22014'te parlamenter sistem ve 2018 yılında ise "başkanlık sistemi"ne göre halk oyuyla cumhurbaşkanı seçilen Recep Tayyip Erdoğan'ın, üçüncü kez cumhurbaşkanı adayı olup olamayacağı bir kez daha tartışma konusu. Bazı siyasiler ve hukukçular, Anayasa'da bir kişinin "iki kezden fazla cumhurbaşkanı seçilemeyeceği" hükmünü gerekçe göstererek Erdoğan'ın üçüncü kez aday olamayacağını savunurken, iktidar kanadı ve ittifak ortağı MHP, başkanlık sistemine veya Türkiye'deki ismiyle "Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine" göre 2018'de ilk kez cumhurbaşkanı seçildiği için Erdoğan'ın bir sonraki seçimde aday olmasının önünde bir engel olmadığı görüşünde.
CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu, katıldığı bir televizyon programında Erdoğan'ın üçüncü dönem adaylığına karşı bir tutum içinde olmayacakları mesajını vererek, "Net, aday olmak istiyorsa buyursun gelsin" sözleriyle bu konudaki tartışmayı bir kez daha gündeme getirdi.
MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli de partisinin Kızılcahamam kampında 2023 seçimlerinde adaylarının Erdoğan olduğunu belirtirken, "Bir defa bu iddianın yasal ve anayasal hiçbir temeli, hiçbir nesnel gerçekliği yoktur. Sayın Erdoğan, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nin ilk Cumhurbaşkanı'dır. Ve tekrar aday olmasının önünde de herhangi bir engel bulunmamaktadır" ifadelerini kullandı.
Bahçeli, Erdoğan'ın üçüncü kez aday olamayacağını belirten hukukçulara da tepki gösterip, "En az üç dönem seçilebilmesi amacıyla gerekli yasal düzenlemenin yapılmasına var gücümüzle çalışır, bunu da başarırız" dedi.
Ancak Bahçeli'nin dile getirdiği "yasal değişikliğin" bu dönem yaşama geçmesi son derece zor. Çünkü bu konuda bir anayasa değişikliği gerekiyor ve AKP ile MHP'nin parlamentodaki sandalye sayısı bunun için yeterli değil.
Bahçeli'nin bu sözleri, "2023 seçimlerinden sonra anayasa değişikliğini yapacak çoğunlukla iktidar" hedefinin yansıması olarak değerlendiriliyor ve seçimlerden önce yaşama geçmesine de ihtimal verilmiyor.
TBMM Başkanı Mustafa Şentop da Erdoğan'ın adaylığı konusunda hukuki bir tartışma olmadığını, yeni sisteme göre ikinci kez adaylığının söz konusu olacağını belirterek, "İkinci kez adaylık söz konusu. Bu konuyla ilgili Anayasa Komisyonu, Genel Kurul'da yapılan çalışmalarda tartışılmamış bir konu. Hukuki boyutuyla ilgili olarak bir akademik çalışmayı ben yayınlayacağım. Ama konuyla ilgili hiçbir hukuki sorun olmadığını, yapılan tartışmaların bilgi eksikliğinden kaynaklandığını söyleyebilirim" açıklaması yaptı.
Muhalefet "siyaseten" karşı çıkmayacak
Muhalefet ise hukuken Erdoğan'ın durumunu "tartışmalı" bulmakla beraber "siyaseten" bu konuda yeni bir tartışma içine girmek istemiyor. Gerek CHP kurmayları, gerekse ittifak ortağı İYİ Parti, geçmişte cumhurbaşkanlığı seçimleri ile ilgili yaşanan "367 tartışması"nın benzerinin yaşanarak, Erdoğan'ın yeni bir "mağduriyet alanı" yaratacağı gerekçesiyle, böyle bir tartışmaya girmeyeceklerini ifade ediyorlar.
