdiden borçlansınlar, ne olur ne olmaz...
İşinizi bırakın sağlık karneniz parasız olsun
1 Ekim’den önce, 18 yaşını tamamlamış, bekar ve işsiz olan kızlar, ana-babası üzerinden sağlık hizmeti alabilecekler.
Şu anda işinden memnun olmayan, "ayrılayım mı ayrılmayayım mı?" diye düşünen kızlar, eylül ayı sonuna kadar işten ayrılırlarsa (evleninceye ya da tekrar işe girinceye kadar), ana-babaları üzerinden sağlık hizmetlerinden yararlanabilecekler.
1 Ekim’den itibaren işten ayrılırlarsa, bu tür bir olanaktan yararlanamayacak. Her ay bankaya Sağlık Sigortası Primi ödemeleri gerekecek.
