Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’a Koronavirüs salgınının ekonomideki etkilerinden çıkış yöntemi olarak Osmanlı'da kullanılan 'esham' adı verilen devletin faizsiz finansman sağlamasına dair bir sistem önerildi. Erdoğan modelle ilgili 'çalışın' talimatı verdi.
Hürriyet'ten Gizem Karakış'ın haberine göre, AKP MYK toplantısında AKP Ar-Ge Başkanlığı salgın sonrası ekonominin durumu için 40 farklı uzmanın görüş ve önerilerinin yer aldığı bir araştırma sunuldu. Sunumda salgın sonrası ekonomide güçlü çıkış yöntemi olarak Osmanlı'da kullanılan 'esham' modeli öneri olarak sunuldu.
Eshamın devletin faizsiz finansman sunacağı bir sistem olduğu belirtilen sunumda, birçok ülkede kullanılan İslami ekonomi modeli olduğu söylendi. Buna göre Osmanlı döneminde kullanılan esham sisteminde, devlet vatandaşa ‘esham’ yani pay satabiliyor ve elde ettiği geliri yatırıma yönlendiriyordu.
Merkez Bankası da kullanabilir
Sunumda sistemle ilgili şu bilgiler dikkat çekti :
- Elde edilen kâr esham sistemine ödeniyor.
- Özellikle genç ve kadın yatırımcılar için mikro düzeyde de uygulanabilecek bir model.
- Eshamın farkı; geri ödeme tarihinin seneti satın alan yatırımcılar değil, borçlanan yani devlet tarafından saptanması.
- Eshamda devlet yıllık gelir paylarının ödemesi şartıyla ana parayı geri ödemek mecburiyetinde değilidir.
- Bir yatırımcı bu model ile yatırım yapmak için devletten geri ödemesiz destek alabilir.
- Esham sisteminin aynı zamanda Merkez Bankası’nın açık piyasa işlemleri için de kullanılabilir.
- Bankanın piyasaya likitide enjekte etmek istediğinde halkın elinde bulunan esham senetlerini satın alabilir.
- Likite çekmek istediğinde ise yeni senet ihraç edilebilir.
Erdoğan'a yapılan sunumda dört başlıkta reform önerileri sıralandı. Özel sektör için, “Girişim sermayesi ve İslami Finans Reformu”, “Yüksek İşbirliği ve Sanayi İşbirliği reformu”, “Vakıf Reformu”, kamu için de, “Esham Sistemi” ile devletin faizsiz borçlanması önerildi. Toplantıda sunumu dinleyen Erdoğan’ın “Bu konuda çalışın” talimatı verdiği öğrenildi. Sunumun yakında kitap haline de getirilmesi planlanıyor.
Esham Nedir?
Esham usulü, Osmanlı Devleti zamanında görülen bir iç borçlanma şekli. Devletin ekonomik yapısında meydana gelen bozulmalar nedeniyle oluşan para ihtiyacını gidermek için 3. Mustafa zamanında çıkarıldı ve 1. Abdülhamit döneminde uygulanmaya başlandı. Esham kelimesi, pay ve hisse anlamına geliyor. Osmanlı dönemindeki pay ve gelir ortaklığı senetlerini ifade ediyor. Devlet, yatırımlar ve ekonomik ihtiyaçlar için bu senetleri para karşılığında satmaya başladı.