Kılıçdaroğlu'nun, adaylığı ile ilgili "Erdoğan'ın adaylığı için özel bir tartışma yapmayacağız. Tartışmalar artık geride kalmalı. Aday olmak istiyorsa buyursun gelsin. Başkaları tartışırsa ona bir şey diyemeyiz, en azından biz yapmayacağız. Sonbaharda seçim olabilir; soğukkanlılıkla sandığı bekleyeceğiz" sözleri de bu tutumunun yansıması olarak değerlendiriliyor.
AKP: Muhalefet mızıkçılık peşinde
AKP'ye göre ise başkanlık sistemine geçilmesine ilişkin anayasa değişikliği sürecinde, muhalefet de Erdoğan'ın üçüncü kez adaylığı konusuna itiraz etmedi. AKP Grup Başkanvekili Emin Akbaşoğlu, Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine göre Erdoğan'ın iki kez aday olabileceğinin düzenlendiğini belirterek şu görüşleri dile getirdi:
"Bu konuda en ufak tereddüt bulunmadığı herkes tarafından bilinmektedir. Gerek Anayasa Komisyonunda gerekse Meclis Genel Kurulu'nda bu konuyla ilgili yapılan müzakerelerde muhalefetin en ufak itirazı da söz konusu olmamıştır. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nde iki kez cumhurbaşkanlığı yapılabileceğine ilişkin hüküm açıktır. Yapılan kamuoyu yoklamalarında sayın Cumhurbaşkanımızın ikinci kez aday olması durumunda ipi göğüsleyeceğini gören muhalefet partileri şimdi mızıkçılık peşinde koşmakta ve centilmenlikten uzak açıklamalarda bulunmaktadır ama hukuken en ufak tereddüt olmadığı da apaçık ortadadır."
Anayasa ne diyor?
Anayasa'nın 101. maddesi "bir kimsenin en fazla iki defa cumhurbaşkanı seçilebileceğini" hükme bağlıyor.
Ancak Anayasa'nın "TBMM ve cumhurbaşkanı seçiminin yenilenmesi"ne ilişkin 116. maddesi bu duruma bir istisna getiriyor.
2017'deki anayasa değişikliği ile getirilen bu istisnaya göre, "cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde" cumhurbaşkanının üçüncü kez aday olması ve seçilmesi halinde de 5 yıl boyunca görevini sürdürmesi olanaklı.
Tartışma neden kaynaklanıyor?
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 2014 yılında yapılan seçimlerle Abdullah Gül'den sonra, doğrudan halk oylamasıyla cumhurbaşkanı seçildi. 2017'de yapılan Anayasa değişikliği sonrasında Erdoğan, 24 Haziran 2018'de Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine göre seçilen ilk cumhurbaşkanı oldu.
Ancak Erdoğan'ın yeni sistemde adaylık durumunun ne olacağının, yani "birinci dönem için mi, ikinci dönem için mi seçildiği"ne dair bir geçici maddenin anayasada yer almaması, hukuki tartışmanın temelini oluşturuyor.
Bazı hukukçular, Erdoğan'ın ilk kez seçildiği 2014 yılında yürürlükte olan anayasaya göre "bir kişinin ikinci kezden fazla cumhurbaşkanı seçilemeyeceği" hükmünün yer aldığını, ikinci dönemini de 2018 seçimlerinde kullandığını savunarak, 116. maddedeki istisna dışında yeniden aday olamayacağını savunuyor.
Erdoğan'ın parlamenter sisteme göre ilk kez 2018'de cumhurbaşkanı seçildiğini savunan iktidar bloğu ise 2023 veya daha önceki seçimlerde yeniden aday olmasının önünde bir engel bulunmadığını, ikinci döneminde 116. maddeye göre parlamentonun seçim kararı alması halinde 2028'den sonra da aday olabileceğini savunuyor.
Ancak Erdoğan'ın adaylığına ilişkin tartışmalarla ilgili nihai kararı, adaylığına itiraz olması halinde Yüksek Seçim Kurulu verecek.
